English
Polish
The Boundaries of Collaboration in the Perception of Court Witnesses of the August Trials
Marta Duch-Dyngosz
marta.duch@uj.edu.pl BioPhD. in sociology, involved in many research projects on Holocaust memory. She is currently doing a post-doctoral fellowship at the Institute of European Ethnology at Humboldt University in Berlin, where she is working on a project by Dr. Magdalena Waligorska. Her interests include Holocaust remembrance, Jewish heritage and commemoration of Jewish communities, intergroup relations, the nationalist movement in Poland and social theory.
https://orcid.org/0000-0002-9469-5901
Humboldt-Universität zu Berlin
Magdalena Waligórska
waligoma@hu-berlin.de BioPhD., historian and sociologist. She heads two research teams on Holocaust studies at the Institute of European Ethnology at Humboldt University in Berlin. Her research interests include contemporary Polish and Belarusian history, nationalism and memory studies, Jewish heritage and Jewish-Nazi relations. She has published in East European Politics and Societies, Holocaust Studies, East European Jewish Affairs and Polin, among others. Her first monograph, Klezmer's Afterlife: An Ethnography of the Jewish Music Revival in Poland and Germany, was published by Oxford University Press in 2013. Her second book, titled. Cross Purposes: Catholicism and the Political Imagination in Poland, went out in print in 2023 from Cambridge University Press.
https://orcid.org/0000-0001-7856-0831
Humboldt-Universität zu Berlin
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 19 (2023), pages: 325-354
Publication date: 2023-12-23
Abstract
Drawing on court records of the post-war trials of Nazi collaborators accused of, among other things, crimes against Jews, this article examines the testimony of Jewish and non-Jewish witnesses and attempts to answer the questions of: first, how representatives of post-war local communities constructed the definition of “collaboration” as a set of moralny reprehensible practices, which stigmatized the perpetrators and relegated them outside of the community vis-a-vis other forms of cooperation with the German authorities, which were considered morally neutral, socially harmless and undeserving of penalization; second, what forms of complicity in anti-Jewish violence were revealed in the very process of negotiating the definition of collaboration. Our microstudy focuses on five trials of Nazi collaborators from two former shtetls of the Lublin region, with sizeable Jews populations before the Holocaust: Biłgoraj and Izbica. Analyzing court proceedings under the so-called “August-decree” in the context of other sources, including Yizkor books, memoirs, oral-history interview and individual interviews with local community members, Holocaust survivors and their descendants, this article probes into the implications that the definition of “collaboration” had for local Holocaust memory.
Keywords
Holocaust, collaboration, August trials, postwar account-settling, intra-group loyalty, shtetl, Biłgoraj, Izbica
References
Źródła archiwalne / Archival Sources:
AIPN Lu 327/31, Sąd Okręgowy w Zamościu. Akta w sprawie: Kulesza Franciszek i inni.
AIPN Lu 330/54, Sąd Okręgowy w Lublinie, Akta w sprawie karnej Piotra Rzeźnika.
AIPN Lu 330/55, Sąd Okręgowy w Lublinie, Akta w sprawie karnej Piotra Rzeźnika.
AIPN Lu 346/37 t.2, Prokuratura Powiatowa w Krasnymstawie 1950-1975, Akta prokuratora w sprawie przeciwko Edward Dąbski.
APZ, Sąd Okręgowy w Zamościu, 100, Akta w sprawie karnej Michała Wiesiołowskiego.
IPN Lu 330/47, Sąd Okręgowy w Lublinie 1944-1950, Akta w sprawie karnej Henryka Królikowskiego.
Opracowania / Content related Literature
„1971 maj 7. Protokół przesłuchania świadka Marii Oklińskiej na temat pomocy udzielonej przez nią Eugenii Skotnickiej w Biłgoraju, tejże gminy i powiatu” [w:] Sebastian Piątkowski, red. Relacje o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939-1945, t. 3, Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
Canin, Mordechaj, Przez ruiny i zgliszcza: Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce, Warszawa: Nisza, 2018 [1952].
Engelking, Barbara, Jest taki piękny słoneczny dzień…: Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej, Warszawa, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Engelking, Barbara, Szanowny Panie Gistapo: Donosy do władz niemieckich w Warszawie i okolicach w latach 1940-1941, Warszawa: PAN, 2003.
Exeler, Franziska, Ghosts of War: Nazi Occupation and Its Aftermath in Soviet Belarus, Cornell University Press, 2022.
Fulbrook, Mary, Erfahrung, Erinnerung, Geschichtsschreibung, Jena: Wallstein, 2016, 118.
Grabowski, Jan, Engelking, Barbara, red., Zarys krajobrazu: Wieś polska wobec Zagłady Żydów 1942-1945, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Grabowski, Jan, Engelking, Barbara, red.., Dalej jest noc: losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
Grabowski, Jan, Judenjagd: Polowanie na Żydów 1942-1945: Studium dziejów pewnego powiatu, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Grabowski, Jan, Libionka, Dariusz, red., Klucze i kasa: O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939-1950, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2014.
Grabowski, Jan, Na posterunku: Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów, Wołowiec: Czarne, 2020.
Gross, Jan T. , Themes for a Social History of War Experience and Collaboration [w:] The Politics of Retribution in Europe. World War II and Its Aftermath, red. István Deák, Jan T. Gross, Tony Judt, Princeton: Princeton University Press, 2000, 15–35.
Grupińska, Anka, Ciągle po kole: Rozmowy z żołnierzami getta warszawskiego, Wołowiec: Czarne, 2013.
