English
Polish
Pamięć wielokierunkowa i agoniczna a polityka pamięci
Katarzyna Chmielewska
katarzyna.chmielewska@ibl.waw.pl Biogramdoktor, adiunktka w Instytucie Badań Literackich PAN, pracuje w Ośrodku Badań Kulturowych i Literackich nad Komunizmem i Pracowni Literatury Współczesnej i Komunikacji Społecznej Instytutu Badań Literackich PAN. Jej zainteresowania badawcze obejmują memory studies, analizę dyskursu, szczególnie kulturowych i literackich kontekstów komunizmu w Polsce, badania nad Zagładą, badania kulturowe oraz literaturę współczesną. W ostatnich latach m.in. współautorka i redaktorka tomów: Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci (2017) i Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944–1989 (2018).
https://orcid.org/0000-0003-4095-2834
Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), strony: 420-434
Data publikacji: 2021-12-20
Abstrakt
Autorka rekonstruuje i poddaje krytycznej analizie współczesne modele społecznej i kulturowej pamięci o Zagładzie oraz rozważa wynikające z nich konsekwencje dla rozumienia polityki historycznej. Przedmiotem opisu są dominujące obecnie kierunki memory studies, nawiązujące do Chantal Mouffe (koncepcja agonu) oraz głębiej – Michaiła Bachtina (polifoniczność i dialogiczność), a więc koncepcje pamięci agonicznej i wielokierunkowej. W kontrze do tych koncepcji autorka rozwija wątki niedoceniane w dotychczasowych badaniach: zagadnienia społecznego (klasowego) uwarunkowania pamięci, przemocy symbolicznej i prawomocności, które kształtują pamięć kulturową i przedstawienia przeszłości.
Słowa kluczowe
pamięć wielokierunkowa, pamięć agoniczna, polityka pamięci
Bibliografia
Ankersmith Frank, Historical Representation, Stanford, CA: Stanford University Press, 2001.
Ankersmith Frank, Political Representation, Stanford, CA: Stanford University Press, 2002.
Assmann Aleida, Assmann Jan, Schrift und Gedächtnis: Beiträge zur Archäologie der literarischen Kommunikation, München: Fink, 1987.
Assmann Aleida, Memory, Individual and Collective [w:] The Oxford Handbook of Contextual Political Analysis, red. Robert E. Goodin, Charles Tilly, Oxford: Oxford University Press, 2006.
Assmann Aleida, Vier Grundtypen der Zeugenschaft [w:] Zeugenschaft des Holocaust. Zwischen Trauma, Tradierung und Ermittlung, red. Michael Elm, Gottfried Kößler, Frankfurt am Main–New York: Campus, 2007.
Bachtin Michaił, Problemy poetyki Dostojewskiego, tłum. Natalia Modzelewska. Warszawa: PIW, 1970.
Bachtin Mikhail, Problems of Dostoevsky’s Poetics, tłum. Caryl Emerson. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984.
Berger Stefan, Agonistic memory is open-endedly dialogic in a Bakthinian sense, https://istorex.ru/Novaya_stranitsa_56?fbclid=IwAR0GwTeP7V032jnh3KItTtrFgxKMEgRHJSL8kiJZ0HokV4GefFj98k61gTk.
Bourdieu Pierre, Co tworzy klasę społeczną? O teoretycznym i praktycznym istnieniu grup, tłum. Jakub Maciejczyk. „Recycling Idei” 2008, nr 11, s. 39.
Bourdieu Pierre, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Piotr Biłos, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2005.
Brubaker Rogers, Ethnicity without Groups, Cambridge, MA: Harvard University Press, 2004.
Cento Bull Anna, Hansen Hans Lauge, Agonistic Memory and the UNREST Project, „Modern Languages Open”, 2020, nr 1, http://doi.org/10.3828/mlo.v0i0.319, https://www.modernlanguagesopen.org/articles/10.3828/mlo.v0i0.319/.
Chmielewska Katarzyna, Konstruowanie figury polskiego świadka podczas Zagłady [w:] Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942–2015), red. Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.
Chmielewska Katarzyna, The Intelligentsia and the Holocaust. Dispersing the Image, „Studia Litteraria et Historica” 2018, nr 7, https://doi.org/10.11649/slh.1704.
Chmielewska Katarzyna, Uprawomocnienie komunizmu. Budować i burzyć [w:] Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944–1989, red. Katarzyna Chmielewska, Agnieszka Mrozik, Grzegorz Wołowiec, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.
A Cultural History of Memory, t. 1–6, red. Stefan Berger, Jeffrey K. Olick, London: Bloomsbury Academic, 2020.
Cultural Memory Studies. An International and Interdisciplinary Handbook, red. Astrid Erll, Ansgar Nünning, Berlin: De Gruyter, 2008.
Domańska Ewa, Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Domańska Ewa, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.
Habermas Jürgen, Teoria działania komunikacyjnego, tłum. Andrzej Maciej Kaniowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości, red. Ewa Domańska, Rafał Stobiecki, Tomasz Wiślicz, Kraków: Universitas, 2014.
History of Oral History: Foundations and Methodology, red. Thomas L. Charlton, Lois E. Myers, Rebecca Sharpless, Lanham: Alta Mira Press, 2007.
Historyk wobec źródeł. Historiografia klasyczna i nowe propozycje metodologiczne, red. Joanna Kolbuszewska, Rafał Stobiecki, Łódź–Kurowice: Wydawnictwo Naukowe Ibidem, 2010.
Kochan Jerzy, Studia z teorii klas społecznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2011.
Memory and Political Change, red. Aleida Assmann, Linda Shortt, London: Palgrave Macmillan, 2011.
Mouffe Chantal, Agonistyka. Polityczne myślenie o świecie, tłum. Barbara Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Nijakowski Lech M., Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008.
Nora Pierre, Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire, „Representations” 1989, t. 26, https://doi:10.1525/rep.1989.26.1.99p0274v.
Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, red. Sławomir M. Nowinowski, Jan Pomorski, Rafał Stobiecki, Łódź: Wydawnictwo Naukowe Ibidem, 2008.
Rothberg Michael, Pamięć wielokierunkowa. Pamiętanie Zagłady w epoce dekolonizacji, tłum. Katarzyna Bojarska, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2015.
Sendyka Roma, Pryzma – zrozumieć nie-miejsca pamięci (non-lieux de memoire), „Teksty Drugie” 2013, nr 1/2.
Stobiecki Rafał, Historycy polscy wobec wyzwań XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014.
Thompson Edward P., History from Below, „Times Literary Supplement”, 7 IV 1966.
Tokarska-Bakir Joanna, Pod klątwą. Społeczny obraz pogromu kieleckiego, t. 1–2, Warszawa: Czarna Owca, 2018.
Welzer Harald, Das kommunikative Gedächtnis. Eine Theorie der Erinnerung, München: Beck, 2011.
Welzer Harald, Sabine Moller, Karoline Tschuggnall, „Dziadek nie był nazistą”. Narodowy socjalizm i Holokaust w pamięci rodzinnej, tłum. Paweł Masłowski [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Kraków: Universitas, 2009.
Wesołowski Włodzimierz, Klasy, warstwy i władza, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997.
Zaremba Marcin, O polskiej banalności zła, „Polityka” 2011, nr 12.
Licencja
Copyright (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
