Żydzi i armia Andersa. Przypadek Romana Zimanda
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 20 (2024), Strony: 132-166
Data zgłoszenia: 2024-05-09Data akceptacji: 2024-08-26
Data publikacji: 2024-12-17
 https://doi.org/10.32927/zzsim.1058
    https://doi.org/10.32927/zzsim.1058
                                
                                Abstrakt
Artykuł ma charakter studium przypadku. Zawiera szczegółową analizę doświadczenia kilkumiesięcznej służby w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR, które było udziałem Romana Zimanda, literaturoznawcy i działacza opozycji demokratycznej w PRL. Jego historia to interesujący kazus dla badaczy analizujących przyczyny relatywnie niewielkiej liczby polskich Żydów i Polaków pochodzenia żydowskiego w armii Andersa oraz konsekwencji przeżycia przez część przedstawicieli tej mniejszości narodowej doświadczenia odrzucenia przez wojsko państwa, którego byli obywatelami. Rekonstrukcja przebiegu rekrutacji Zimanda, jego kilkumiesięcznego pobytu w wojsku i okoliczności opuszczenia go oparta jest na szczegółowej analizie krótkich wzmianek na temat tego epizodu w rozproszonym materiale źródłowym. Przedmiotem refleksji w artykule jest również to, jakie znaczenie to doświadczenie miało dla jego późniejszych wyborów politycznych, w tym zwłaszcza dla zaangażowania w komunizm.
Słowa kluczowe
Żydzi polscy , stosunki polsko-żydowskie , Polskie Siły Zbrojne w ZSRR , armia Andersa , antysemityzm , Roman Zimand
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Archiwum Akt Nowych
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Archiwum Szkół Partyjnych
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
KC PZPR
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zarząd Główny SDP
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Archiwum Instytutu Literackiego
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Korespondencja Redaktora
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Archiwum Ośrodka Karta
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kolekcja Jana Józefa Lipskiego
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Akta studenckie i pracownicze Romana Zimanda
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Akta studenckie Romana Zimanda
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Instytut Badań Literackich PAN
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Dział Kadr, Akta osobowe Romana Zimanda
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Ministry of Defense w Londynie
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Akta personalne Zygmunta Zimanda
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zbiory prywatne Karola Tarasiewicza-Mrowińskiego, Warszawa
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Relacje / Testimonies
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Irena Bloch, USC Shoah Foundation, Visual History Archive
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Małgorzata Łukasiewicz, zbiory autora
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Adam Michnik, zbiory autora
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Dorota Siwicka, zbiory autora
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Barbara Szacka, zbiory autora
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Marian Turski, zbiory autora
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Hanna Zaremska, zbiory autora
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Źródła publikowane / Published sources
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 15 VII 1948, nr 11.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 1 III 1948, nr 4.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 16 III 1948, nr 5.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 1 VI 1948, nr 9
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Asmodeusz [Roman Zimand], Kisielowe Próby, „Po Prostu”, 7 X 1948, nr 18.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Asmodeusz [Roman Zimand], Zbyteczna skromność, „Po Prostu”, 28 XI 1948.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Głowiński Michał, Roman Zimand (16 listopada 1926 – 6 kwietnia 1992), „Pamiętnik Literacki” 1993, nr 1.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Głowiński Michał, Roman Zimand [w:] idem, Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów, Warszawa: Wielka Litera, 2021.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Głowiński Michał, Wołowiec Grzegorz, Czas nieprzewidziany. Rozmowa rzeka, Warszawa: Wielka Litera, 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kot Stanisław, Listy z Rosji do gen. Sikorskiego, Londyn: Jutro Polski, 1995.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Krwawe zajścia w Batiatyczach, „Gazeta Lwowska”, 13 I 1929.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kuźniar Aleksander, Na drogach życia… Wspomnienia żołnierza Pułku 6 Pancernego „Dzieci Lwowskich”, wstęp i oprac. Waldemar Handke, Leszno: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego, 2008.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Majewski Aleksander, Przez cztery kontynenty. Od Lwowa do San Francisco. Wspomnienia żołnierza „Dzieci Lwowskich”, wstęp i oprac. Waldemar Handke, Leszno–San Francisco: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego, 2004.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
My deportowani. Wspomnienia Polaków z więzień, łagrów i zsyłek w ZSRR, wybór i oprac. Bogdan Klukowski, Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1989,
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Niezrozumiały i przerażający amok. Rozmowa z Janem Józefem Lipskim [w:] Jacek Trznadel, Hańba domowa, Lublin: Wydawnictwo Test, 1990.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Oszustwa żydowskich dostawców kolejowych, „Gazeta Narodowa”, 19 V 1929.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Panas Henryk, Jak mi było u Andersa, Warszawa: Iskry, 1988.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Pułk 6 Pancerny „Dzieci Lwowskich”. Droga i przeżycia, oprac. Roman Bojakowski, Londyn: Veritas Foundation Publication Centre, 1994.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
