English
Polish
Opowieść Kościoła o ratowaniu Żydów (1944-1987).
Bożena Szaynok
bozena.szaynok@uwr.edu.pl BiogramBożena Szaynok – dr hab. historii, profesor w Zakładzie Historii Najnowszej Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Specjalizuje się w najnowszej historii Polski, historii stosunków polsko-izraelskich, dziejach Żydów w Polsce po 1945 r. Autorka m.in. książek Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r. (1992), Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950 (2000); Z historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944–1968 (2007); Duszpasterz. Rozmowy z ojcem Ludwikiem Wiśniewskim (2012). Zapis jej obszernej rozmowy z Władysławem Bartoszewskim znajduje się w jego książce Polacy – Żydzi – okupacja. Fakty, postawy, refleksje (2016).
https://orcid.org/0000-0001-9243-484X
Instytut Historii, Uniwersytet Wrocławski
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 20 (2024), strony: 694-714
Data publikacji: 2024-12-17
Abstrakt
Artykuł rekonstruuje wiedzę Kościoła katolickiego w Polsce na temat ratowania Żydów w czasie Zagłady, przedstawia, jak zapisywano ją w kościelnej przestrzeni, co „ocalano od zapomnienia”, oraz, jak wykorzystywano ją w przestrzeni publicznej, także w przekazie duszpasterskim.
Słowa kluczowe
Kościół katolicki w Polsce po 1945 r., Żydzi, Zagłada, ratowanie Żydów.
Bibliografia
Archiwa:
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie.
Archiwum Archidiecezjalne, Lublin.
Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu.
Archiwum Archidiecezji Warszawskiej.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (Warszawa, Kraków).
Archiwum Fundacji Obserwatorium Społecznego we Wrocławiu.
Ossolineum, Wrocław, Archiwum Władysława Bartoszewskiego.
Ośrodek Pamięć i Przyszłość „Zajezdnia” we Wrocławiu, Archiwum kard. Bolesława Kominka.
Prasa:
„Dziś i Jutro”
„Biblioteka Kaznodziejska”
„Głos Katolicki”
„Gość Niedzielny”
„Niedziela”
„Pod opieką św. Józefa”, dodatek do „Głosu Karmelu”
„Przewodnik Katolicki”
„Rycerz Niepokalanej”
„Tygodnik Powszechny”
„Tygodnik Warszawski”
„Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”
„Więź”
„Wrocławskie Wiadomości Kościelne”
„Znak”
Opracowania:
Beatyfikacja Ulmów, wszystko, co warto wiedzieć, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/pepites/beatyfikacja-ulmow-wszystko-co-warto-wiedziec/
A. Cała, Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Warszawa 1987.
J. Connelly, Od wrogości do braterstwa. Rewolucja w katolickim nauczaniu o Żydach 1933-1965, Kraków 2022.
Encyklopedia Katolicka, t. 2, Lublin 1985, t. 4, Lublin 1995.
M. Grynberg, Księga Sprawiedliwych, Warszawa 1993.
s. T. Frącek RM, Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Marii w latach 1939-1945, Warszawa 1981.
S. Fudali, Zgromadzenie Sług Jezusa (Sługi Jezusa), Lublin 1989.
M. Hochberg-Mariańska, N. Gruss, Dzieci oskarżają, Kraków-Łódź-Warszawa 1947.
s. Z. E. Lasko, Zgromadzenie Sióstr św. Józefa (józefitki), Lublin 1987.
J. Leociak, Ratowanie, Kraków 2010.
D. Libionka, Kościół w Polsce wobec Zagłady w świetle polskiej publicystyki i historiografii, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 3, IX 2000, s.229-341.
D, Libionka, Polska hierarchia kościelna wobec eksterminacji Żydów- próba krytycznego ujęcia, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, Pismo Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiSPAN, nr 5, Warszawa 2009, s. 19-70.
Materiały i studia, pod red. Ks. Franciszka Stopniaka, z.1, Warszawa 1973, z.3, Warszawa 1978.
s. W. S. Niklewska, Służebniczki Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (Pleszew), Lublin 1985.
Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, red. M. Grądzka-Rejak, A. Namysło, Warszawa 2019.
Rodzina Ulmów błogosławiona. https://www.rp.pl/kosciol/art39084951.
ks. F. Stopniak, Kościół w Polsce wobec Żydów w czasie II wojny światowej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 1975, t. XXII, z. 4, s. 197-198.
abp. Adam Szal: Ulmowie wołają o wrażliwość ludzką. https://www.gosc.pl/doc/8475337.
M. Szpytma, J. Szarek, Sprawiedliwi wśród narodów świata, Kraków 2004.
s. W. J. Tajanowicz, Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Bogarodzicy Dziewicy Niepokalanego Poczęcia (służebniczki dębickie), Lublin 1987.
Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, wyd. 1, Kraków 1966, wyd. 2, Kraków 1969.
K. Trela, Zgromadzenie Sióstr Najświętszego Imienia Jezus (siostry imienia Jezus), Lublin 1989.
M. Woźniak, Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Od Cierpiących (franciszkanki od cierpiących), Lublin 1989.
M. Zaremba, Wielka trwoga, Kraków 2012.
ks. J. Zieja, W ubóstwie i w miłości. Wybór kazań, Leszno k. Błonia 1997.
Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, praca zbiorowa pod red. Ks. Z. Zielińskiego, Warszawa 1982.
Licencja
Copyright (c) 2024 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Bożena Szaynok, Zatrzymane w archiwach. Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu wobec tematyki żydowskiej na łamach czasopism katolickich (1945–1950) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Bożena Szaynok, Wokół nowej książki o pogromie Żydów w Kielcach , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Bożena Szaynok, „Tuż po Zagładzie”. Kościół wobec problematyki żydowskiej (VII 1944–VII 1946) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Bożena Szaynok, Gross Jan Tomasz, Strach Fear. Anti-Semitism In Poland after Auschwitz, Random House, New York 2006 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Bożena Szaynok, Sine ira et studio... Wspomnienie o Krystynie Kersten , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Bożena Szaynok, Po Zagładzie. Przed Soborem. Obraz Żydów w listach do „Tygodnika Powszechnego” po publikacji artykułu Jerzego Turowicza Antysemityzm (marzec 1957) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
