English
Polish
Żydzi i komuniści w okupowanej Warszawie
Barbara Engelking
bengelking@gmail.com BiogramBarbara Engelking – psycholog, profesor nauk społecznych; w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN kieruje Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Wraz z Jackiem Leociakiem jest opiekunem naukowym galerii „Zagłada” w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie. Ostatnio opublikowała Jest taki piękny, słoneczny dzień… Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945 (2011) oraz (wspólnie z Jackiem Leociakiem) nowe, zmienione, poprawione i rozszerzone wydanie książki Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście (2013), a także krytyczne wydania źródeł: Umierać też trzeba umieć… Mietka Pachtera (2015), Sny chociaż mamy wspaniałe. Okupacyjne dzienniki Żydów z okolic Mińska Mazowieckiego (2016) i „Po wojnie, z pomocą bożą, już niebawem”. Pisma Kopla i Mirki Piżyców o życiu w getcie i okupacyjnej Warszawie (2017). Współredaktorka (z Janem Grabowskim) i współautorka dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018).
https://orcid.org/0000-0001-8361-4427
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 14 (2018), strony: 80-114
Data publikacji: 2018-12-20
Abstrakt
W artykule zostało opisane ukrywanie się w okresie okupacji w Warszawie Żydów komunistów związanych ze środowiskiem nielegalnej PPR. Komuniści tworzyli ekskluzywną sieć pomocy, mającą istotne zasoby: możliwość uzyskania fałszywych papierów, źródeł utrzymania, mieszkania, okazję do walki z Niemcami oraz poczucie sensu. Ta sieć pomocowa nie powstała po to, by pomagać Żydom, pomagano raczej „przy okazji” towarzyszom partyjnym i ich rodzinom
Słowa kluczowe
Zagłada, Żydzi, PPR, ukrywanie się, Warszawa
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych (AAN)
/XXI-1, Gwardia Ludowa, Obwód I Warszawski, „Raport w sprawie aresztowania tow. Huberta”
/II-44, Delegatura Rządu na Kraj
/R-100, „Centralna technika PPR”
/R-124, Organizacja Młodzieży Socjalistycznej „Spartakus” w latach 1935–1941
/R-126, „Technika warszawska PPR 1942–1944”
/R-236, „Centralna paszportówka PPR”
/R-285, „Działalność organizacji przedpepeperowskich, Grupy Inicjatywnej, powstanie PPR”
, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego
/411, Akta Ryszarda Nazarewicza, „Sprawy żydowskie”
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Zespół Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich
/415, Robb-Narbutt Ignacy
/929 „Dot. Narbutta Ignacego”, Relacja Ignacego Robb-Narbutta
Archiwum Instytutu Yad Vashem (AYV)
O.3, Relacje
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
, Relacje Żydów Ocalałych z Zagłady
, Pamiętniki Żydów Ocalałych z Zagłady
USC Shoah Foundation, Visual History Archive (USC, VHA)
Archiwum United States Holocaust Memorial Musuem (USHMM)
331.1., Wiera Sierpinska papers
Archiwum Studium Polski Podziemnej w Londynie (SPP)
PRM 76/1, Kraj, sprawozdania, meldunki, komunikaty
Archiwum własne autorki
Literatura przedmiotu
Alef-Bolkowiak Gustaw, Gorące dni, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1971.
Bartoszewski Władysław, 1859 dni Warszawy, Kraków: Znak, 1984.
Borzęcki Oskar, Brygada Korwina w szeregach ZWZ–AK w latach 1941–1943, „Dzieje Najnowsze” 2015, nr 3.
Cukierman Icchak, „Antek”, Nadmiar pamięci (siedem owych lat). Wspomnienia 1939–1946, tłum. Zoja Perelmuter, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Domańska Aleksandra, Ulica cioci Oli. Z dziejów rewolucjonistki Warszawa: Krytyka Polityczna, 2013.
Dreifuss Havi, Changing Perspectives on Polish-Jewish Relations during the Holocaust, Jerusalem: Yad Vashem, 2012.
Edelman Marek, Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego, Łódź: CK Bund, 1945.
Engelking Barbara, Ocaleni z Holocaustu, Warszawa: Cyklady, 1993.
Engelking Barbara, Dariusz Libionka, Żydzi w powstańczej Warszawie, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2010.
