English
Polish
„Marzeniem pana Poteraja jak i moim jest, aby te niechlubne wydarzenia zostały opisane”. O zbrodni oddziału AK na Żydach ukrywających się na bagnach koło wsi Podosie w Łomżyńskiem
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 18 (2022), strony: 170-199
Data publikacji: 2023-03-11
Abstrakt
W nocy z 1 na 2 czerwca 1944 r. oddział Armii Krajowej pod dowództwem Bolesława Kurpiewskiego „Orlika” napadł na obozowisko Żydów ulokowane na bagnach koło wsi Podosie, na granicy powiatów łomżyńskiego i ostrołęckiego, mordując dwanaście osób. Po wojnie odbyły się dwa procesy, w których skazano dziesięć osób. W artykule są opisane procesy, zeznania oskarżonych i świadków oraz późniejsze, podejmowane też po roku 1989, działania wymiaru sprawiedliwości. Pokazana jest dzisiejsza lokalna pamięć zbrodni. Bardziej szczegółowo zostały przedstawione sylwetki jednego ze skazanych w procesie o zamordowanie grupy Żydów na bagnach, Stefana Wyszkowskiego, i jego syna Krzysztofa, który od lat dziewięćdziesiątych zajmuje się badaniem zbrodni.
Słowa kluczowe
morderstwa na Żydach, AK, pamięć
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Główna Komisja badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 318/212, 318/550– 553
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Białymstoku
/1494, List Krzysztofa Wyszkowskiego do Krzysztofa Śliwińskiego, 01.12.1995 r. 484/233, Akta podręczne w sprawie zabójstwa 12 obywateli polskich narodowości żydowskiej popełnionego w maju 1944 r. przez oddział AK Kurpiewskiego Bolesława ps. „Orlik” koło wsi Podosie, woj. łomżyńskie
University of Southern California Shoah Foundation, Visual History Archives 16564, Wywiad z Raquel Orzechowicz, Buenos Aires, 3 VI 1996 r. (w jęz. hiszpańskim)
Zbiory autorki
Jerzy Cichosz, „Krzewina nad Rużem”, niedatowany mps Korespondencja z Kazimierzem Auguściakiem
Rozmowa telefoniczna z Zygmuntem Sobolewskim, 2014 r.
Zbiory Krzysztofa Wyszkowskiego
E-mail Zdzisława A. Derwińskiego z Australii do Krzysztofa Wyszkowskiego, 20 II 2001 r.
Notatka PAP, niedatowana
Pismo Krzysztofa Wyszkowskiego do Leona Kieresa, 19 IV 2001 r. Rozmowa Krzysztofa Wyszkowskiego z państwem Cejkami, 5 VIII 1995 r.
Rozmowa Krzysztofa Wyszkowskiego ze Stanisławem Czarniakiem, 15 VII 1995 r. Rozmowa Krzysztofa Wyszkowskiego ze Stefanem Wyszkowskim, 1996 r.
Źródła publikowane / Published sources
Holcman Hone, My Sisters Tell [w:] Book of Kehilat Ostrolenka. Yizkor Book of the Jewish Community of Ostrolenka, tłum. Tzipora Hauser, Tel Aviv: Irgun Yotzei Ostrolenka in Israel, 2009.
Persak Krzysztof, Akta śledztwa z lat 1967–1974 prowadzonego przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku w sprawie zbrodni na ludności żydowskiej w Jedwabnem [w:] Wokół Jedwabnego, t. 2: Dokumenty, red. Paweł Machcewicz, Krzysztof Persak, Warszawa: IPN, 2002.
Literatura przedmiotu / Content related literature
Kijowski Jerzy, Zarys dziejów Armii Krajowej w powiecie ostrołęckim, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” 1992, nr 6, https://bazhum.muzhp.pl/ media/files/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego/Zeszy- ty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r1992-t6/Zeszyty_Nauko- we_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r1992-t6-s49-66/Zeszyty_Nauko- we_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r1992-t6-s49-66.pdf.
Kwiek Julian, Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944– 1947, Warszawa: Wydawnictwo Nieoczywiste, 2021.
Cychol Dariusz, Zabij Żyda – III RP płaci 25 mln od łebka, „Nie”, 1 VI 1995.
Janczewski Adam, Mieszkańcy Łap uczcili Kazimierza Kamieńskiego „Huzara”, Radio Białystok, 11 X 2021.
Netografia
Lista więźniów i transportu Polaków do Auschwitz, 14 czerwca 1940, https://www.auschwitz.org/gfx/auschwitz/userfiles/_public/2020_news/lista_wiezniow_i_ transportu_polakow_do_auschwitz_14_czerwca_1940
Stowarzyszenie Rodzin Żołnierzy Wyklętych, https://www.facebook.com/groups/440775772781398/permalink/1001399526719017/
Licencja
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Anna Bikont, „Raz napadł na nas młody chłopak i strzelał, myśmy już nie uciekali”. Morderstwa popełniane przez członków AK i BCh na Żydach ze wsi Strzegom , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Anna Bikont, “A young boy attacked us once and started shooting; we didn’t even run any more.” Murders committed on Jews from the village of Strzegom by AK and BCh members , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Anna Bikont, Nasza polska gorączka złota: Paweł Piotr Reszka, Płuczki [Anna Bikont] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Anna Bikont, „Nie trzeba było domu palić, tylko Żydów wyprowadzić i pozabijać” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 7 (2011)
- Anna Bikont, „W sprawie zamordowania rodziny mojej…”. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Anna Bikont, “They did not need to burn the house. They could have led the Jews out and killed them off” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Anna Bikont, Historia rodzinna z Izbicy: Michał Rzeźnik, Piotr Rzeźnik - zdrajca z Izbicy , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