R.Z. [Roman Zimand], Kościuszkowcy, „Trybuna Dolnośląska”, 18 IV 1946, nr 58.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
R.Z. [Roman Zimand], Budujemy własny kraj, „Trybuna Dolnośląska”, 21 III 1946, nr 34.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Rosengarten Pinkas, Zapiski rabina Wojska Polskiego, tłum. Jarosław Kociszewski, przedmowa Feliks Tych, Warszawa: Nowy Dziennik, 2001.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Samotność… Dyskusja w 40-lecie powstania w Getcie Warszawskim, „Tygodnik Powszechny”, 24 IV 1983, nr 17.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Trznadel Jacek, Drobiazg, „Arka” 1994, nr 1.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wiem, co mówię, czyli dialogi uzdrawiające. Spotkania z Józefem Henem, wybór i oprac. Magdalena Hen, Warszawa: Iskry, 2013.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zimand Roman, Gatunek: podróż, „Kultura” (Paryż) 1983, nr 10.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zimand Roman, Gatunek: podróż (dok.), „Kultura” (Paryż) 1983, nr 11.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zimand Roman, Materiał dowodowy. Szkice drugie, przedmowa, wybór i oprac. Dorota Siwicka, Paryż: Instytut literacki, 1992.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zimand Roman, Piołun i popiół. (Czy Polacy i Żydzi wzajem się nienawidzą?), Warszawa: Wydawnictwo Pokolenie, 1987.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zimand Roman, Spór o przyszłość socjalizmu, „Po Prostu”, 21 X 1956, nr 43.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zimand Roman, Wojna i spokój. Szkice trzecie, Londyn: Polonia, 1984.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Literatura przedmiotu / Content related Literature
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Aleksiun Natalia, Od autonomii do asymilacji, „Jidełe” 2000, wydanie specjalne: „Żydzi i komunizm”, red. Michał Bilewicz, Bogna Pawlisz.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Biernacki Krzysztof, Zimand Roman [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, red. Grzegorz Waligóra i in., t. 3, Warszawa: IPN, 2019.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Błażejowska Justyna, Trudna biografia. Roman Zimand „Leopolita” (1926–1992), „Biuletyn IPN” 2020, nr 7/8.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Boćkowski Daniel, Żydzi polscy w ZSRR w czasie drugiej wojny światowej, „Jidełe” 2000, wydanie specjalne: „Żydzi i komunizm”, red. Michał Bilewicz, Bogna Pawlisz.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Bukowska-Marczak Ewa, Przyjaciele, koledzy, wrogowie? Relacje pomiędzy polskimi, żydowskimi i ukraińskimi studentami Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie w okresie międzywojennym (1918–1939), Warszawa: Neriton, 2019.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Cichoracki Piotr, Dufrat Joanna, Mierzwa Janusz, Oblicza buntu społecznego w II Rzeczypospolitej doby wielkiego kryzysu. Uwarunkowania, skala, konsekwencje, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Wrocław: współpraca wydawnicza Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Ciesielski Stanisław, Polacy w Kazachstanie 1940–1946. Zesłańcy lat wojny, Warszawa: Wydawnictwo „W Kolorach Tęczy”, 1997.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Dorosz Beata, Zimand Roman [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, red. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan, t. 9, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2004.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Engel David, In the Shadow of Auschwitz: The Polish Government in Exile and the Jews 1939–1942, Chapel Hill: University of North Carolina Press. 1987.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Furet François, Przeszłość pewnego złudzenia, tłum. Joanna Górnicka-Kalinowska, Maryna Ochab, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1996.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Gąsowski Tomasz, Pod sztandarami Orła Białego. Kwestia żydowska w Polskich Siłach Zbrojnych w czasie II wojny światowej, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Głowiński Tomasz, Koreś Daniel, Mędykowski Witold, Z Polski do Izraela. Żydowscy żołnierze Armii Andersa / Dalla Polonia in Israele. I soldati ebrei nell’Armata di Anders, tłum. Karolina Dyjas-Fezzi, Warszawa–Rzym: Towarzystwo Projektów Edukacyjnych, 2021.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Handke Waldemar, Semper Fidelis. Dzieje Pułku 6 Pancernego „Dzieci lwowskich”, Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Hellich Artur, Gry z autobiografią: przemilczenia, intelektualizacje, parodie, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Hirszowicz Maria, Pułapki zaangażowania. Intelektualiści w służbie komunizmu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2001.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kaganovitch Albert, Polityka Stalina w kwestii powrotu Żydów do Polski w latach 1944–1946 i ich późniejszego wyjazdu do Palestyny [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kapuściński Kazimierz Piotr, Zbrojne ramię miasta Lwowa. Oddziały lwowskie walczące na Zachodzie podczas II wojny światowej, Londyn: Orbis Books, [1997].
