English
Polish
Zadziwiające milczenie polskiego Kościoła katolickiego o Holokauście
Stanisław Obirek
s.obirek@uw.edu.pl BiogramStanisław Obirek – profesor zwyczajny w Ośrodku Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim, filozofię i teologię w Neapolu i w Rzymie na Uniwersytecie Gregoriańskim. Bada miejsce religii we współczesnej kulturze, interesuje się dialogiem międzyreligijnym, konsekwencjami Zagłady i możliwościami przezwyciężenia konfliktów religijnych, cywilizacyjnych i kulturowych. Najważniejsze publikacje: Co nas łączy? Dialog z niewierzącymi (2002), Religia – schronienie czy więzienie? (2006), Obrzeża katolicyzmu (2008), Catholicism as a Cultural Phenomenon in the Time of Globalization: A Polish Perspective (2009), Uskrzydlony umysł. Antropologia słowa Waltera Onga (2010), Umysł wyzwolony. W poszukiwaniu dojrzałego katolicyzmu (2011), Of God and Man (z Zygmuntem Baumanem, 2015), On the World and Ourselves (z Zygmuntem Baumanem, 2015), Polak katolik? (2015).
https://orcid.org/0000-0002-8164-2683
Uniwersytet Warszawski, Ośrodek Studiów Amerykańskich
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 15 (2019), strony: 114-137
Data publikacji: 2019-12-20
Abstrakt
Artykuł jest próbą zrozumienia dyskrecji polskiego Kościoła katolickiego wobec zjawiska Holokaustu. Jak to się stało, że radykalna zmiana w otoczeniu polskich katolików – zagłada Żydów – została przemilczana? Artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza przypomina konsekwencje badań nad antysemicką historią teologii chrześcijańskiej i propozycje konkretnych zmian w nauczaniu katolickim na temat Żydów i judaizmu. Druga rekonstruuje teologiczną koncepcję refleksji „po Auschwitz” niemieckiego teologa katolickiego Johanna Baptisty Metza.
Słowa kluczowe
Kościół katolicki, Holokaust, Sobór Watykański II, antysemityzm, teologia po Auschwitz
Bibliografia
Beck Norman A., Mature Christianity in the 21st Century. The Recognition and Repudiation of Anti-Jewish Polemic in the New Testament, New York: American Interfaith Institute/World Alliance, 1994.
Beck Norman A., New Testament and the Teaching of Contempt: Reconsideration [w:] Jewish-Christian Encounters over the Centuries: Symbiosis, Prejudices, Holocaust, Dialogue, red. Marvin Parry, Frederick M. Schweitzer, New York: Peter Lang, 1994.
Boys Mary C., Has God Only One Blessing? Judaism as a Source of Christian Self-Understanding, New York: Paulist Press, 2000.
Caruth Cathy, Unclaimed Experience. Trauma, Narrative, and History, Baltimore–London: The Johns Hopkins University Press, 1996.
Chrostowski Waldemar, Ku katolickiej teologii judaizmu. Inspiracje kard. J. Ratzingera/ Benedykta XVI, „Studia Nauk Teologicznych” 2016, t. 11.
Connelly John, From Enemy to Brother. The Revolution in Catholic Teaching on the Jews 1933–1965, Cambridge, MA: Harvard University Press, 2012.
Crossan John Dominic, Kto zabił Jezusa. Korzenie antysemityzmu w ewangelicznych relacjach o śmierci Jezusa, tłum. Marcin Stopa, Warszawa: Książka i Wiedza, 1998.
Czajkowski Michał, Czy Żydzi mają diabła za ojca?, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia ECOSTAN, 2016.
Dunn James D.G., Ekspansja chrześcijaństwa od Jerozolimy do Rzymu (lata 30–70) [w:] Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, red. Hershel Shanks, tłum. Waldemar Chrostowski, Warszawa: Oϐicyna Wydawnicza „Vocatio”, 2013.
Hartman John Jacob, Stosunki polsko-żydowskie a Holocaust. Spojrzenie psychologiczno-historyczne [w:] Pamiętamy każdy dzień… Losy Żydów przemyskich podczas II wojny światowej, red. John Jacob Hartman, Jacek Krochmal, Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, 2001.
Hryniewicz Wacław, Hermeneutyka w dialogu, Opole: Wydawnictwo św. Krzyża, 1998.
Isaac Jules, Jesus and Israel. A Call for the Necessary Correction of Christian Teaching of the
Jews, New York: Holt, Rinehart and Winston, 1971.
Kamykowski Łukasz, Obraz Izraela i Żydów w myśli chrześcijańskiej, cz. 1: Historia, Kraków: Uniwersytet Jana Pawła II, 2017.
Kamykowski Łukasz, Obraz Izraela i Żydów w myśli chrześcijańskiej, cz. 2: Perspektywy, Kraków: Uniwersytet Jana Pawła II, 2019.
Kowalski Sergiusz, Tulli Magdalena, Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści, Warszawa: W.A.B., 2003.
LaCapra Dominick, Writing History, Writing Trauma, Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001.
Libionka Dariusz, Antisemitism, Anti-Judaism, and the Polish Catholic Clergy during the Second World, 1939–1945 [w:] Antisemitism and Its Opponents in Modern Poland, red. Robert Blobaum, Ithaka: Cornell University Press, 2005.
Libionka Dariusz, Antysemityzm i Zagłada na łamach prasy w Polsce w latach 1945–1946, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 1996, nr 11.
