English
Polish
Zachować decorum. Nowa ekspozycja stała w Muzeum i Miejscu Pamięci w Sobiborze
Zofia Wóycicka
woycicka@dhi.waw.pl Biogramhistoryczka, kuratorka muzealna, pracuje w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie. Studiowała na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Uniwersytecie im. Friedricha Schillera w Jenie, ukończyła studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych IFIS PAN. Pracowała w Centrum Edukacyjnym Polin – Muzeum Historii Żydów Polskich (2007–2011) oraz jako kuratorka w Domu Historii Europy w Brukseli (2011–2015), a następnie jako pracowniczka naukowa w Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie (2015–2019). Jej głównym obszarem zainteresowań są studia pamięcioznawcze oraz muzealnictwo, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów przedstawiania historii drugiej wojny światowej. Autorka m.in. książki Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady, 1944–1950 (2009). Jej najnowsze publikacje to: A Global Label and its Local Appropriations. Representations of the Righteous Among the Nations in Contemporary European Museums, „Memory Studies” 2021 (Online first); Engaging with Sources, Museum Objects (w: Bloomsbury History: Theory and Method (the Resources), red. Stefan Berger, Bloomsbury Publishing PLC 2021).
https://orcid.org/0000-0002-9461-2387
Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), strony: 633-648
Data publikacji: 2021-12-20
Abstrakt
Jesienią 2020 r. na terenie dawnego niemieckiego ośrodka zagłady SS-Sonderkommando Sobibor otwarto nową ekspozycję muzealną dokumentującą historię tego miejsca oraz upamiętniającą jego ofiary. Muzeum jest ulokowane w nowym, wybudowanym specjalnie w tym celu, minimalistycznym budynku. Wystawa ma charakter ściśle dokumentalny; bardzo oszczędnie korzysta z multimediów i wystrzega się wszelkich form inscenizacji historii, które kuratorzy uznali za niestosowne. Nie ma ona sztucznie eskalować emocji, ale ma stanowić miejsce „informacji, refleksji i żałoby”. Mimo swej prostoty jest niezwykle nowoczesna i podąża za światowymi trendami w dziedzinie upamiętnienia masowych zbrodni, w tym przede wszystkim zbrodni drugiej wojny światowej i Holocaustu.
Prezentacja opiera się na wiedzy pozyskanej podczas prowadzonych od 2000 r. prac archeologicznych. Pozwoliły one zweryfikować wiele informacji dotyczących topografii i historii obozu. Wydobyły również na światło dzienne tysiące artefaktów, które stały się trzonem nowo powstałej ekspozycji. Ma ona stanowić wprowadzenie do wizyty w miejscu historycznym i ułatwić zwiedzającym „czytanie zastanego krajobrazu”. Sam teren obozu czeka jednak jeszcze na uporządkowanie i upamiętnienie.
Słowa kluczowe
Sobibór, obozy zagłady, obozy akcji „Reinhardt”, muzeum, miejsce pamięci, zagłada Żydów
Bibliografia
Browning Christopher, Zwykli ludzie. 101. Rezerwowy Batalion Policji i „ostateczne rozwiązanie” w Polsce, Poznań: DW Rebis, 2019.
Eckel Jan, Moisel Claudia, Einleitung [w:] red. Jan Eckel, Claudia Moisel, Universalisierung des Holocaust? Erinnerungskultur und Geschichtspolitik in internationaler Perspektive. Beiträge zur Geschichte des Nationalsozialismus 24, Göttingen: Wallenstein Verlag, 2008.
Grabowski Jan, Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów, Wołowiec: Czarne, 2020.
„Im Gefolge der SS” – Aufseherinnen des Frauen-Konzentrationslagers Ravensbrück, https://www.ravensbrueck-sbg.de/ausstellungen/dauerausstellungen/im-gefolge-der-ss-aufseherinnen-des-frauen-konzentrationslagers-ravensbrueck/.
Konkurs na opracowanie koncepcji realizacji wystawy stałej „SS-Sonderkommando Sobibor”. Wizualizacja zwycięskiej koncepcji autorstwa Jarosława i Barbara Kłaput z „Kłaput Project” s.c.,. http://www.majdanek.eu/media/photos/images/1/0/7/9/5/orig_1079587911.jpg.
Kranz Tomasz, Upamiętnienie pomordowanych. Pomnik z 1965 r. w hołdzie ofiarom obozu, „Varia. Magazyn/Magazine”, październik 2020 r. (numer specjalny), http://www.sobibor-memorial.eu/pl/news/o_wystawie_stalej_w_sobiborze_w_magazynie____varia/1392.
Kranz Tomasz, Wystawa stała Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze, „Varia. Magazyn/Magazine”, październik 2020 r. (numer specjalny), http://www.sobibor-memorial.eu/pl/news/o_wystawie_stalej_w_sobiborze_w_magazynie____varia/1392.
Kranz Tomasz, Wstęp [w:] SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady 1942–1943. Katalog wystawy stałej, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2020.
Małczyński Jacek, Historia środowiskowa Zagłady, „Teksty Drugie” 2017, nr 2.
Memorandum of Understanding with regard to a collective project on to establish a Museum-Memorial Site within the area of the former Nazi German extermination camp Sobibor, 28 lutego 2011 r., https://archiv.vlada.gov.sk/ludskeprava/data/files/7401.pdf.
Michalkiewicz & Co. Architects, Muzeum oraz miejsce pamięci ofiar na terenie byłego nazistowskiego obozu zagłady, woj. lubelskie, 2013. http://www.michalewicz.co/Sobibor-commemoration.
