Ks. Józef Kruszyński, O niemieckim terrorze wobec Żydów i Polaków w 1942 r.
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 20 (2024), strony: 317-369
Data publikacji: 2024-12-17
Abstrakt
Prezentowany tekst stanowi niewielki fragment spuścizny ks. prof. Józefa Kruszyńskiego (1877–1953), teologa, rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1925–1933), a jednocześnie antysemickiego publicysty, w latach okupacji niemieckiej administratora diecezji lubelskiej. Składają się na nią pisane w latach 1940–1941 i w 1953 r. wspomnienia, a przede wszystkim dziennik prowadzony od listopada 1942 do września 1945 r. Publikowany tekst jest osobnym opracowaniem powstałym w okresie ostatecznej likwidacji getta wtórnego w Lublinie i wzmożenia działań eksterminacyjnych w Generalnym Gubernatorstwie. Pierwsza część przynosi omówienie prześladowań Żydów, druga terroru wobec ludności polskiej na Lubelszczyźnie na przestrzeni 1942 r. Jest to pierwsza publikacja unikatowych świadectw Kruszyńskiego przechowywanych w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, gdzie trafiły po jego śmierci.
Słowa kluczowe
Józef Kruszyński, dzienniki okupacyjne, Żydzi, antysemityzm, Lubelszczyzna
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku
Spuścizna Józefa Kruszyńskiego, brak sygnatury
paczka nr 1, Józef Kruszyński, „Dziennik” 22 XI – 31 XII 1942 r., s. 1–454
paczka nr 4, Józef Kruszyński, „Dziennik” 9 III – 21 IV 1943 r., s. 1–704
paczka bez numeru, Józef Kruszyński [„Aneks o niemieckim terrorze”], listopad 1942 r., s. 1–201
paczka bez numeru, Józef Kruszyński, [Fragmenty bez tytułu], 27 XI 1941 r., s. 128–578
Narodowe Archiwum Cyfrowe
zespół Wydawnictwo Prasowe Kraków–Warszawa, sygn. 3/2/0/-/11531
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
/4329, 301/5570
Prasa / Press
„Nowy Głos Lubelski”, 10 XI 1942
„Nowy Kurier Warszawski”, 10 XI 1942
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Chmielewski Jakub, Zagłada żydowskiego miasta – likwidacja getta na Podzamczu, „Kwartalnik Historii Żydów” 2015, nr 4.
Epsztein Tadeusz, Ziemianie polscy wobec Zagłady [w:] Oto widać i oto słychać. Świadkowie Zagłady w okupowanej Polsce, red. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Alina Skibińska, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2024.
Gicewicz Ryszard, Obóz w Poniatowej [w:] Erntefest 3–4 listopada 1943. Zapomniany epizod Zagłady, red. Dariusz Libionka, Wojciech Lenarczyk, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2009.
Hänschen Steffen, Das Transitghetto Izbica im System des Holocaust, Berlin: Metropol Verlag, 2018.
Klukowski Zygmunt, Zamojszczyzna 1918–1943, t. 1, Warszawa: Ośrodek Karta, 2007.
Kopciowski Adam, Szama Grajer – żydowski król Lublina, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16.
Kuwałek Robert, Zbrodnie w Lesie Krępieckim w świetle zeznań świadków, „Zeszyty Majdanka” 2001, t. 22.
Lenarczyk Wojciech, Niemieccy więźniowie Majdanka, „Zeszyty Majdanka” 2011, t. 25.
Libionka Dariusz, Biedni AK-owcy opisują Zagładę na prowincji, „Więź” 2009, nr 4.
Libionka Dariusz, Polska ludność chrześcijańska wobec eksterminacji Żydów – dystrykt lubelski [w:] Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. Dariusz Libionka, Warszawa: IPN, 2004.
Libionka Dariusz, Żydzi, Niemcy, Polacy i Zagłada w okupacyjnych zapiskach ks. prof. Józefa Kruszyńskiego z Lublina [w:] Oto widać i oto słychać. Świadkowie Zagłady w okupowanej Polsce, red. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Alina Skibińska, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2024.
Manoschek Walter, Vernichtet. Österreichische Juden und Jüdinnen in den Ghettos des Generalgouvernements 1941/1942, Wien: Czernin Verlag, 2023.
Mańkowski Zygmunt, Akcje wysiedleńcze w dzielnicach Lublina Wieniawa i Dziesiąta w październiku 1942 roku, „Zeszyty Majdanka” 1992, t. 14.
Murawska Zofia, Warunki egzystencji więźniów [w:] Majdanek 1941–1944, red. Tadeusz Mencel, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1991.
Nowak Edyta, Lublin w świetle niemieckich przewodników z okresu drugiej wojny światowej, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2021, t. 18, nr 4.
Rajca Czesław, Eksterminacja bezpośrednia [w:] Majdanek 1941–1944, red. Tadeusz Mencel, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1991.
Siwek-Ciupak Beata, Deportowani ze Wschodu – jeńcy radzieccy, Ukraińcy, Białorusini [w:] Więźniowie Majdanka 1941–1944, red. Tomasz Kranz, Wojciech Lenarczyk, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2022.
Stopniak Franciszek, Archidiecezja wileńska w czasie II wojny światowej, „Studia Teologiczne” 1987–1988, nr 5/6.
Zamojszczyzna – Sonderlaboratorium SS. Zbiór dokumentów polskich i niemieckich z okresu okupacji hitlerowskiej, t. 1, red. Czesław Madajczyk, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1977.
Licencja
Copyright (c) 2024 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Alina Skibinska, Dariusz Libionka, „Przysięgam walczyć o wolną i potężną Polskę, wykonywać rozkazy przełożonych, tak mi dopomóż Bóg”. Żydzi w AK. Epizod z Ostrowca Świętokrzyskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Dariusz Libionka, Uwagi o ratowaniu Żydów w „okolicach Treblinki” [recenzja: Edward Kopówka, ks. Paweł Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki. Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Dariusz Libionka, Polskie piśmiennictwo na temat zorganizowanej i indywidualnej pomocy Żydom (1945-2008) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Reports on the Jews Apprehended in Warsaw During May–July 1943 Submitted by the ‘Praga’ District of the Polish Police , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Dariusz Libionka, “Truth About Camps” or the Uneventful 1942 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Meldunki Obwodu „Praga” Policji Polskiej o zatrzymaniach Żydów w Warszawie w okresie maj–lipiec 1943 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Odpowiedź na list Joshui Zimmermana , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Walka i propaganda. Powstanie w getcie warszawskim z perspektywy polskiego Londynu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Z getta warszawskiego przez Francję i Hiszpanię do Londynu. Niewiarygodna historia Edwarda Rajnfelda-Tohariego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Adam Kopciowski, Dariusz Libionka, Zapiski członka Komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej Hersza Berlińskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)