English
Polish
The Łódź Ghetto in Contemporary Literature for Children and Young People. Critique of ‘New Sensitivity’
Marta Tomczok
marta.tomczok@us.edu.pl Bioauthor of publications on the cultural and literary contexts of the Holocaust. Recently published: Czy Polacy i Żydzi nienawidzą się nawzajem? Literatura jako mediacja (2019). Pamiętnik Literacki, Teksty Drugie”, Ruch Literacki, Zagłada Żydów. Studia i Materiały. Editor-in-chief of Narracje o Zagładzie. Works at the Institute of Literary Studies of the University of Silesia
https://orcid.org/0000-0001-9512-007X
Institute of Literary Research, Silesian University
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 16 (2020), pages: 665-684
Publication date: 2020-12-15
Abstract
This article is a critique of the phenomenon of Holocaust literature for children and young people from the perspective of ‘new sensitivity’. It is a category which sets the direction of thinking in anthropological-cultural studies inspired by the new humanities. Its essence is letting previously marginalized subjects (children, animals, plants, inanimate objects, that is ‘other’ subjects) speak and restoring their agency. Analyzing two examples of contemporary literature on the Litzmannstadt Ghetto (Joanna Fabicka’s Rutka, and Maciej Świerkocki and Mariusz Sołtysik’s Naród zatracenia [nation of doom]), the author proves that despite turning inanimate objects or animals into literary characters this literature has proved unable to face the Holocaust experience and that the forms of narration it generates do not fully capture the complex history of thousands of Jewish children. Many of them involve abuses in the formal sense (‘imitations’ of personal document literature) and, in the emotional sense, preying upon the vulnerable figure of the child (that is prone to being hurt again) and the historical atrocities it suffered.
An important part of the article is an analysis of selected examples of the Holocaust kitsch connected with the subject matter of the child and the Holocaust, including interpretations of the depictions of the great blockade (Ger. – Sperre, Pol.– szpera) (in novels by Leslie Epstein, Steve Sem-Sandberg, Fabicka, Świerkocki, and Sołtysik), which are of key importance in maintaining appropriateness by works about the Holocaust addressed to the young reader. Basing on the conclusions made by Barbara Engelking, Joanna Tokarska-Bakir, Susan Rubin Suleiman, Jacek Leociak, and Boris Cyrulnik, the author concludes that postmemory proves particularly harmful in generation of narrations of this type. Writers and scholars are diverting from this phenomenon’s definition formulated by Marianne Hirsch. Hence, it is becoming an interpretation framework used with regard to all art about the Holocaust, which is to make its recipient suffer endlessly and turn him into an open wound which never heals.
References
Amiel Irit, Monolog chłopczyka w kaszkiecie [w:] taż, Spóźniona/Delayed, tłum. Marek Kazmierski, przedmowa Bogdan Frymorgen, Kraków–Budapeszt: Austeria, 2016.
Białas Zbigniew, Rutka, Kraków: Wydawnictwo MG, 2018.
Cyrulnik Boris, Ratuj się, życie wzywa, tłum. Ewa Kaniowska, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2014.
Czajka (Izabela Stachowicz), Ocalił mnie kowal, Warszawa: Czytelnik, 1956.
Dołowy Patrycja, Wrócę, gdy będziesz spała. Rozmowy z dziećmi Holocaustu, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2019.
Dymel-Trzebiatowska Hanna, Opowieść dla dzieci a opowieść dla dorosłych. Dwie literackie odsłony Wielkiej Szpery w łódzkim getcie [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Małgorzata Wójcik-Dudek, Bernadetta Szamburska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018, s. 173–188.
Engelking Barbara, Czarna godzina. Rzeczy żydowskie oddane na przechowanie Polakom [w:] Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950, red. Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2014, s. 387–437.
Engelking Barbara, Wprowadzenie [w:] Mietek Pachter, „Umierać też trzeba umieć…”, red. Barbara Engelking, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2015.
Epstein Leslie, Król żydowski, tłum. Katarzyna Petecka-Jurek, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2000.
Fabicka Joanna, Rutka, Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2016.
Ficowski Jerzy, Sześcioletnia z getta żebrząca na Smolnej w 1942 roku [w:] Jerzy Ficowski, Gorączka rzeczy, wybór Jerzy Ficowski, posłowie Jakub Ekier, Warszawa: PIW, 2002, s. 182.
Franklin Ruth, A Thousand Darkness. Lies and Truth in Holocaust Fiction, New York: Oxford University Press, 2011.
Grabska Elżbieta, Przedmowa [w:] Dzieła czy kicze, red. Elżbieta Grabska, Tadeusz S. Jaroszewski, Warszawa: PWN, 1981.
Jarzyna Anita, Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci, „Narracje o Zagładzie” 2016, nr 2.
Kowalska-Leder Justyna, Joanna Woźnicka, Dziecko [w:] Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Justyna Kowalska-Leder, Paweł Dobrosielski, Iwona Kurz, Małgorzata Szpakowska, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
Leociak Jacek, Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN i Fundacja Akademia Humanistyczna, 2009.
