Wyświetl Nr 16 (2020)

Nr 16 (2020)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2020-12-15

Dział: Upamiętnienia Zagłady

Upamiętnienia Łodzi żydowskiej – w jaki sposób przeszłość uobecnia się w teraźniejszości

Joanna Gubała-Czyżewska

joanna.gubala@gmail.com

absolwentka studiów magisterskich socjologii w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego. Swoje zainteresowania związane z metodologią badań społecznych (zapoczątkowane specjalizacją metodologiczno-badawczą) kontynuowała w ramach studiów doktoranckich, podczas których uczestniczyła także aktywnie w pracy Katedry Metod i Technik Badań Społecznych w swoim macierzystym instytucie. Praca doktorska obroniona w 2018 r. stanowiła zwieńczenie wieloletnich studiów nad pamięcią zbiorową łodzian oraz specyfiką metodologiczną tego obszaru badawczego

https://orcid.org/0000-0002-3696-6582

Instytut Socjologii, Uniwersytet Łódzki

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 721-742

Data publikacji: 2020-12-15

https://doi.org/10.32927/ZZSiM.657

Abstrakt

Przyglądając się przeszłości każdego miasta, możemy zidentyfikować rozmaite wydarzenia, które pozostają w pamięci jego mieszkańców, obrazach przekazywanych z pokolenia na pokolenie – w przypadku Łodzi jest to niewątpliwie funkcjonowanie w mieście getta żydowskiego. Nie zawsze tak jednak było – pamięć o historii społeczności żydowskiej przekształcała się poprzez długie dekady XX stulecia, by dopiero na początku XXI w. zagościć na dłużej w kanonie ważnych dla tego miasta wydarzeń. Jeszcze 15–20 lat temu w Łodzi obrazy przeszłości skoncentrowane na wielokulturowej historii miasta nie były tak powszechne, plasowały się raczej w obszarze zbiorowego zapomnienia. Od tego czasu jednak – co można wyczytać m.in. z treści obecnych w prasie codziennej, kalendarzu uroczystości rocznicowych czy topograficznej tkance upamiętnień – pamięć o sąsiadach innych narodowości powraca.

W ramach projektu badawczego będącego punktem wyjścia tego artykułu przeprowadzono badania pamięci zbiorowej łodzian, koncentrujące się właśnie na owych nośnikach. Wychodząc od refleksji związanej z kanonem pamięci i roli obrazów pamięci o Łodzi wielokulturowej w kontekście innych wątków pamięci zbiorowej (zdiagnozowanych za pomocą wywiadów kwestionariuszowych), rozważania na temat Łodzi żydowskiej zostały pogłębione także przez obserwację konkretnych działań upamiętniających oraz materialnych przejawów tej pamięci – pomników i tablic upamiętniających stopniowo pojawiających się w mieście w pierwszych dekadach XXI w.

I choć wyniki badań wskazują, iż białe plamy zostały wstępnie zapełnione przez liczne nawiązania w kulturze, turystyce, polityce czy sztuce, warto zadać sobie także pytanie, jak bardzo ta pamięć jest zakorzeniona w działaniach i emocjach współczesnych łodzian.

Prezentowany artykuł stanowi rekapitulację ustaleń poczynionych w ramach rozprawy doktorskiej autorki – jest to jedynie wycinek projektu badawczego, który miał na celu pokazanie specyfiki łódzkiej pamięci o społeczności żydowskiej z wykorzystaniem różnorodnych metod badawczych. Zob. Joanna Gubała-Czyżewska, „Pamięć łodzian o społeczności żydowskiej w kontekście metodologicznych aspektów badań pamięci zbiorowej”, praca doktorska, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2018.

Assmann Aleida, Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Kraków: Universitas, 2009.

Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, red. Robert Traba, Warszawa: WUW, 2008.

Białecka Alicja, Pamięć, świadomość, odpowiedzialność – edukacja w Muzeum i Miejscu Pamięci Auschwitz oraz jej rola w kształtowaniu współczesnej tożsamości europejskiej [w:] Auschwitz i Holokaust. Dylematy i wyzwania polskiej edukacji, red. Piotr Trojański, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2008.

Chu Winson, From Łódź to Litzmannstadt: German Pasts and Holocaust Sites in Post-Communist Poland, „Holocaust and Genocide Studies” 2017, t. 31, nr 2.

Gubała-Czyżewska Joanna, „Pamięć łodzian o społeczności żydowskiej w kontekście metodologicznych aspektów badań pamięci zbiorowej”, praca doktorska, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2018.

Halbwachs Maurice, Społeczne ramy pamięci, tłum. Marcin Król, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1969.

Judt Tony, Zapomniany wiek dwudziesty. Retrospekcje, tłum. Paweł Marczewski, Warszawa: WUW, 2011.

Korzeniewski Bartosz, Medializacja i mediatyzacja pamięci - nośniki pamięci i ich rola w kształtowaniu pamięci przeszłości, „Kultura Współczesna” 2007, nr 3 (53).

Korzeniewski Bartosz, Transformacja pamięci. Przewartościowania w pamięci przeszłości a wybrane aspekty funkcjonowania dyskursu publicznego o przeszłości w Polsce po 1989 roku, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2010.

LaCapra Dominick, Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, tłum. Katarzyna Bojarska, Kraków: Universitas, 2009.

Le Goff Jacques, Historia i pamięć, tłum. Anna Gronowska, Joanna Stryjczyk, Warszawa: WUW, 2007.

Nijakowski Lech M., Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2006.

Nora Pierre, Between Memory and History: Les Lieux de Memoire, „Representations” 1989, nr 26.

Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Anna Zeidler-Janiszewska, Tomasz Majewski, Łódź: Officyna, 2009.

Pijarski Krzysztof, (Za)pomniki [w:] Pomniki wojenne. Formy, miejsca, pamięć, red. Marek Domański, Tomasz Ferenc, Łódź: Wydawnictwo Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi, 2015.

Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945, red. Czesław Czubryt-Borkowski, Jerzy Michasiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988.

Saryusz-Wolska Magdalena, Zwrot pamięciowy [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Robert Traba, Magdalena Saryusz-Wolska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.

Smajdor Anna Katarzyna, Wizualizacja w popularyzacji prasowej na przykładzie eseju z dziedziny nauk ścisłych [w:] Styl. Dyskurs. Media, red. Barbara Bogołębska, Monika Worsowicz, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2010.

Szacka Barbara, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2006.

rocznica likwidacji Litzmannstadt Getto, „Gazeta Wyborcza Łódź”, dodatek „Co Jest Grane”, 27 sierpnia 2004.

Szpociński Andrzej, Kwiatkowski Piotr T., Przeszłość jako przedmiot przekazu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2006.

Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950, Warszawa: Trio, 2009.

Żakowski Jacek, Rewanż pamięci, Warszawa: Sic!, 2002.

Komunikaty

Komunikat z badań BS/49/2013, Obraz powstania w getcie warszawskim i Zagłady Żydów w pamięci zbiorowej, Warszawa: CBOS, kwiecień 2013.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę by sprawdzić

Statystyki

Gubała-Czyżewska, J. (2020). Upamiętnienia Łodzi żydowskiej – w jaki sposób przeszłość uobecnia się w teraźniejszości. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (16), 721-742. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.657

Udostępnij

                            Wyświetl Nr 16 (2020)

Nr 16 (2020)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2020-12-15

Dział: Upamiętnienia Zagłady