Zatrzymane w archiwach. Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu wobec tematyki żydowskiej na łamach czasopism katolickich (1945–1950)
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 15 (2019), strony: 345-386
Data publikacji: 2019-12-20
Abstrakt
W artykule zostało omówione stanowisko Kościoła katolickiego w Polsce wobec problematyki żydowskiej po drugiej wojnie światowej. Analiza dotyczyła zawartości wybranych tekstów opublikowanych w prasie katolickiej, które poddano cenzurze. Autorka przeanalizowała teksty zachowane przez urzędy cenzury oraz ogólny wydźwięk zamieszczanych w prasie katolickiej artykułów poświęconych tematyce żydowskiej. Ważną częścią prezentowanego tekstu jest także charakterystyka zagadnień żydowskich w prasie katolickiej, które były dostępne publicznie.
Słowa kluczowe
Kościół katolicki w Polsce, Żydzi, Zagłada, pisma katolickie, cenzura
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Państwowe w Poznaniu (AP Poznań)
Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu
Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku
Ks. Józef Kruszyński, rkps, pakiet 13: 6 XI 1944 – 2 II 1945 r.
Źródła publikowane / Published sources
About Our House Which Was Devastated, red. Dawid Sztokϐisz, Tel Aviv: Kielce Societies in
Israel and in the Diaspora, 1981.
Doniesienie [Zarządu Politycznego Północnej Grupy Wojsk] o przybyciu do Polski księdza
kardynała prymasa Polski doktora Augusta Hlonda, 23 VIII 1945 r. [w:] Polska–
ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty KC WKP(B) 1944–1949, oprac. Giennadij
A. Bordiugow, Aleksander Kochański, Adam Koseski, Giennadij F. Matwiejew, Andrzej Paczkowski, Warszawa: ISP PAN, 1995.
Droga krzyżowa i Gorzkie żale, Kraków, [b.r.w., „pozwalamy drukować z 1938 r.”].
Homiletyka duszpasterska. Zbiorowy podręcznik kaznodziejstwa dla polskiego kleru,
Kielce: „Przegląd Homiletyczny”, 1935.
Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944–1946, wybór i oprac. Tatiana Cariewskaja, Andrzej Chmielarz, Andrzej Paczkowski, Ewa Rosowska, Szymon
Rudnicki, Warszawa: ISP PAN i in., 1998.
Prasa / Press
„Głos Katolicki”
„Królowa Apostołów”
„Miesięcznik Kościelny”
„Msza Święta”
„Tygodnik Katolicki”
„Wiadomości Duszpasterskie”
„Zarządzenia Administracji Apostolskiej”
Literatura przedmiotu / Content related literature
Aleksiun Natalia, Dokąd dalej? Ruch syjonistyczny w Polsce (1944–1950), Warszawa: Trio, 2002.
Natalia Aleksiun, The Polish Catholic Church and the Jewish Question in Poland, 1944–1950, „Yad Vashem Studies” 2005, t. 33.
Aleksiun-Mądrzak Natalia, Legalna emigracja Żydów z Polski w latach 1944–1950 [w:] Studia historyczno-demograϔiczne. Księga poświęcona pamięci prof. Szyi Bronsztejna, red. Krystyn Matwijowski, Wrocław: Wydawnictwo UWr, 1996.
Aleksiun-Mądrzak Natalia, Nielegalna emigracja Żydów z Polski w latach 1945–1947, cz. 1, „Biuletyn ŻIH” 1995/1996, nr 3/nr 2, s. 71–90, cz. 2: „Biuletyn ŻIH” 1996, nr 3.
Bańkowska Aleksandra, Jarzębowska Agnieszka, Siek Magdalena, Morderstwa Żydów w latach 1944–1946 na terenie Polski na podstawie kwerendy w zbiorze 301 (Relacje z Zagłady) w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, „Kwartalnik
Historii Żydów” 2009, nr 3 (231).
Barcik Józef Symeon, OFM, Kalwaria Pacławska, Warszawa; ATK, 1985.
Bechta Mariusz, Pogrom czy odwet? Akcja zbrojna Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w Parczewie 5 lutego 1946 r., Poznań: Zysk i S-ka, 2014.
