English
Polish
Relacja Mordechaja Żurawskiego z Chełmna nad Nerem [oprac. [Łucja Pawlicka-Nowak], Monika Polit, tłum. Monika Polit, Anna Styczyńska, Miłosz Omietoński]
[Łucja Pawlicka-Nowak]
redakcja@holocaustresearch.plMonika Polit
m.polit2@uw.edu.pl Biogramdoktor, literaturoznawczyni. Wykłada język i literaturę jidysz na kierunku Historia i Kultura Żydów w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka licznych przekładów z jidysz i opracowań naukowych edycji źródeł. W ostatnich latach wydała: „Moja żydowska dusza nie obawia się dnia sądu”. Mordechaj Chaim Rumkowski. Prawda i zmyślenie (2012); Losy Żydów łódzkich (Archiwum Ringelbluma, t. 10, 2013); Awrom Pinkas Unger, Moje miasteczko Stryków (2013); Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego (2014, oprac. wraz z Krystyną Radziszewską, Ewą Wiatr, Adamem Sitarkiem, Jackiem Walickim); Józef Zelkowicz, Notatki z getta łódzkiego 1941–1944 (2016, oprac. wraz z Michałem Trębaczem, Ewą Wiatr i Krystyną Radziszewską); „Meine jüdische Seele fürchtet den Tag des Gerichts nicht” Mordechaj Chaim Rumkowski – Wahrheit und Legende (2017); Pisma Pereca Opoczyńskiego (Archiwum Ringelbluma, t. 31, 2017); Józef Zelkowicz, „Piszący te słowa jest pracownikiem gettowej instytucji…”. „Z dziennika” i inne pisma z łódzkiego getta (2019)
https://orcid.org/0000-0002-5738-0898
Instytut Historyczny, Uniwersytet Warszawski
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 421-434
Data publikacji: 2020-12-15
Abstrakt
Przechowywana w zbiorach Instytutu Yad Vashem relacja Mordechaja Żurawskiego o okresie jego uwięzienia w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem, złożona w 1947 r. w języku jidysz, stanowi ważne źródło do poznania zarówno sposobu funkcjonowania ośrodka, jak i osobistych przeżyć jednego z nielicznych więźniów, którzy udało się ocalić życie. Poznajemy z niej też także wcześniejsze okupacyjne losy autora, w obozach pracy i getcie łódzkim. Żurawski, podpisujący się zazwyczaj imionami Mordechaj Maks, był rzeźnikiem. Do zawodu powrócił w Izraelu, dokąd wyemigrował na początku lat pięćdziesiątych. Po wojnie kilkakrotnie zeznawał w sprawie zbrodniczej działalności Niemców w Chełmnie
Słowa kluczowe
Mordechaj Żurawski, ośrodek zagłady, Chełmno nad Nerem (Kulmhof)
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Yad Vashem
O.33/6335
Archiwum Bejt Lochamej ha-Getaot
, Mordechai Zurawski testifying at the trial of Adolf Eichmann in the District Court of Jerusalem
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
GK 165/271, Akta śledztwa w sprawie obozu straceń w Chełmnie nad Nerem
Źródła publikowane / Published sources
Bednarz Władysław, Obóz straceń w Chełmnie nad Nerem, Warszawa: PIW, 1946.
Blumental Nachman, Słowa niewinne, Kraków–Łódź–Warszawa: CŻKH, 1947.
Kronika getta łódzkiego / Litzmannstadt Getto 1941–1944, t. 4, red. Julian Baranowski i in., Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2009.
Mówią świadkowie Chełmna, red. Łucja Pawlicka-Nowak, Konin–Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2004.
Świadectwa Zagłady. Obóz w Chełmnie nad Nerem, getto wiejskie Czachulec, oprac. Łucja Pawlicka-Nowak, współpraca Jolanta Adamska, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej, 2014.
The Testament of the Last Prisoners of the Chelmno Death Camp, oprac. Shmuel Krakowski, Ilya Altman, „Yad Vashem Studies” 1991, nr 21.
The Trial of Adolf Eichmann: record of proceedings in the District Court of Jerusalem, Jerusalem: Trust for the Publication of the Proceedings of the Eichmann Trial/Israel State Archive, 1992.
Literatura przedmiotu / Conternt related Literature
Montague Patrick, Chełmno. Pierwszy nazistowski obóz zagłady, tłum. Tomasz S. Gałązka, Wołowiec: Czarne, 2014.
Ośrodek zagłady Żydów w Chełmnie nad Nerem w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej, red. Łucja Pawlicka-Nowak, Konin: Muzeum Okręgowe, 2004.
Ziółkowska Anna, Obozy pracy przymusowej dla Żydów w Wielkopolsce w latach okupacji hitlerowskiej (1941–1943), Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2005.
Licencja
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Monika Polit, Jankiew Pat. „Żydowski brat z ziemi amerykańskiej, który jest też polskim Żydem” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Rachela Auerbach, Karolina Szymaniak, Monika Polit, Treblinka. Reportaż [tłum. i przyp. Karolina Szymaniak, oprac. Monika Polit] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Karolina Panz, tłumaczenie dzienika B. Kalba z jidysz Monika Polit, tłumaczenie dziennika B. Kalba z jidysz - Ewa Kuma-Zielińska, „Na pamiątkę dla Pańskich synów i przyszłych pokoleń, by oddać cześć Pańskim czynom” – materiały do historii przemytnika Benziona Kalba , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Monika Polit, Monika Polit, Odpowiedź recenzentkom „Moja żydowska dusza nie obawia się dnia sądu”. Mordechaj Chaim Rumkowski. Prawda i zmyślenie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Monika Polit, Pinkes Szczekocin. Księga Pamięci Szczekocin (Życie i zagłada żydowskiego miasteczka), red. Isroel Szwajcer (Ben-Awrom), Wydawnictwo Ziomkostwa Szczekocinian w Izraelu, Tel Awiw [5]720–1959; wydanie polskie: Pinkes Szczekocin. Księga Pamięci Szczekocin (Ż , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 6 (2010)
- Monika Polit, Pomiędzy propaganda a kolaboracją: casus Getto Cajtung , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Monika Polit, Tekst zwany 'Dziennikiem Szmula Rozensztajna' , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Michał Borwicz, Monika Polit, Michał Borwicz, Apokryf pod tytułem Josl Rakower mówi do Boga , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Monika Polit, The Text Called Szmul Rozensztajn’s Diary , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Monika Polit, Artur Kuć, Apokryf pod tytułem „Josl Rakower mówi do Boga”. Na marginesie artykułu Michała Borwicza , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