Gontarczyk Piotr, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941–1944), Warszawa: Fronda, 2006.
Grupińska Anka, Odczytanie Listy. Opowieści o powstańcach żydowskich, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Hillebrandt Bogdan, „Trybuna Wolności” – centralny organ PPR w okresie okupacji (zarys informacyjny), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1964, nr 3.
Konspiracyjny Związek Walki Młodych w Warszawie, konsultacja naukowa Bogdan Hillebrandt, Warszawa: Warszawska Komisja Historyczna Stowarzyszenia „Pokolenia”, 2008, z. 1.
Kowalska-Kiryluk Izolda „Krystyna”, W warszawskiej organizacji [w:] Wspomnienia warszawskich peperowców 1939–1944, Warszawa: Książka i Wiedza, 1963.
Libionka Dariusz, Weinbaum Laurence, Bohaterowie, hochsztaplerzy, opisywacze. Wokół
Żydowskiego Związku Wojskowego, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2012.
Lubetkin Cywia, Zagłada i powstanie, tłum. Maria Krych, Warszawa: Książka i Wiedza, 1999.
Łęczycki Franciszek, W szeregach walki o niepodległą i sprawiedliwą [w:] Wspomnienia warszawskich peperowców 1939–1944, Warszawa: Książka i Wiedza, 1963.
Mark Bernard, Poterański Wacław, Jabłoński Wacław, Wokó ł problemu rezydentury
NKWD w getcie warszawskim, „Pamię ć i Sprawiedliwoś ć ” 2005, nr 4.
Najberg Leon, Ostatni powstańcy getta, Warszawa: ŻIH, 1993.
Nazarewicz Ryszard, Armii Ludowej dylematy i dramaty, Warszawa: Oϐicyna Drukarska, 1998.
Paulsson Gunnar S., Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy 1940–1945, tłum.
Elżbieta Olender-Dmowska, Kraków: Znak i Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, 2009.
Sowińska Stanisława „Barbara”, Lata walki, Warszawa: Książka i Wiedza, 1962.
Spałek Robert, Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Poznań: Zysk i S-ka, 2014.
Strzembosz Tomasz, Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1945, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.
Szczygielski Zbigniew, Członkowie KPP 1918–1939 w świetle badań ankietowych, Warszawa: Książka i Wiedza, 1989.
Temkin-Bermanowa Basia, Dziennik z podziemia, Warszawa: ŻIH i Twój Styl, 2000.
Wróbel Piotr, Wokó ł problemu rezydentury NKWD w getcie warszawskim, „Pamięći Sprawiedliwoś ć ” 2005, nr 4.
Urynowicz Marcin, Zorganizowana i indywidualna pomoc Polaków dla ludności żydowskiej eksterminowanej przez okupanta niemieckiego w okresie drugiej wojny światowej [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, red. Andrzej Żbikowski, Warszawa: IPN, 2006.
Licencja
Copyright (c) 2018 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jan Grabowski, Barbara Engelking, Warszawscy Żydzi wydaleni ze Szwajcarii do Generalnego Gubernatorstwa. Studium przypadku , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Barbara Engelking, Sny jako źródło do badań nad Zagładą , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Barbara Engelking, Ucieczki od stygmatyzacji, zamknięcia, głodu i śmierci. Żydzi w Warszawie w latach okupacji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Barbara Engelking, Israel Gutman, Z profesorem Israelem Gutmanem rozmawia Barbara Engelking , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Barbara Engelking, Tajemnica Hesi. Zapis emocji w świadectwach Zagłady , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Barbara Engelking, Labirynty i plątaniny. Historia pewnego Sprawiedliwego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Feliks Tych, Barbara Engelking, O ukrywaniu się po „aryjskiej stronie” z Feliksem Tychem rozmawia Barbara Engelking , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Israel Gutman, Barbara Engelking, O tym jak z wewnątrz warszawskiego getta patrzono na stronę aryjską z profesorem Izraelem Gurmanem rozmawia Barbara Engelking , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Barbara Engelking, Pamiętnik dr. Chaima Einhorna , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Barbara Engelking, „...Zupełnie zdani jesteśmy na nich...” Relacja ratujących z ukrywanymi na przykładzie dziennika Feli Fischbein , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
