Tekst stanowi próbę nowego, zniuansowanego ujęcia relacji pomiędzy Polakami ratującymi Żydów i ukrywającymi się Żydami, opartą o kilkaset relacji ocalałych i ocalających, składanych przez komisjami historycznymi w Polsce po II wojnie światowej. Rozpatrywne relacje, dotyczące województw kieleckiego, częściowo krakowskiego i białostockiego, składane były przez komisjami historycznymi w Łodzi, Krakowie, w Przemyślu i Białymstoku (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, zespół 301). Wychodząc z założenia, że nie może być adekwatnego ujęcia historycznego bez poprawnego ujęcia morfologiczno-językowego, autorka wypracowuje własną terminologię opisową, rezygnując zarówno z honoryficznego określenia „Sprawiedliwi“, które heroizuje dynamiczną sytuację ratowania,  jak również z uprzedmiotawiającego określenia „ocaleni“. Uzupełniającą  kategorię źródeł stanowią wywiady etnograficzne, przeprowadzane w wybranych miejscowościach województwa kieleckiego w latach 2004-2008