English
Polish
Laboratorium zagłady – nowa ekspozycja historyczna na terenie obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem
Zofia Wóycicka
woycicka@dhi.waw.pl Biogramhistoryczka, kuratorka muzealna, pracuje w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie. Wóycicka studiowała na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Uniwersytecie im. Friedricha Schillera w Jenie, ukończyła studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych IFIS PAN. Pracowała w Centrum Edukacyjnym Polin – Muzeum Historii Żydów Polskich (2007–2011) oraz jako kuratorka w Domu Historii Europy w Brukseli (2011–2015), a następnie jako pracowniczka naukowa w Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie (2015–2019). Jej głównym obszarem zainteresowań są studia pamięcioznawcze oraz muzealnictwo, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów przedstawiania historii drugiej wojny światowej. Autorka m.in.: Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady, 1944–1950 (2009). Jej najnowsza publikacja to Cultural Diplomacy in the War Museum: The Case of the German-Russian Museum Berlin-Karlshorst (z Davidem Clarke, „History and Memory” 2019, t. 31, nr 2)
https://orcid.org/0000-0002-9461-2387
Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 747-758
Data publikacji: 2020-12-15
Abstrakt
Kulmhof w Chełmnie nad Nerem to pierwszy i najdłużej działający nazistowski ośrodek zagłady w okupowanej Europie. Stał się miejscem eksterminacji Żydów z ziem wcielonych do Rzeszy, w tym z getta łódzkiego, a także z innych krajów Europy. Mimo to obóz ten pozostawał długo zapomniany. Dopiero w grudniu 2019 r. na terenie właściwego miejsca zagłady w Chełmnie nad Nerem otwarto nową, stałą ekspozycję historyczną. Uporządkowano i oznakowano też teren obozu. Prowadzone przez ostatnie dziesięciolecia zarówno w Chełmnie, jak i w pobliskim Lesie Rzuchowskim prace wykopaliskowe pozwoliły lepiej odtworzyć topografię zbrodni oraz wydobyły na światło dzienne wiele cennych pamiątek po zamordowanych. Mimo, a może właśnie dzięki skromnej formie upamiętnienia uwydatniono specyficzny charakter tego miejsca. To nie obóz koncentracyjny typu Dachau czy Buchenwald, których architektura stanowiła butny wyraz nazistowskiej ideologii, to nie „fabryka śmierci”, miejsce przemysłowego mordu jak Auschwitz-Birkenau, ale wiejski folwark przekształcony pośpiesznie w ośrodek masowej i natychmiastowej eksterminacji
Słowa kluczowe
Kulmhof, Chełmno nad Nerem, obóz zagłady, muzeum, upamiętnienie
Bibliografia
Beier-de Haan Rosmarie, Erinnerte Geschichte – Inszenierte Geschichte. Ausstellungen und Museen in der Zweiten Moderne, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2005.
Beier-de Haan Rosmarie, Re-staging Histories and Identities [w:] A Companion to Museum Studies, red. Sharon Macdonald, Malden, MA: Wiley-Blackwell, 2011.
Chełmno – rzeczy ostatnie, red. Andrzej Grzegorczyk, Małgorzata Maruszkin, Marek Zając, Chełmno nad Nerem: Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, 2016.
Grzanka Bartłomiej, „Przywracanie pamięci. 30 lat Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem”, maszynopis referatu wygłoszonego podczas konferencji „Historia w przestrzeniach pamięci. Obóz – miejsce – muzeum”, zorganizowanej przez Państwowe Muzeum na Majdanku w dniach 7–9 października 2019 r.
Grzanka Bartłomiej, Stanisław Kaszyński. Cichy bohater z Chełmna nad Nerem, Chełmno nad Nerem: Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, 2017.
Grzegorczyk Andrzej, Wąsowicz Piotr, Obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Przewodnik po miejscu pamięci, wyd. 2, Chełmno nad Nerem: Muzeum Martyrologii w Żabikowie, 2016.
Gulczyński Janusz, Obóz śmieci w Chełmnie nad Nerem, Konin: Wojewódzki Ośrodek Kultury w Koninie, 1991.
Klein Peter, Kulmhof/Chełmno [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, t. 8, red. Wolfgang Benz, Barbara Diestel, München: C.H. Beck, 2008.
Montague Patrick, Chełmno and the Holocaust. The History of Hitler’s First Death Camp, London –New York: I.B. Tauris, 2012 [wyd. polskie: Chełmno. Pierwszy nazistowski obóz zagłady, tłum. Tomasz S. Gałązka, Wołowiec: Czarne, 2014].
Spichlerz. Przestrzeń tragedii. Katalog wystawy, Chełmno nad Nerem: Muzeum byłego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, 2017.
Williams Paul, Memorial Museums. The Global Rush to Commemorate Atrocities, Oxford–New York: Berg, 2017.
Wóycicka Zofia, Buchenwald revisited, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Zawodna-Stephan Marta, Zwischen Nutzung und Gedenken. Die Geschichte der Gelände des ehemaligen Vernichtungslagers Kulmhof nach dem Krieg [w:] „Kontaminierte Landschaften”. Mitteleuropa inmitten von Krieg und Totalitarismus. Eine Exemplarische Bestandaufnahme anhand von literarischen Texten, red. Alexander Höllwerth, Ursula Knott, Helena Ulbrechtová, Berlin: Peter Lang, 2019.
Licencja
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Inne teksty tego samego autora
- Zofia Wóycicka, Zachować decorum. Nowa ekspozycja stała w Muzeum i Miejscu Pamięci w Sobiborze , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Zofia Wóycicka, Kazerne Dossin – Muzeum-Miejsce Pamięci i Centrum Dokumentacyjne poświęcone Zagładzie i Prawom Człowieka , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Zofia Wóycicka, Buchenwald revisited , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Zofia Wóycicka, Muzeum dla dorosłych. Nowa wystawa w Miejscu Pamięci Cichych Bohaterów w Berlinie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Zofia Wóycicka, Monika Heinemann, Krieg und Kriegserinnerung im Museum. Der Zweite Weltkrieg in polnischen historischen Ausstellungen seit den 1980-er Jahren, Göttingen: Vanderhoeck & Ruprecht, 2017, 550 s , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Zofia Wóycicka, U „kresu pewnej moralności”: dyskusje wokół procesów więźniów funkcyjnych w Polsce 1945–1950 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Zofia Wóycicka, Sarah Gunsburger, National Policy, Global Memory: The Commemoration of the „Righteous” from Jerusalem to Paris, 1942–2007 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Zofia Wóycicka, W poszukiwaniu trzeciej drogi. Nowa wystawa stała w Muzeum Żydowskim w Berlinie (część „Katastrofa”) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Zofia Wóycicka, W poszukiwaniu nowych sposobów na wyrażenie tego, co trudne do pojęcia. Muzea i miejsca pamięci poświęcone Zagładzie w XXI w. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
