Źródła archiwalne / Archival sources

Archiwum Akt Nowych

Archiwum Szkół Partyjnych

KC PZPR

Zarząd Główny SDP

Archiwum Instytutu Literackiego

Korespondencja Redaktora

Archiwum Ośrodka Karta

Kolekcja Jana Józefa Lipskiego

Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego

Akta studenckie i pracownicze Romana Zimanda

Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego

Akta studenckie Romana Zimanda

Instytut Badań Literackich PAN

Dział Kadr, Akta osobowe Romana Zimanda

Ministry of Defense w Londynie

Akta personalne Zygmunta Zimanda

Zbiory prywatne Karola Tarasiewicza-Mrowińskiego, Warszawa

Relacje / Testimonies

Irena Bloch, USC Shoah Foundation, Visual History Archive

Małgorzata Łukasiewicz, zbiory autora

Adam Michnik, zbiory autora

Dorota Siwicka, zbiory autora

Barbara Szacka, zbiory autora

Marian Turski, zbiory autora

Hanna Zaremska, zbiory autora

Źródła publikowane / Published sources

Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 15 VII 1948, nr 11.

Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 1 III 1948, nr 4.

Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 16 III 1948, nr 5.

Asmodeusz [Roman Zimand], Gawędy dwudziestowieczne, „Po Prostu”, 1 VI 1948, nr 9

Asmodeusz [Roman Zimand], Kisielowe Próby, „Po Prostu”, 7 X 1948, nr 18.

Asmodeusz [Roman Zimand], Zbyteczna skromność, „Po Prostu”, 28 XI 1948.

Głowiński Michał, Roman Zimand (16 listopada 1926 – 6 kwietnia 1992), „Pamiętnik Literacki” 1993, nr 1.

Głowiński Michał, Roman Zimand [w:] idem, Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów, Warszawa: Wielka Litera, 2021.

Głowiński Michał, Wołowiec Grzegorz, Czas nieprzewidziany. Rozmowa rzeka, Warszawa: Wielka Litera, 2018.

Kot Stanisław, Listy z Rosji do gen. Sikorskiego, Londyn: Jutro Polski, 1995.

Krwawe zajścia w Batiatyczach, „Gazeta Lwowska”, 13 I 1929.

Kuźniar Aleksander, Na drogach życia… Wspomnienia żołnierza Pułku 6 Pancernego „Dzieci Lwowskich”, wstęp i oprac. Waldemar Handke, Leszno: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego, 2008.

Majewski Aleksander, Przez cztery kontynenty. Od Lwowa do San Francisco. Wspomnienia żołnierza „Dzieci Lwowskich”, wstęp i oprac. Waldemar Handke, Leszno–San Francisco: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego, 2004.

My deportowani. Wspomnienia Polaków z więzień, łagrów i zsyłek w ZSRR, wybór i oprac. Bogdan Klukowski, Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1989,

Niezrozumiały i przerażający amok. Rozmowa z Janem Józefem Lipskim [w:] Jacek Trznadel, Hańba domowa, Lublin: Wydawnictwo Test, 1990.

Oszustwa żydowskich dostawców kolejowych, „Gazeta Narodowa”, 19 V 1929.

Panas Henryk, Jak mi było u Andersa, Warszawa: Iskry, 1988.

Pułk 6 Pancerny „Dzieci Lwowskich”. Droga i przeżycia, oprac. Roman Bojakowski, Londyn: Veritas Foundation Publication Centre, 1994.

R.Z. [Roman Zimand], Kościuszkowcy, „Trybuna Dolnośląska”, 18 IV 1946, nr 58.

R.Z. [Roman Zimand], Budujemy własny kraj, „Trybuna Dolnośląska”, 21 III 1946, nr 34.

Rosengarten Pinkas, Zapiski rabina Wojska Polskiego, tłum. Jarosław Kociszewski, przedmowa Feliks Tych, Warszawa: Nowy Dziennik, 2001.

Samotność… Dyskusja w 40-lecie powstania w Getcie Warszawskim, „Tygodnik Powszechny”, 24 IV 1983, nr 17.

Trznadel Jacek, Drobiazg, „Arka” 1994, nr 1.

Wiem, co mówię, czyli dialogi uzdrawiające. Spotkania z Józefem Henem, wybór i oprac. Magdalena Hen, Warszawa: Iskry, 2013.

Zimand Roman, Gatunek: podróż, „Kultura” (Paryż) 1983, nr 10.

Zimand Roman, Gatunek: podróż (dok.), „Kultura” (Paryż) 1983, nr 11.

Zimand Roman, Materiał dowodowy. Szkice drugie, przedmowa, wybór i oprac. Dorota Siwicka, Paryż: Instytut literacki, 1992.