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kersten Krystyna, Problem Żydów w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR i na Wschodzie w kontekście stosunków polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej [w:] eadem, Polacy – Żydzi – komunizm. Anatomia półprawd 1939–1968, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1992.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kijek Kamil, Dzieci modernizmu, Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy: Austeria, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Landau-Czajka Anna, Syn będzie Lech… Asymilacja Żydów w Polsce międzywojennej, Warszawa: Neriton, Instytut Histori PAN, 2006.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Łopieńska Barbara N., Szymańska Ewa, Stare numery, Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1990.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, „Pisane przeważnie donikąd”. Nieznany zbiór szkiców Romana Zimanda, „Pamiętnik Literacki” 2024, nr 2.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, „Chwilami nadmiernie sophisticated”. Roman Zimand i „Zniewolony umysł”, „Teksty Drugie” 2023, nr 3.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, „Harcownik w świecie zawodowców”. Roman Zimand jako badacz literatury i pisarz polityczny, „Stan Rzeczy” 2019, nr 1.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, „Jeśli już jestem komunistą, to jestem, a jak ich nie lubię, to naprawdę nie lubię”. Droga Romana Zimanda do i od komunizmu, „Teksty Drugie” 2020, nr 6.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, Długie narodziny „wściekłego rewizjonisty”. Aktywność publicystyczna Romana Zimanda w latach 1955–1956, „Sensus Historiae” 2021, nr 2.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, Motywacje, dylematy i praktyki autorów polskiego tamizdatu. Przypadek Romana Zimanda na tle innych [w:] idem, Opozycyjność naukowców. Studia z dziejów Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w PRL, Warszawa: IPN, 2024.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, Posłowie [w:] Roman Zimand, Materiał dowodowy. Szkice drugie, przedmowa, wybór i oprac. Dorota Siwicka, oprac. reedycji i posłowie Jan Olaszek, Łódź; Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2022.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Olaszek Jan, Współpraca Romana Zimanda z Instytutem Literackim w Paryżu [w:] Polska publicystyka emigracyjna po 1945 roku, red. Iwona Hofman, Justyna Maguś, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2023.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Pietrzak Jacek, Wokół dezercji Żydów z Armii Polskiej na Wschodzie i konfliktu w Palestynie. Sprawa zajść w kibucach Chulda i Ramat ha-Kowesz w 1943 r., „Dzieje Najnowsze” 2022, nr 3.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Polonsky Antony, Przedmowa [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Prekerowa Teresa, Wojna i okupacja [w:] Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), red. Jerzy Tomaszewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Sarner Harvey, Generał Anders i żołnierze II Korpusu Polskiego, tłum. Piotr Domaradzki, Poznań: Zysk i S-ka, 1997.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Sieniuć Paulina, Biogram Romana Zimanda [w:] Roman Zimand, „W nocy od 12 do 5 rano nie spałem”. Dziennik Adama Czerniakowa – próba lektury, wstęp Jan Zieliński, oprac. Paulina Sieniuć, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN 2014.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Siwicka Dorota, Przedmowa [w:] Roman Zimand, Materiał dowodowy. Szkice drugie, przedmowa, wybór i oprac. Dorota Siwicka, Paryż: Instytut Literacki w Paryżu, 1992.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Siwicka Dorota, Roman Zimand [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956−89, t. 2, red. Jan Skórzyński, Paweł Sowiński, Małgorzata Strasz, Warszawa: Karta, 2002.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Smoliński Józef, Sprawa dezercji Żydów z Armii Polskiej na Wschodzie w latach 1942–1944 [w:] Żydzi i Wojsko Polskie w XIX i XX wieku, red. Tomasz Domański, Edyta Majcher-Ociesa, Warszawa–Kielce: IPN, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Sucharski Tadeusz, Ocalenie w „domu niewoli”? Żydzi w polskiej literaturze doświadczenia sowieckiego [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Tomczok Marta, Zatrucie. Piołun i popiół… Trzydzieści lat później, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wawer Zbigniew, Znów w polskim mundurze. Armia polska w ZSRR. Sierpień 1941 – marzec 1942, Warszawa: Międzynarodowa Szkoła Menadżerów, 2001.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wierzbieniec Wacław, Żydzi w województwie lwowskim w okresie międzywojennym, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wincławski Włodzimierz, Zimand Roman [w:] idem, Słownik biograficzny socjologii polskiej, t. 4, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2011.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Winklowa Barbara, Zimand Roman [w:] Słownik współczesnych pisarzy polskich, t. 3, red. Jadwiga Czachowska, Warszawa: PWN, 1980.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wróbel Janusz, Żydzi uratowani z „nieludzkiej ziemi”, „Biuletyn IPN” 2003, nr 11.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zamorski Kazimierz, Dezercje Żydów z Armii Polskiej, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1993, nr 104.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zessin-Jurek Lidia, Friedla Katharina, Wprowadzenie [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Zieliński Jan, Czerniaków Zimanda. Próba metody [w:] Roman Zimand, „W nocy od 12 do 5 rano nie spałem”. Dziennik Adama Czerniakowa – próba lektury, wstęp Jan Zieliński, oprac. Paulina Sieniuć, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2014.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Netografia / Internet
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Sprawozdanie stenograficzne z 38 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 15 stycznia 1929 r., biblioteka.sejm.gov.pl
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Nagranie relacji Jana Józefa Lipskiego nagranej przez Jacka Petryckiego i Marcela Łozińskiego w 1989 r., https://www.youtube.com/watch?v=YrWL66fhlQg
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Autor&"Zagłada Żydów. Studia i Materiały"

