English
Polish
Po Zagładzie. Przed Soborem. Obraz Żydów w listach do „Tygodnika Powszechnego” po publikacji artykułu Jerzego Turowicza Antysemityzm (marzec 1957)
Bożena Szaynok
bozena.szaynok@uwr.edu.pl Biogramdr hab. historii, profesor w Zakładzie Historii Najnowszej Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Specjalizuje się w najnowszej historii Polski, historii stosunków polsko-izraelskich, dziejach Żydów w Polsce po 1945 r. Autorka m.in. książek Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r. (1992), Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950 (2000); Z historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944–1968 (2007); Duszpasterz. Rozmowy z ojcem Ludwikiem Wiśniewskim (2012). Zapis jej obszernej rozmowy z Władysławem Bartoszewskim znajduje się w jego książce Polacy – Żydzi – okupacja. Fakty, postawy, refleksje (2016).
https://orcid.org/0000-0001-9243-484X
Uniwersytet Wrocławski, Instytut Historyczny
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 19 (2023), strony: 634-650
Data publikacji: 2023-12-23
Abstrakt
Artykuł omawia reakcje czytelników na tekst Jerzego Turowicza Antysemityzm, opublikowany w marcu 1957 r. na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Przedstawia ich sposób myślenia na temat Żydów, zdominowany przez niechęć, wrogość, postrzeganie Żydów jako obcych. Zauważa obecność takiego schematu w zróżnicowanych obszarach (religia, przeszłość, polityka, gospodarka, kultura), umiejscawia go w historii. Opisuje też grupę nadawców i analizuje ich emocje.
Słowa kluczowe
katolicy w Polsce i Żydzi po drugiej wojnie światowej, „Tygodnik Powszechny”, tematyka żydowska w Polsce po 1945, antysemityzm
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival Sources
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk
Biblioteka Narodowa
Archiwum Anny i Jerzego Turowiczów, Antysemityzm – 1957, Listy nt. artykułu J.T.
Prasa / Press
„Homo Dei”, 1949.
„Kultura”, 1957. „Po Prostu”, 1956.
„Tygodnik Powszechny”, 1946, 1957.
Publikacje / Publications
Connelly John, Od wrogości do braterstwa. Rewolucja w katolickim nauczaniu o Żydach w latach 1933–1965, tłum. Elżbieta Tabakowska, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy: Austeria, 2022.
Isaac Jules, Teaching of Contempt: Christian Roots of Antisemitism, New York: Holt, Rinehart and Winston, 1964.
Kamykowski Łukasz, Obraz Izraela i Żydów w myśli chrześcijańskiej, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2022.
Księga listów PRL, wybór tekstów i oprac. Grzegorz Sołtysiak, cz. 2, Warszawa: „Baobab”, 2005.
Machcewicz Paweł, Polski rok 1956, Warszawa: „Mówią Wieki”, 1993.
Pałka Damian, Kościół katolicki wobec Żydów w Polsce międzywojennej, Warszawa: Wydawnictwo Nomos, 2008.
Przeciw antysemityzmowi 1936–2009, wybór, wstęp i oprac. Adam Michnik, t. 2, Kraków: Universitas, 2010 (https://www.tygodnikpowszechny.pl/antysemityzm-145226). Ronald Modras, Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce 1933–1939, tłum. Witold Turo-
polski, Kraków: Homini, 2004.
Skwarczyńska Stefania, Teoria listu, na podstawie lwowskiego pierwodruku, oprac. Elżbieta Feliksiak i Mariusz Leś, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006.
Szaynok Bożena, „Ten ton mnie w uchu źle brzmi…” – tematyka żydowska na forum Komitetu Centralnego PZPR w „polskim roku 1956”, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 1 (27).
Szaynok Bożena, Jewish Themes in the Sermons Delivered by Catholic Priests in Communist Poland (1944–1989), „Catholic Historical Review”, wiosna 2022.
Szaynok Bożena, Zatrzymane w archiwach. Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk w Poznaniu wobec tematyki żydowskiej na łamach czasopism katolickich (1945–1950), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2018, nr 14.
Turowicz Jerzy, Bilet do raju, Kraków: Znak, 1999.
Węgrzyn Ewa, Wyjeżdżamy! Wyjeżdżamy?! Alija gomułkowska 1956–1960, Kraków–Budapeszt: Austeria, 2016.
Licencja
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Bożena Szaynok, Zatrzymane w archiwach. Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu wobec tematyki żydowskiej na łamach czasopism katolickich (1945–1950) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Bożena Szaynok, Wokół nowej książki o pogromie Żydów w Kielcach , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Bożena Szaynok, „Tuż po Zagładzie”. Kościół wobec problematyki żydowskiej (VII 1944–VII 1946) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Bożena Szaynok, Gross Jan Tomasz, Strach Fear. Anti-Semitism In Poland after Auschwitz, Random House, New York 2006 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Bożena Szaynok, Sine ira et studio... Wspomnienie o Krystynie Kersten , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