Zimand Roman, Piołun i popiół. (Czy Polacy i Żydzi wzajem się nienawidzą?), Warszawa: Wydawnictwo Pokolenie, 1987.

Zimand Roman, Spór o przyszłość socjalizmu, „Po Prostu”, 21 X 1956, nr 43.

Zimand Roman, Wojna i spokój. Szkice trzecie, Londyn: Polonia, 1984.

Literatura przedmiotu / Content related Literature

Aleksiun Natalia, Od autonomii do asymilacji, „Jidełe” 2000, wydanie specjalne: „Żydzi i komunizm”, red. Michał Bilewicz, Bogna Pawlisz.

Biernacki Krzysztof, Zimand Roman [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, red. Grzegorz Waligóra i in., t. 3, Warszawa: IPN, 2019.

Błażejowska Justyna, Trudna biografia. Roman Zimand „Leopolita” (1926–1992), „Biuletyn IPN” 2020, nr 7/8.

Boćkowski Daniel, Żydzi polscy w ZSRR w czasie drugiej wojny światowej, „Jidełe” 2000, wydanie specjalne: „Żydzi i komunizm”, red. Michał Bilewicz, Bogna Pawlisz.

Bukowska-Marczak Ewa, Przyjaciele, koledzy, wrogowie? Relacje pomiędzy polskimi, żydowskimi i ukraińskimi studentami Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie w okresie międzywojennym (1918–1939), Warszawa: Neriton, 2019.

Cichoracki Piotr, Dufrat Joanna, Mierzwa Janusz, Oblicza buntu społecznego w II Rzeczypospolitej doby wielkiego kryzysu. Uwarunkowania, skala, konsekwencje, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Wrocław: współpraca wydawnicza Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019.

Ciesielski Stanisław, Polacy w Kazachstanie 1940–1946. Zesłańcy lat wojny, Warszawa: Wydawnictwo „W Kolorach Tęczy”, 1997.

Dorosz Beata, Zimand Roman [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, red. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan, t. 9, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2004.

Engel David, In the Shadow of Auschwitz: The Polish Government in Exile and the Jews 1939–1942, Chapel Hill: University of North Carolina Press. 1987.

Furet François, Przeszłość pewnego złudzenia, tłum. Joanna Górnicka-Kalinowska, Maryna Ochab, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1996.

Gąsowski Tomasz, Pod sztandarami Orła Białego. Kwestia żydowska w Polskich Siłach Zbrojnych w czasie II wojny światowej, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002.

Głowiński Tomasz, Koreś Daniel, Mędykowski Witold, Z Polski do Izraela. Żydowscy żołnierze Armii Andersa / Dalla Polonia in Israele. I soldati ebrei nell’Armata di Anders, tłum. Karolina Dyjas-Fezzi, Warszawa–Rzym: Towarzystwo Projektów Edukacyjnych, 2021.

Handke Waldemar, Semper Fidelis. Dzieje Pułku 6 Pancernego „Dzieci lwowskich”, Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015.

Hellich Artur, Gry z autobiografią: przemilczenia, intelektualizacje, parodie, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.

Hirszowicz Maria, Pułapki zaangażowania. Intelektualiści w służbie komunizmu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2001.

Kaganovitch Albert, Polityka Stalina w kwestii powrotu Żydów do Polski w latach 1944–1946 i ich późniejszego wyjazdu do Palestyny [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.

Kapuściński Kazimierz Piotr, Zbrojne ramię miasta Lwowa. Oddziały lwowskie walczące na Zachodzie podczas II wojny światowej, Londyn: Orbis Books, [1997].

Kersten Krystyna, Problem Żydów w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR i na Wschodzie w kontekście stosunków polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej [w:] eadem, Polacy – Żydzi – komunizm. Anatomia półprawd 1939–1968, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1992.

Kijek Kamil, Dzieci modernizmu, Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy: Austeria, 2020.

Landau-Czajka Anna, Syn będzie Lech… Asymilacja Żydów w Polsce międzywojennej, Warszawa: Neriton, Instytut Histori PAN, 2006.

Łopieńska Barbara N., Szymańska Ewa, Stare numery, Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1990.

Olaszek Jan, „Pisane przeważnie donikąd”. Nieznany zbiór szkiców Romana Zimanda, „Pamiętnik Literacki” 2024, nr 2.

Olaszek Jan, „Chwilami nadmiernie sophisticated”. Roman Zimand i „Zniewolony umysł”, „Teksty Drugie” 2023, nr 3.

Olaszek Jan, „Harcownik w świecie zawodowców”. Roman Zimand jako badacz literatury i pisarz polityczny, „Stan Rzeczy” 2019, nr 1.