Libionka Dariusz, Obcy, wrodzy, niebezpieczni: obraz Żydów i „kwestii żydowskiej” w prasie inteligencji katolickiej lat trzydziestych w Polsce, „Kwartalnik Historii Żydów” 2002, nr 3 (203).
Libionka Dariusz, Polska hierarchia kościelna wobec eksterminacji Żydów – próba krytycznego ujęcia, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2009, nr 5.
Makuchowska Marzena, Od wrogów do braci. Posoborowe zmiany w dyskursie Kościoła katolickiego, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2011.
Makuchowska Marzena, Remembrance of Jews in Contemporary Catholic Homilies, „Stylistyka” 2019, nr 28.
Metz Johann Baptist, Teologia polityczna, tłum. Agnieszka Mosurek, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2000.
Metz Johann Baptist, Teologia wobec cierpienia, tłum. Juliusz Zychowicz, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2008.
Modras Ronald, Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939, tłum. Witold Turopolski, Kraków: Homini, 2004.
Molisak Alina, Sprawiedliwi w kaplicy [w:] Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci, red. Katarzyna Chmielewska, Alina Molisak, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2017.
Musiał Stanisław, Wyrzut sumienia. Wokół relacji chrześcijańsko-żydowskich i polsko-żydowskich, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2019.
Obirek Stanisław, „Christus solus: The post-WWII Christian world in spiritual exile”, wykład wygłoszony na The Seventh World Congress on Polish Studies, The Polish Institute of Arts & Sciences of America University of Gdańsk, Poland, 14–16 VI 2019 r.
Obirek Stanisław, Dialog chrześcijańsko-żydowski z Zagładą w tle, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2009, nr 5.
Obirek Stanisław, Pamięć zagłady – kontekst teologiczny [w:] Zagłada chorych psychicznie, red. Tadeusz Nasierowski, Grażyna Herczyńska, Dariusz Maciej Myszka, Warszawa: Eneteia, 2012, s. 327–339.
Obirek Stanisław, Od Jezusa Żyda do Żyda od Jezusa. Próba bilansu najnowszych badań nad początkami chrześcijaństwa, „Kwartalnik Historii Żydów” 2011, nr 3.
Orwid Maria, Trauma, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
Pawlikowski John, Catechetics and Prejudice. How Catholic Teaching Materials View Jews,
Protestants and Racial Minorities, New York: Paulist Press, 1973.
Pawlikowski John, Kościół katolicki a zagłada Żydów: Perspektywy instytucjonalne, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2009, nr 5.
Rejak Sebastian, Antyteologia jako odpowiedź na Szoa [w:] Myślenie po Zagładzie. Głosy z Polski, red. Sebastian Rejak, Warszawa–Kraków: Muza, 2008, s. 137–156.
Ronen Shoshana, Constructing Memory in Israeli Literature: „Acting-Out” versus „Working Through”, „Kwartalnik Historii Żydów” 2008, nr 4.
Ruether Rosemary, Faith and Fratricide. The Theological Roots of Anti-Semitism, New York: Seabury Press, 1974.
Schmidt Carl, Roman Catholicism and Political Form, tłum. Gary L. Ulmen, Westpost–London: Greenwood Press, 1996.
Seeing Judaism Anew. Christianity's Sacred Obligation, red. Mary C. Boys, New York: Sheed & Ward Book, 2005.
Skowronek Katarzyna, Między sacrum a profanum. Studium językoznawcze listów pasterskich Konferencji Episkopatu Polski (1945–2005), Kraków: Wydawnictwo LEXIS, 2006.
Steiner George, W zamku Sinobrodego, tłum. Olga Kubińska, Gdańsk: Wydawnictwo Atext, 1993.
Szpytma Mateusz, The Risk of Survival: The rescue of the Jews by the Poles and the tragic consequences for the Ulma Family from Markowa, Warszawa–Kraków: IPN, 2009.
Weksler-Waszkinel Romuald Jakub, Zgłębiając tajemnicę Kościoła…, Kraków; Wydawnictwo WAM, 2003
Strony internetowe / Websites
http://cdim.pl/oficjalne-teksty-kosciola-katolickiego,357/strona/3
https://www.prchiz.pl/prchizwypKosc2popup.html
http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/speeches/2006/may/documents/hf_
ben-xvi_spe_20060528_auschwitz-birkenau.html
http://wiez.com.pl/2018/11/16/antyzydowskie-wypowiedzi-ks-prof-guza-sa-niedopu
szczalne-oswiadczenie-archidiecezji-lubelskiej-i-kul/
Licencja
Copyright (c) 2019 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Stanisław Obirek, Zbyt wiele racji. Uwagi na marginesie książek Normana G. Finkelsteina i Daniela J. Goldhagena , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Stanisław Obirek, Stanisław Musiał, Wyrzut sumienia. Wokół relacji chrześcijańsko- -żydowskich i polsko-żydowskich, red. i wybór tekstów Janusz Poniewierski, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2019, 248 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Stanisław Obirek, Andrzej Leder, Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Stanisław Obirek, Każdy z nas potrzebuje czasu, czyli rzecz nie tylko o Janie Tomaszu Grossie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Stanisław Obirek, Dariusz Libionka (red.), Obóz zagłady w Bełżcu w relacjach ocalonych i zeznaniach polskich świadków , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Stanisław Obirek, Karolina Wigura, Wina narodów , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Stanisław Obirek, Świadek , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 6 (2010)
- Stanisław Obirek, Dialog chrześcijańsko-żydowski z Zagładą w tle , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Stanisław Obirek, Problem , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 6 (2010)
