English
Polish
Anatomia donosu ks. Stanisława Trzeciaka na ks. Tadeusza Pudra
Dariusz Libionka
libion@wp.pl Biogramhistoryk, profesor Instytutu Filozoϐii i Socjologii PAN, kierownik działu naukowego Państwowego Muzeum na Majdanku. Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Ostatnio opublikował: Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950 (2014, współredaktor z Janem Grabowskim) oraz Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017). Współautor dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018).
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463
Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk
Jan Grabowski
grabows@uottawa.ca Biogramprofesor historii na Uniwersytecie w Ottawie (Kanada), członek Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Opublikował m.in. Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942–1945. Studium dziejów pewnego powiatu (2011); w 2013 r. ukazało się rozszerzone wydanie anglojęzyczne tej książki – Hunt for the Jews: Betrayal and Murder in German-Occupied Poland, a w 2016 r. nakładem Yad Vashem edycja hebrajskojęzyczna; redaktor wielu tomów zbiorowych, np. Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950 (2014, z Dariuszem Libionką); opracowuje też krytyczne wydania źródeł, np. Szraga Fajwel Bielawski, Ostatni Żyd z Węgrowa. Wspomnienia ocalałego z Zagłady w Polsce (2015); „Szczęście posiadać dom pod ziemią”. Losy kobiet ocalałych z Zagłady w okolicach Dąbrowy Tarnowskiej (2016).
https://orcid.org/0000-0002-6916-9379
Uniwersytet w Ottawie
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 13 (2017), strony: 641-675
Data publikacji: 2017-12-03
Abstrakt
O Tadeuszu Pudrze, katolickim księdzu pochodzenia żydowskiego i jego tragicznych losach, pisano już kilkakrotnie. Powodem, dla którego powracamy do
tej postaci, jest odnalezienie w aktach Niemieckiego Sądu Specjalnego w Warszawie przechowywanych w Archiwum Państwowym w Warszawie liczącej
52 karty teczki z aktami sprawy aresztowanego 24 kwietnia 1941 r. ks. Pudra. Dokumentacja ta pozwala na zweryfikowanie funkcjonujących w obiegu informacji i przekazów, a także, co nie mniej ważne, przynosi wiele nowych, nieznanych wcześniej faktów. Historycy nie wiedzieli dotąd, że Puder został osądzony i skazany przez Sąd Specjalny za typowe dla warszawskich Żydów „przestępstwo”: uchylanie się od noszenia opaski. W aktach znajdują się historia uwięzienia Pudra, przebieg dochodzenia i „rozprawy” sądowej, sentencja wyroku, dokumenty dotyczące pobytu w więzieniu przy ul. Rakowieckiej i szpitalu św. Zofii, wreszcie zapisy na temat jego ucieczki w listopadzie 1942 r. Pierwsze dwa dokumenty dotyczą przyczyn aresztowania Pudra. Potwierdziło się to, co
wiedziano, lecz o czym starano się pisać jak najmniej: przyczyną aresztowania Pudra był donos złożony przez ks. Stanisława Trzeciaka – postać, wokół której
nagromadziło się wiele legend i niejasności. Aby postępowanie Trzeciaka stało się bardziej zrozumiałe, zdecydowaliśmy się przybliżyć jego sylwetkę i poglądy, a także przedstawić szerszy kontekst jego działalności i sprostować nieścisłości pojawiające się w literaturze przedmiotu. Konieczne było również przypomnienie źródeł osobistej nienawiści Trzeciaka do Pudra.
Słowa kluczowe
Stanisław Trzeciak, Tadeusz Puder, niemieckie sądy specjalne (Sondergerichte), kolaboracja, antysemickie wydawnictwo „Atak”
Licencja
Copyright (c) 2017 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jan Grabowski, Przegląd dyskusji o kolaboracji na łamach „Slavic Review” 2005, t. 4 (64) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Jan Grabowski, Ad van Liempt, Hitler's Bounty Hunters. The Betrayal of the Jews , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Dariusz Libionka, The National Military Organization, the National Armed Forces and the Jews near Kraśnik: A Picture Corrected , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Jan Grabowski, Klaus-Michael Mallmann, Martin Cüppers, Półksiężyc i swastyka. III Rzesza a świat arabski , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Dariusz Libionka, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Dariusz Libionka, Barbara Engelking, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
- Dariusz Libionka, Ks. Józef Kruszyński, O niemieckim terrorze wobec Żydów i Polaków w 1942 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
