English
Język Polski
Literatura polska o donosach i donosicielach
Sławomir Buryła
redakcja@holocaustresearch.pl Biogramabsolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, adiunkt w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Autor książki Prawda mitu i literatury, edytor krytycznego wydania dwóch tomów prozy Tadeusza Borowskiego. Ostatnio wydał Opisać Zagładę. Holocaust w twórczości Henryka Grynberga. Zajmuje się literaturą wojny i okupacji, a zwłaszcza problematyką Holocaustu oglądaną m.in. pod kątem obecności w niej pytań o trudne wybory moralne, dobroć Boga, istotę żydowskiej i polskiej pamięci
https://orcid.org/0000-0001-9838-0467
Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 2 (2006), Strony: 76-98
Data zgłoszenia: 2020-10-11Data publikacji: 2006-12-02
https://doi.org/10.32927/ZZSiM.181
Abstrakt
Artykuł jest próbą przedstawienia drażliwej problematyki donosów na Żydów w czasie okupacji. Materiał do analizy stanowi literatura polska poszerzona o świadectwa wspomnieniowe i pamiętnikarskie. Punktem wyjścia i ważnym kontekst intelektualnym jest pionierska książka Barbary Engelking „szanowny panie gistapo”.
Donosiciele ― działając anonimowo, przez co niekiedy bardziej niebezpieczni od szmalcowników ― zwykle w swym zajęciu nie widzieli niczego nagannego moralnie. Tymczasem była to jedna z bardziej groźnych i ohydnych profesji w czasie wojny. Artykuł weryfikuje również potoczne przekonanie o niewielkiej skali tego zjawiska. Wydaje się, a zaświadczają o tym między innymi teksty literackiej, że była istna plaga okupacji. Lęk przed wzrokiem szantażysty czy donosiciela był uczuciem, które znało wielu ukrywających się Żydów. Za Barbarą Engelking autor traktuje donos jako formę kolaboracji, ukrytej współpracy z nazistami w realizacji ich potwornego celu.
Jednym z istotniejszych zagadnień, jakie podejmuje autor artykułu jest odpowiedź na pytanie o przyczyny, dla których wydawano Żydów. Wśród ważniejszych powodów trzeba wymienić: chęć zagarnięcia mienia ofiary, frustrację, poczucie siły i władzy, jaką dawała anonimowość sprawcy, ale też antysemityzm oraz nienawiść na tle rasowym.
Słowa kluczowe
stosunki polsko-żydowskie , okupacja , denuncjacje i donosy , ciemna strona historii
Licencja
Prawa autorskie (c) 2006 Autor&"Zagłada Żydów. Studia i Materiały"
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
Czasopismo publikowane jest w standardzie Diamond Open Access na licencji CC-BY-4.0 Deed - Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa - Creative Commons
Inne teksty tego samego autora
- Sławomir Buryła, Najnowsze studia na ludobójstwem. Wybrane zagadnienia , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Sławomir Buryła, Witold Mędykowski, W cieniu gigantów. Pogromy 1941 r. w byłej sowieckiej strefie okupacyjnej. Kontekst historyczny, społeczny i kulturowy , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Sławomir Buryła, Nechama Tec, Daniel w jaskini lwa. Życie Oswalda Rufeisena , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Sławomir Buryła, Kertzer David, Papieże a Żydzi , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Sławomir Buryła, A. Ubertowska, Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje Holokaustu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Sławomir Buryła, Jean Améry, Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Sławomir Buryła, Zrozumieć Zagładę. Społeczna psychologia Holokaustu, red. Leonard S. Newman, Ralph Erber, tłum. M. Budziszewska, A. Czarna, E. Dryll, A. Wójcik, PWN, Warszawa 2009 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 6 (2010)
- Sławomir Buryła, Marek Kaźmierczak, Auschwitz w Internecie. Przedstawienia Holokaustu w kulturze popularnej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Sławomir Buryła, Christian Ingrao, Wierzyć i niszczyć. Intelektualiści w machinie wojennej SS , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Sławomir Buryła, Harald Welzer, Sprawcy. Dlaczego zwykli ludzie dokonują masowych mordów, tłum. Magdalena Kurkowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2010, 321 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 7 (2011)
Podobne artykuły
- Katarzyna Odrzywołek, Piotr Trojański, Dzieci Teheranu – od mrozów Syberii do słońca Palestyny. Rola delegatur Ambasady RP w ZSRR i Armii gen. Andersa w ratowaniu dzieci żydowskich , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Marcin Kula, Na defiladę – czy na psychoterapię? Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Kraków: Mando, 2024, 336 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
- Jacek Leociak, Stanislaw Sreniowski, From a Book of Madness And Atrocity , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Zuzanna Schnepf-Kołacz, Losy pracowników niemieckiej gadzinówki „Nowy Kurier Warszawski” w świetle powojennych procesów z dekretu sierpniowego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Barbara Engelking, „...Zupełnie zdani jesteśmy na nich...” Relacja ratujących z ukrywanymi na przykładzie dziennika Feli Fischbein , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Adam Kopciowski, Przemoc antyżydowska w powojennej Polsce w świetle ksiąg pamięci , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Marta Janczewska, The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations: Rescuers of Jews during the Holocaust – Poland, Yad-Vashem, Jerusalem 2005 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Sylwia Szymańska-Smolkin, Recenzja: Avihu Ronen, Skazana na życie. Dzienniki i życie Chajki Klinger, tłum. Michał Sobelman, Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2021, 1020 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Israel Gutman, Barbara Engelking, O tym jak z wewnątrz warszawskiego getta patrzono na stronę aryjską z profesorem Izraelem Gurmanem rozmawia Barbara Engelking , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Feliks Tych, Barbara Engelking, O ukrywaniu się po „aryjskiej stronie” z Feliksem Tychem rozmawia Barbara Engelking , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