Olaszek Jan, „Jeśli już jestem komunistą, to jestem, a jak ich nie lubię, to naprawdę nie lubię”. Droga Romana Zimanda do i od komunizmu, „Teksty Drugie” 2020, nr 6.

Olaszek Jan, Długie narodziny „wściekłego rewizjonisty”. Aktywność publicystyczna Romana Zimanda w latach 1955–1956, „Sensus Historiae” 2021, nr 2.

Olaszek Jan, Motywacje, dylematy i praktyki autorów polskiego tamizdatu. Przypadek Romana Zimanda na tle innych [w:] idem, Opozycyjność naukowców. Studia z dziejów Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w PRL, Warszawa: IPN, 2024.

Olaszek Jan, Posłowie [w:] Roman Zimand, Materiał dowodowy. Szkice drugie, przedmowa, wybór i oprac. Dorota Siwicka, oprac. reedycji i posłowie Jan Olaszek, Łódź; Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2022.

Olaszek Jan, Współpraca Romana Zimanda z Instytutem Literackim w Paryżu [w:] Polska publicystyka emigracyjna po 1945 roku, red. Iwona Hofman, Justyna Maguś, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2023.

Pietrzak Jacek, Wokół dezercji Żydów z Armii Polskiej na Wschodzie i konfliktu w Palestynie. Sprawa zajść w kibucach Chulda i Ramat ha-Kowesz w 1943 r., „Dzieje Najnowsze” 2022, nr 3.

Polonsky Antony, Przedmowa [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.

Prekerowa Teresa, Wojna i okupacja [w:] Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), red. Jerzy Tomaszewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.

Sarner Harvey, Generał Anders i żołnierze II Korpusu Polskiego, tłum. Piotr Domaradzki, Poznań: Zysk i S-ka, 1997.

Sieniuć Paulina, Biogram Romana Zimanda [w:] Roman Zimand, „W nocy od 12 do 5 rano nie spałem”. Dziennik Adama Czerniakowa – próba lektury, wstęp Jan Zieliński, oprac. Paulina Sieniuć, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN 2014.

Siwicka Dorota, Przedmowa [w:] Roman Zimand, Materiał dowodowy. Szkice drugie, przedmowa, wybór i oprac. Dorota Siwicka, Paryż: Instytut Literacki w Paryżu, 1992.

Siwicka Dorota, Roman Zimand [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956−89, t. 2, red. Jan Skórzyński, Paweł Sowiński, Małgorzata Strasz, Warszawa: Karta, 2002.

Smoliński Józef, Sprawa dezercji Żydów z Armii Polskiej na Wschodzie w latach 1942–1944 [w:] Żydzi i Wojsko Polskie w XIX i XX wieku, red. Tomasz Domański, Edyta Majcher-Ociesa, Warszawa–Kielce: IPN, 2020.

Sucharski Tadeusz, Ocalenie w „domu niewoli”? Żydzi w polskiej literaturze doświadczenia sowieckiego [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.

Tomczok Marta, Zatrucie. Piołun i popiół… Trzydzieści lat później, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.

Wawer Zbigniew, Znów w polskim mundurze. Armia polska w ZSRR. Sierpień 1941 – marzec 1942, Warszawa: Międzynarodowa Szkoła Menadżerów, 2001.

Wierzbieniec Wacław, Żydzi w województwie lwowskim w okresie międzywojennym, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003.

Wincławski Włodzimierz, Zimand Roman [w:] idem, Słownik biograficzny socjologii polskiej, t. 4, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2011.

Winklowa Barbara, Zimand Roman [w:] Słownik współczesnych pisarzy polskich, t. 3, red. Jadwiga Czachowska, Warszawa: PWN, 1980.

Wróbel Janusz, Żydzi uratowani z „nieludzkiej ziemi”, „Biuletyn IPN” 2003, nr 11.

Zamorski Kazimierz, Dezercje Żydów z Armii Polskiej, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1993, nr 104.

Zessin-Jurek Lidia, Friedla Katharina, Wprowadzenie [w:] Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady, red. Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla, Warszawa: ŻIH, 2020.

Zieliński Jan, Czerniaków Zimanda. Próba metody [w:] Roman Zimand, „W nocy od 12 do 5 rano nie spałem”. Dziennik Adama Czerniakowa – próba lektury, wstęp Jan Zieliński, oprac. Paulina Sieniuć, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2014.

Netografia / Internet

Sprawozdanie stenograficzne z 38 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 15 stycznia 1929 r., biblioteka.sejm.gov.pl

Nagranie relacji Jana Józefa Lipskiego nagranej przez Jacka Petryckiego i Marcela Łozińskiego w 1989 r., https://www.youtube.com/watch?v=YrWL66fhlQg