English
Polish
Lokalne struktury Narodowych Sił Zbrojnych wobec ukrywających się Żydów w świetle powojennych materiałów śledczych i procesowych – przypadek powiatów miechowskiego i pińczowskiego
Dariusz Libionka
libion@wp.pl Biogramhistoryk, profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, kierownik działu naukowego Państwowego Muzeum na Majdanku. Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Ostatnio opublikował: Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950 (2014, współredaktor z Janem Grabowskim) oraz Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017). Współautor dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018)
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463
Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 278-213
Data publikacji: 2020-12-15
Abstrakt
Tematem tekstu są działania członków lokalnych struktur Narodowych Sił Zbrojnych na terenie powiatów pińczowskiego i miechowskiego wymierzone w ukrywających się Żydów oraz mord na kilkunastu mężczyznach, kobietach i dzieciach dokonany przez operujący czasowo na tym obszarze oddział partyzancki. W sumie z rąk członków NSZ zginęły na omawianym terenie 34 osoby. 11 dalszych zostało wskazanych przez osoby przyznające się do członkostwa w tej organizacji niemieckiej policji i zamordowanych. Punktem wyjścia przeprowadzonej przez autora analizy jest dokumentacja śledcza i procesowa dotycząca byłych członków NSZ sądzonych na podstawie tzw. dekretu sierpniowego. Postawił on sobie za cel zrekonstruowanie tych rozgrywających się od końca 1943 do wiosny 1944 r. krwawych zdarzeń, ustalenie, jak przestępstwa na Żydach były traktowane przez śledczych z powiatowych i wojewódzkich urzędów bezpieczeństwa oraz przez sądy powszechne i wojskowe, a wreszcie zajęcie się wzbudzającą kontrowersje kwestią wiarygodności zeznań składanych wówczas przez oskarżonych i świadków
Słowa kluczowe
NSZ, mordy dokonywane na Żydach, dekret sierpniowy, sądownictwo w PRL
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Akt Nowych (AAN)
/XXI-2, 203/XI-18, 203/XI-25, 203/XII-10, t. 1
, Archiwum Środowiska byłych żołnierzy Obwodu Jędrzejów AK
Kolekcja Stanisława Dąbrowy Kostki, t. 5
Archiwum Narodowe w Krakowie (AN Kr)
, t. 5; 1318, t. 1
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
/234, t. 3; 1558/410
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach (AIPN Ki)
/1297; 8/1496–1500; 8/856; 103/2844; 126/2–3; 126/265–266; 126/400–402; 126/367; 128/176; 128/197
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr)
/4/1
Prasa konspiracyjna / Underground press
„Wolność” 1943, nr 33
„Meldunek Tygodniowy”, 11 VI 1944, nr 47
Prasa / Press
„Życie Warszawy”, 30 VI 1949
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Biedroń Tomasz, Okręg krakowski ZJ i NSZ [w:] Narodowe Siły Zbrojne. Materiały z sesji naukowej poświęconej historii Narodowych Sił Zbrojnych, 25 października 1992, Warszawa: Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, 1994.
Domański Tomasz, Z historii oddziału „Wybranieckich”, czyli o wiarygodności materiałów śledczych i operacyjnych UB, cz. 1, „Arcana” 2012, nr 106/107; cz. 2, 2013, nr 109.
Libionka Dariusz, Powiat miechowski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 2, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
Michta Norbert, Wspomnienia znad Nidzicy, Warszawa: Książka i Wiedza, 1970.
Skibińska Alina, „Dostał 10 lat, ale za co?” Analiza motywacji sprawców zbrodni na Żydach na wsi kieleckiej w latach 1942–1944 [w:] Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec zagłady Żydów, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Tokarska-Bakir Joanna, Sprawiedliwi z Giebułtowa. NSZ w walce z Żydami [w:] Bracia miesiące. Studia z antropologii historycznej Polski 1939–1946, Warszawa: IBL PAN (w druku).
„Żbik”-Kołaciński Władysław, Między młotem a swastyką, Warszawa: Wydawnictwo Capital, 1991.
Licencja
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Dariusz Libionka, Uwagi o ratowaniu Żydów w „okolicach Treblinki” [recenzja: Edward Kopówka, ks. Paweł Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki. Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Meldunki Obwodu „Praga” Policji Polskiej o zatrzymaniach Żydów w Warszawie w okresie maj–lipiec 1943 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Polskie piśmiennictwo na temat zorganizowanej i indywidualnej pomocy Żydom (1945-2008) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Reports on the Jews Apprehended in Warsaw During May–July 1943 Submitted by the ‘Praga’ District of the Polish Police , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Dariusz Libionka, “Truth About Camps” or the Uneventful 1942 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Dariusz Libionka, Odpowiedź na list Joshui Zimmermana , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Walka i propaganda. Powstanie w getcie warszawskim z perspektywy polskiego Londynu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Z getta warszawskiego przez Francję i Hiszpanię do Londynu. Niewiarygodna historia Edwarda Rajnfelda-Tohariego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Dariusz Libionka, Jak hochsztaplerów na wyklętych przerobić. Uwagi o filmie "Tora i miecz" , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Adam Kopciowski, Dariusz Libionka, Zapiski członka Komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej Hersza Berlińskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