Museum Acquires Sobibor Perpetrator’s Collection, USHMM, 28 stycznia 2020 r., https://www.ushmm.org/information/press/press-releases/sobibor-perpetrator-collection.
Ogólne założenia i struktura ekspozycji. Konkurs na opracowanie Koncepcji realizacji wystawy stałej „SS-Sondekommando Sobibor” – niemiecki obóz zagłady, Załącznik nr M3 do Regulaminu konkursu, http://www.majdanek.eu/bip/konkurs_na_opracowanie_koncepcji_realizacji_wystawy_stalej____ss-sonderkommando_sobibor_____niemiecki_oboz_zaglady__znak/200.
Reszka Paweł Piotr, Płuczki. Poszukiwanie żydowskiego złota, Warszawa: Agora, 2019.
Rozstrzygnęliśmy konkurs na opracowanie koncepcji realizacji aranżacji plastycznej wystawy stałej w Sobiborze, Państwowe Muzeum na Majdanku, 20 maja 2019 r., http://www.majdanek.eu/pl/news/rozstrzygnelismy_konkurs_na_opracowanie_koncepcji_realizacji_aranzacji/1071.
Sendyka Roma, Miejsca/nie-miejsca pamięci [w:] red. Karina Jarzyńska, Maria Kobielska, Jakub Muchowski, Roma Sendyka, Aleksandra Szczepan, Nie-miejsca pamięci. Elementarz, Kraków: Ośrodek Badań nad Kulturami Pamięci, 2017, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/49688/jarzynska_kobielska_muchowski_sendyka_szczepan_nie-miejsca_pamieci_elementarz_2017.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Shalev Avner, Słowo od członków Międzynarodowego Komitetu Sterującego, „Varia. Magazyn/Magazine”, październik 2020 r. (numer specjalny), http://www.sobibor-memorial.eu/pl/news/o_wystawie_stalej_w_sobiborze_w_magazynie____varia/1392.
Sobibór – archeologia pamięci, Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze, 7 czerwca 2013 r., http://www.sobibor-memorial.eu/pl/news/sobibor_____archeologia_pamieci/397.
Sobibór Gedenksteine, Miejsce pamięci, https://sobibor.de/pl/miejsce-pamieci.
SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady 1942–1943, Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze, 27 października 2020 r., http://www.sobibor-memorial.eu/pl/exhibitions/ss-sonderkommando_sobibor__niemiecki_oboz_zaglady_1942___1943/31.
Szymula Aleksandra, Muzealia sobiborskie. Przedmioty znalezione w miejscu zbrodni, „Varia. Magazyn/Magazine”, październik 2020 r. (numer specjalny), http://www.sobibor-memorial.eu/pl/news/o_wystawie_stalej_w_sobiborze_w_magazynie____varia/1392.
Urbanek Marcin, Michalewicz Piotr (Biuro Architektoniczne RE: Michalewicz & Tański) oraz Mieszkowski Łukasz, Projekt upamiętnienia obozu zagłady w Sobiborze. I nagroda w Międzynarodowym Konkursie na opracowanie ideowo-artystycznej koncepcji architektoniczno-krajobrazowej miejsca pamięci na terenie Byłego Hitlerowskiego Obozu Zagłady w Sobiborze, https://www.polin.pl/template/gfx/sobibor.pdf.
Wóycicka Zofia, Wywiad z prof. Volkhardem Kniggem z okazji otwarcia w Muzeum Żydowskim w Berlinie wystawy poświęconej robotnikom przymusowym, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2012, nr 8.
Wóycicka Zofia, Buchenwald revisited, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13, https://www.zagladazydow.pl/index.php/zz/article/view/396/419.
Wóycicka Zofia, Laboratorium zagłady – nowa ekspozycja historyczna na terenie obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16, https://www.zagladazydow.pl/index.php/zz/article/view/659/843.
Licencja
Copyright (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Inne teksty tego samego autora
- Zofia Wóycicka, Laboratorium zagłady – nowa ekspozycja historyczna na terenie obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Zofia Wóycicka, Kazerne Dossin – Muzeum-Miejsce Pamięci i Centrum Dokumentacyjne poświęcone Zagładzie i Prawom Człowieka , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Zofia Wóycicka, Buchenwald revisited , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Zofia Wóycicka, Muzeum dla dorosłych. Nowa wystawa w Miejscu Pamięci Cichych Bohaterów w Berlinie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Zofia Wóycicka, Monika Heinemann, Krieg und Kriegserinnerung im Museum. Der Zweite Weltkrieg in polnischen historischen Ausstellungen seit den 1980-er Jahren, Göttingen: Vanderhoeck & Ruprecht, 2017, 550 s , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Zofia Wóycicka, U „kresu pewnej moralności”: dyskusje wokół procesów więźniów funkcyjnych w Polsce 1945–1950 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Zofia Wóycicka, Sarah Gunsburger, National Policy, Global Memory: The Commemoration of the „Righteous” from Jerusalem to Paris, 1942–2007 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Zofia Wóycicka, W poszukiwaniu trzeciej drogi. Nowa wystawa stała w Muzeum Żydowskim w Berlinie (część „Katastrofa”) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Zofia Wóycicka, W poszukiwaniu nowych sposobów na wyrażenie tego, co trudne do pojęcia. Muzea i miejsca pamięci poświęcone Zagładzie w XXI w. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