Löw Andrea, Getto Litzmannstadt/Łódź pod lupą: publikacje ostatniej dekady, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, t. 2.
Majborda Katarzyna, Nowe polityki wrażliwości antropologii społeczno-kulturowej w kontekście dziedzictwa ruchu Writing Culture, „Etnografia Polska” 2017, t. 61, z. 1/2.
Markowski Michał Paweł, Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Kraków: Universitas, 2013.
Mikołajewski Jarosław, Cień w cień. Za cieniem Zuzanny Ginczanki, Warszawa: Wydawnictwo Dowody na Istnienie, 2019.
Olszewska Bożena, Konwencja pamiętnika, dziennika, autobiografii w książkach o wojnie dla młodego czytelnika [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Małgorzata Wójcik-Dudek, Bernadetta Szamburska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018.
Orzeł Olga, Wprowadzenie do: Dzieci żydowskie w czasach Zagłady. Wczesne świadectwa 1944–1948. Relacje dziecięce ze zbiorów Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, oprac. Olga Orzeł, Warszawa: ŻIH, 2014.
Pawlicka-Nowak Łucja, Świadectwa Zagłady. Obóz w Chełmnie nad Nerem. Getto wiejskie Czachulec, oprac. Łucja Pawlicka-Nowak, współpraca Jolanta Adamska, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, 2014.
Pekaniec Anna, Dwie opowieści o wojnie, Holokauście i nie tylko. „Kotka Brygidy” Joanny Rudniańskiej i „Rutka” Joanny Fabickiej, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty” 2017, nr 1.
Polit Monika, „Moja żydowska dusza nie obawia się dnia sądu”. Mordechaj Chaim Rumkowski – prawda i zmyślenie, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2012.
Rabinovitch Gérard, Nauki płynące z Zagłady, tłum. Grażyna Majcher, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2019.
Rybak Krzysztof, Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2019.
Sem-Sandberg Steve, Biedni ludzie z miasta Łodzi, tłum. Mariusz Kalinowski, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2012.
Sitarek Adam, „Otoczone drutem państwo”. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego, Łódź: IPN, 2018.
Slany Katarzyna, „Rutka” Joanny Fabickiej jako przykład postpamięciowej literatury dla dzieci, „Maska” 2017, nr 35.
Slany Katarzyna, Kobieca opowieść o Zagładzie na przykładzie genologii kobiet w Rutce Joanny Fabickiej [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłości w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Małgorzata Wójcik-Dudek, Bernadetta Szamburska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018.
Stobiecka Monika, Nomadyczne dziedzictwo. O migracjach rzeczy w przyszłość, „Stan Rzeczy” 2018, nr 14.
Suleiman Susan Rubin, Crisis of Memory and the Second World War, Cambridge, MA: Harvard University Press, 2008.
Świerkocki Maciej, Mariusz Sołtysik, Naród zatracenia, Łódź: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, 2014.
Tokarska-Bakir Joanna, Topos ruin. Zbawcze narracje w najnowszej historii Niemców, Żydów i Polaków [w:] Joanna Tokarska-Bakir, Rzeczy mgliste. Eseje i studia, Sejny: Pogranicze, 2004.
Tulli Magdalena, Szum, Kraków: Znak, 2014.
Twardoch Szczepan, Królestwo, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.
Vice Sue, Textual Deceptions: False Memoirs and Literary Hoaxes in the Contemporary Era, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.
Wiatr Ewa, Wstęp [w:] Rywka Lipszyc, Dziennik z getta łódzkiego, oprac. i wstęp Ewa Wiatr, Kraków–Budapeszt: Austeria, 2017.
Wójcik-Dudek Małgorzata, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.
The „Spectral Turn”: Jewish Ghosts in the Polish Post-Holocaust Imaginaire, red. Zuzanna Dziuban, Bielefeld: [transcript], 2019.
License
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Other articles by the same auhtor(s)
- Jacek Leociak, Marta Tomczok, Affective Holocaust Kitsch – Introduction , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 17 (2021)
- Marta Tomczok, What is the Holocaust for Today, or Poetic Survival , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 17 (2021)
- Marta Tomczok, “Oh, to Fly Where There Is No Ghetto, or Workshops…” Rutka Laskier’s Diary Between Necroesthetics and Necropolitics , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 14 (2018)
- Marta Tomczok, Religious Holocaust Kitsch. Outline of the Phenomenon , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 15 (2019)
- Marta Tomczok, Poisining. Piołun i popiół… Thirty Years Later , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Marta Tomczok, The Demon of Reconciliation. The Discourse on the Contemporary Righteous in Popular Novels , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 12 (2016)
- Marta Tomczok, Anna Mach, Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej; Małgorzata Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Marta Tomczok, Kinga Piotrowiak-Junkiert, Świadomość zwrócona przeciwko sobie samej. Imre Kertész wobec Zagłady , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 12 (2016)