Berendt Grzegorz, Życie żydowskie w Polsce w latach 1950–1956. Z dziejów Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Gdańsk: Wydawnictwo UG, 2006.
Berendt Grzegorz, Żydzi na gdańskim rozdrożu 1945–1950, Gdańsk: UG, 2000.
Budnik Magdalena, Cenzura i religia. Wpływ Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk na kształt podręczników do religii i innych tekstów religijnych w latach 1948–1955, „Język, Szkoła, Religia” 2011, t. 6.
Cała Alina, Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła, Warszawa: Nisza, 2012.
Cichopek Anna, Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945, Warszawa: ŻIH, 2000.
Dariusz Libionka, Antysemityzm i zagłada na łamach prasy w Polsce 1945–1946, „Polskam1944/45–1989. Studia i materiały” 1997, nr 2.
Dudek Antoni, Gryz Ryszard, Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków: Znak, 2003.
Engel David, Patterns of anti-Jewish Violence in Poland 1944–1947, „Yad Vashem Studies” 1998, t. 26.
Główny Urząd Kontroli Prasy 1945–1949, oprac. Daria Nałęcz, Warszawa: ISP PAN, 1994 (seria „Dokumenty do Dziejów PRL”, z. 6).
Grabski August, Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944–1949), Warszawa: Trio i ŻIH, 2004.
Grabski August, Pisarski Maciej, Stankowski Albert, Studia z dziejów i kultury Żydówmw Polsce po 1945 r., Warszawa: IH UW, 1997.
Gross Jan Tomasz, Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków: Znak, 2008.
Gryz Ryszard, Stanowisko Kościoła katolickiego wobec pogromu Żydów w Kielcach. Stan badań, „Nasza Przeszłość” 2000, t. 93.
Ignatowski Grzegorz, Kościoły wobec przejawów antysemityzmu, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 1999.
Kaczmarski Krzysztof, Pogrom, którego nie było. Rzeszów 11–12 czerwca 1945 r. Fakty, hipotezy, dokumenty, Rzeszów: IPN, 2008.
Kochavi Arieh J., The Catholic Church and Anti-Semitism in Poland Following World War II as Reflected in British Diplomatic Documents, „Gal-Ed” 1989, nr 11.
Kopciowski Adam, Zajścia antyżydowskie na Lubelszczyźnie w pierwszych latach po II wojnie światowej, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2007, nr 3.
Krzyżanowski Łukasz, Dom, którego nie było: powroty ocalałych do powojennego miasta, Wołowiec: Czarne, 2016.
Lechicki Czesław, Polska prasa katolicka 1945–1948, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1983, t. 22, nr 2.
Micgiel John, Kościół katolicki i pogrom kielecki, „Niepodległość” (Nowy Jork) 1992, t. 25.
Michlic Joanna B., Obcy jako zagrożenie. Obraz Żyda w Polsce od roku 1880 do czasów
obecnych, tłum. Anna Switzer, Warszawa: ŻIH, 2015.
Michnik Adam, Dwa rachunki sumienia, „Gazeta Wyborcza”, 9–10 VI 2006.
Mieczkowski Janusz, Między emigracją a asymilacją. Szkice o szczecińskich Żydach w latach 1945–1997, Szczecin: TSKŻ, 1998.
Nalewajko-Kulikov Joanna, Obywatel Jidyszlandu. Rzecz o żydowskich komunistach w Polsce, Warszawa: Nariton IH PAN, 2009.
Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, Warszawa: ŻIH, 2011.
Pamięci księdza redaktora Romana Mielińskiego, „Więź” 1976, nr 4.
Romek Zbigniew, System cenzury w PRL [w:] Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury
PRL w dokumentach, Warszawa: Wydawnictwo Prohibita Paweł Toboła-Pertkiewicz, 2015.
Schatz Jaff, The Generation, The Rise and Fall of the Jewish Communists of Poland, Berkeley: University of California Press, 1991.
Skibińska Alina, Powroty ocalałych [w:] Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, red. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2007.
Smereka Władysław, ks., Drogi Krzyżowe. Rys historyczny i teksty (studium pasyjne), Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1980, s. 269.