Gutman, Yisrael, Krakowski, Shmuel, Unequal Victims: Poles and Jews during World War II, New York: Holocaust Library, 1986.
Kapralski, Sławomir, Collaboration and the Genocide of Roma in Poland [w:] Traitors, collaborators and Deserters in Contemporary European Politics of Memory: Formulas of Betrayal, red. Gelinada Grinchenko, Eleonora Narvselius, Cham: Palgrave, 2018, 218-224.
Kornbluth, Andrew, The August Trials: The Holocaust and Postwar Justice in Poland, Cambridge: Harvard University Press, 2021.
Krakowski, Shmuel, The War of the Doomed. Jewish Armed Resistance in Poland 1942-1944, New York: Holmes and Meier 1984.
Krzyżanowski, Łukasz, Ghost Citizens: Jewish Return to a Postwar City, Cambridge: Harvard University Press, 2020.
Krzyżanowski, Łukasz, Holocaust Survivors and the Restitution of Jewish Private Property in Two Polish Cities, 1945-1948 „Holocaust and Genocide Studies” 35 (2021): 359-75
Libionka, Dariusz, Losy Chaima Hirszmana jako przyczynek do refleksji nad Zagładą, „Polska 1944/45-1989: Studia i Materiały” (2006).
Libionka, Dariusz, ZWZ-AK i Delegatura Rządu RP wobec eksterminacji Żydów polskich [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939-1945: Studia i Materiały, red. Andrzej Żbikowski, Warszawa: IPN, 2006.
McClintock, Louisa M., With us or against us?: Nazi Collaboration and the Dialectics of Loyalty and Betrayal in Postwar Poland, 1944-1946, „Theory and Society” 2019, nr 48.
Rothberg, Michael, The Implicated Subject, Beyond Victims and Perpetrators, Stanford: Stanford University Press, 2019.
Rzepliński, Andrzej, Ten jest z ojczyzny mojej? Sprawy karne oskarżonych o wymordowanie Żydów w Jedwabnem w świetle zasady rzetelnego procesu [w:] Wokół Jedwabnego, red. Paweł Machcewicz, Krzysztof Persak, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2002.
Sendyka, Roma, Post-Witness, Counter-Bystander and the (Unclaimed) Experience View: „Theories and Practices of Visual Culture” 18 (2017): 1-14.
Skibińska, Alina, „Dostał 10 lat, ale za co?” Analiza motywacji sprawców zbrodni na Żydach na wsi kieleckiej w latach 1942-1944 [w:] Zarys Krajobrazu: Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942-1945, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Skibińska, Alina, Jakub Petelewicz, Udział Polaków w zbrodniach na Żydach na prowincji regionu świętokrzyskiego, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2005, nr 1: 114-147.
Spector, Shmuel, red., The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, Jerusalem, 2001.
Szarf, Jehuda, Bencyjon Rozenbojm, Joel Langburd, Chaim Sztern Ekshumacja [w:] Zagłada Biłgoraja Księga Pamięci, red. Abraham Kronenberg, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2009.
Tokarska-Bakir, Joanna, Bracia miesiące: Studia z antropologii historycznej Polski 1939-1945, Warszawa: IBL, 2021.
Tokarska-Bakir, Joanna, Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939-1946, Wołowiec: Czarne, 2012, 51-77, 177-219;
Tryczyk, Mirosław, Miasta śmierci: Sąsiedzkie pogromy Żydów, Warszawa: Wydawnictwo RM, 2015.
Turner, John C., Toward a Cognitive Redefinition of the Social Group, [w:] Social Identity and Intergroup Relations, red. Henri Tajfel, Cambridge: Cambridge University Press, 1982.
Weizman, Yechiel, Unsettled Possession: the Question of Ownership of Jewish Sites in Poland after the Holocaust from a Local Perspective, [w:] Jewish Property After 1945: Cultures and Economies of Loss, Recovery and Transfer, red. Jacob Ari Labendz, Londyn: Routledge, 2018, 34-53.
Wermut, Boruch, Przeżyłem aby dokonać zemsty [w:] Zagłada Biłgoraja Księga Pamięci, red. Abraham Kronenberg, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2009.
Wierzcholska, Agnieszka, Occupied Towns in Poland: Housing, Property and the Urban Space during the Shoah „Journal of Modern European History” 22 (2022): 218-235.
Żukowski, Tomasz, Wielki retusz: Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów, Warszawa: Wielka Litera, 2018.
Wywiady/Interviews:
Bar-On, Israel, wywiad przeprowadzony przez Magdalenę Waligórską, zoom, 13 VII 2020.
Kobieta urodzona w 1946 r., wywiad przeprowadzony przez Martę Duch-Dyngosz, zoom, 21 XII 2021.
Kochan, Sally, wywiad przeprowadzony przez Magdalenę Waligórską, zoom, 17 IV 2021.
Mężczyzna urodzony w 1949 r., wywiad osobisty przeprowadzony przez Martę Duch-Dyngosz, Izbica, 18 X 2022.
Mężczyzna urodzony w 1949 r., wywiad osobisty przeprowadzony przez Martę Duch-Dyngosz, Biłgoraj, 6 X 2021.
Sharf, Shlomo, wywiad przeprowadzony przez Magdalenę Waligórską, zoom, 10 XI 2020.
Wermut, Mourice, wywiad przeprowadzony przez Magdalenę Waligórską, zoom, 9 III 2021.
License
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Other articles by the same auhtor(s)
- Marta Duch-Dyngosz, In Search of Local Memory of the Holocaust. The Case of Commemoration of Jewish Communities in Smaller Towns in Contemporary Poland , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 17 (2021)