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
Czasopismo publikowane jest w standardzie Diamond Open Access na licencji CC-BY-4.0 Deed - Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa - Creative Commons
Inne teksty tego samego autora
- Martyna Grądzka-Rejak, Jan Olaszek, Postawy i zachowania Polaków wobec Żydów w czasie okupacji niemieckiej w publikacjach drugiego obiegu w PRL , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
Podobne artykuły
- Katarzyna Odrzywołek, Piotr Trojański, Dzieci Teheranu – od mrozów Syberii do słońca Palestyny. Rola delegatur Ambasady RP w ZSRR i Armii gen. Andersa w ratowaniu dzieci żydowskich , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Aleksandra Bańkowska, Partyzantka polska lat 1942–1944 w relacjach żydowskich , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Aleksandra Bańkowska, Polish Partisan Formations during 1942–1944 in Jewish Testimonies , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Małgorzata Melchior, Zagłada i stosunki polsko – żydowskie w opracowaniach socjologicznych. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Jerzy Tomaszewski, Jakub Petelewicz, Jak Polacy patrzyli na getto z zewnątrz z Jerzym Tomaszewskim rozmawia Jakub Petelewicz , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Anna Zawadzka, Piotr Forecki, Reguła złotego środka. Kilka uwag na temat współczesnego dominującego dyskursu o „stosunkach polsko-żydowskich” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Jakub Petelewicz, „Kresy Wschodnie pod okupacją sowiecką 1939–1941; stosunki ukraińsko-polsko-żydowskie, życie społeczne i wzajemne relacje” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Piotr Forecki, Anna Zawadzka, The Golden Mean Principle. A Handful of Comments on the Currently Dominant Discourse on ‘Polish-Jewish Relations’ , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Natalia Aleksiun, Polska i zagraniczna historiografia na temat stosunków polsko-żydowskich w okresie drugiej wojny światowej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Małgorzata Melchior, The Holocaust and Polish-Jewish Relations in Sociological Studies , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
 English
 
                        English
                     Język Polski
 
                        Język Polski
                     
                        
            
                                         
                     
                     https://orcid.org/0000-0002-7700-3256
        https://orcid.org/0000-0002-7700-3256 
    