Stankowski Albert, Nowe spojrzenie na statystyki dotyczące emigracji Żydów z Polski po
r. [w:] Grzegorz Berendt, August Grabski, Albert Stankowski, Studia z historii Żydów w Polsce po 1945 r., Warszawa: ŻIH, 2000.
Stefaniak Janusz, Polityka władz państwowych PRL wobec prasy katolickiej w latach 1945–1953, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1998.
Swacha Piotr, Cenzura wobec „Głosu Katolickiego” na przełomie lat 40. i 50. XX wieku, „Zeszyty Prasoznawcze” (Kraków) 2017, t. 60, nr 3 (231).
Szaynok Bożena, „Tuż po Zagładzie”. Kościół katolicki wobec problematyki żydowskiej (VII 1944 – VII 1946), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2009, nr 5.
Szaynok Bożena, Kościół katolicki w Polsce wobec problematyki żydowskiej (1944–1989) [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika
Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, Warszawa: ŻIH, 2011.
Szaynok Bożena, Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950, Wrocław: UWr, 2000.
Szaynok Bożena, Nielegalna emigracja Żydów z Polski 1945–1947, „Przegląd Polonijny” 1995, z. 2 (76).
Szaynok Bożena, Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r., Warszawa: Bellona, 1992.
Szaynok Bożena, Problematyka żydowska w PPR i PZPR (1944–1989) [w:] PZPR jako machina władzy, red. Dariusz Stola, Krzysztof Persak, Warszawa: IPN, 2012.
Szaynok Bożena, Tematyka żydowska w działalności MBP/MSW (1945–1989) [w:] Internacjonalizm czy…? Działania organów bezpieczeństwa państw komunistycznych
wobec mniejszości narodowych (1944–1989), red. Joanna Hytrek-Hryciuk i in., Warszawa–Wrocław: IPN, 2011.
Śpiewak Paweł, Żydokomuna. Interpretacje historyczne, Warszawa: Czerwone i Czarne, 2012.
Tokarska-Bakir Joanna, Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946, Wołowiec: Czarne, 2012.
Tokarska-Bakir Joanna, Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1–2, Warszawa 2018.
Wieczorek Paweł, Żydzi w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim 1945–1968, Wrocław: IPN, 2017.
Wokół pogrom kieleckiego, t. 1, red. Łukasz Kamiński, Jan Żaryn, Warszawa: IPN, 2006; t. 2, red. Leszek Bukowski, Andrzej Jankowski, Jan Żaryn, Warszawa: IPN, 2008.
Wrona Zenon, Kościół wobec pogromu Żydów w Kielcach w 1946 r. [w:] Pamiętnik Świętokrzyski. Studia z dziejów kultury chrześcijańskiej, red. Longin Kaczanowski i in., Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1991.
Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków: Znak, Warszawa: ISP PAN, 2012.
Żaryn Jan, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warszawa: Neriton i IH PAN, 2003.
Strony internetowe / Websites
Duszyński Grzegorz, ks., Kalendarium „Mszy Świętej”, http://www.msza.tchr.org/artykul-2563.html
Historia miesięcznika „Msza Święta”, oprac. ks. Grzegorz Duszyński, www. tchr.org/historia_miesiecznika
Ligocki Kazimierz, Tygodnik Katolicki [w:] Multimedialna encyklopedia Gorzowa Wielkopolskiego, www.encyklopedia.wimbp.gorzow.plwww.oblaci.pl
Licencja
Copyright (c) 2019 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Bożena Szaynok, Wokół nowej książki o pogromie Żydów w Kielcach , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Bożena Szaynok, „Tuż po Zagładzie”. Kościół wobec problematyki żydowskiej (VII 1944–VII 1946) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Bożena Szaynok, Gross Jan Tomasz, Strach Fear. Anti-Semitism In Poland after Auschwitz, Random House, New York 2006 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Bożena Szaynok, Sine ira et studio... Wspomnienie o Krystynie Kersten , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Bożena Szaynok, Po Zagładzie. Przed Soborem. Obraz Żydów w listach do „Tygodnika Powszechnego” po publikacji artykułu Jerzego Turowicza Antysemityzm (marzec 1957) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)