English
Polish
Na polach Treblinki. Profanacja terenów po obozie śmierci w świetle relacji i dokumentów
Michał Kowalski
michal.kowalski@uwr.edu.pl Biogramabsolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, doktorant Kolegium Doktorskiego Historii Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Przygotowuje doktorat „Zatruta ziemia. Wpływ obozu śmierci w Treblince na mieszkańców Podlasia Nadbużańskiego 1939/1941–1964” pod kierunkiem dr hab. Bożeny Szaynok, prof. UWr. Stypendysta projektu „Świadkowie Holokaustu – społeczeństwo polskie na terenach okupowanych wobec zagłady Żydów (1939–1945)” realizowanego przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytut Filozofii i Socjologii PAN, oraz VII edycji Seminarium Doktorskiego GEOP 2021/2022.
http://orcid.org/0000-0002-7320-1140
Uniwersytet Wrocławski
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), strony: 172-201
Data publikacji: 2021-12-20
Abstrakt
Nowe dokumenty i świadectwa dotyczące znanego, ale nieopisanego do końca procesu profanacji cmentarzyska Treblinki w latach powojennych wskazują, że był to proces powszechny o nie do końca rozpoznanej skali. Rozkopywanie grobów zaczęło się już po ucieczce Niemców w sierpniu 1944 r., a następnie w dużym natężeniu trwało w latach 1946–1947. Świadectwa z tego okresu są zaskakująco zbieżne. Z zebranych materiałów wyłaniają się istotne wątki spontanicznej lub kryminalnej organizacji procederu, istniejącego systemu pośredników sprzedaży znalezionych precjozów czy zadziwiającego paraliżu organów ścigania
Słowa kluczowe
Treblinka, obóz śmierci, profanacja, antysemityzm, PRL, Żydzi, chłopi
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
/57, Meldunki specjalne Komendy Powiatowej MO Sokołów Podlaski 1945
/79, Meldunki specjalne nadsyłane z KP MO w Sokołowie Podlaskim do Komendy Milicji Obywatelskiej Województwa Warszawskiego
/9, Raport dekadowy PUBP Sokołów Podlaski 1946
GK 166/1185, Spis ofiar II wojny światowej 1939–1945 powiatu Sokołów Podlaski
GK 196/69, Protokół czynności wykonanych w terenie w toku dochodzenia sądowego w sprawie obozu śmierci w Treblince
GK 196/69, Protokół oględzin bilonu stanowiącego dowód rzeczowy
GK 196/69, Wykaz przesłanych do Sądu Grodzkiego dowodów rzeczowych dotyczących obozu w Treblince
GK 196/70, Protokół oględzin przedmiotów pochodzących z obozu śmierci w Treblince
Wr 024/1486, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych
Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Milanówku
Urząd Wojewódzki Warszawski 1944–1950, Wydział Społeczno-Polityczny
/500/511
Profanacja Treblinki, 259
Archiwum Państwowe w Siedlcach
Gmina Prostyń, 62/261, 100
Powiatowa Rada Narodowa w Sokołowie Podlaskim 1944–1950, 62
Sąd Okręgowy, 580
Starostwo Powiatowe Węgrowskie, Referat Społeczno-Polityczny, Różne, 62/162
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
„Biuletyn Żydowskiej Agencji Prasowej”
/4867, Protokół Michała Kalembasiaka i Karola Ogrodowczyka dla WŻKH w Warszawie
/321, Mirosław Chodźko, „Treblinka dziś”
United States Holocaust Memorial Museum
Poland Documentation Project, sygn. RG-50.225*0052
Źródła publikowane / Published sources
Auerbach Rachela, Treblinka. Reportaż, tłum. Karolina Szymaniak, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2012, nr 8 [pierwodruk: Ojf di felder fun Treblinke [Na polach Treblinki], Łódź: CŻKH, 1947].
Canin Mordechaj, Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce, tłum. i oprac. Monika Adamczyk-Garbowska, Warszawa: Nisza i ŻIH, 2018.
Grossman Wasilij, Piekło Treblinki. Reportaż literacki, Katowice: Literatura Polska, 1945.
Kirszenbaum Chil, Moje notatki z piekła. Bestialskie wymordowanie Żydów w Mińsku Mazowieckim, Warszawa: Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „Graf”, 2006.
Łukaszkiewicz Zdzisław, Streszczenie wyników śledztwa sądowego, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1946, t. 1.
Piwowar Janusz, Obóz zagłady w Treblince w nieznanych dotychczas relacjach, „Podlaski Kwartalnik Kulturalny” 1994, nr 3.
Literatura przedmiotu / Contente related literature
Dziuban Zuza, Atopic objects: The afterlives of gold teeth stolen from Holocaust death, „Journal of Material Culture” 2020, t. 25, nr 4.
Fischer Adam, Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1921.
Głuchowski Piotr, Kowalski Marcin, Gorączka złota w Treblince, „Gazeta Wyborcza”, dodatek „Duży Format”, 8 I 2008.
Gross Jan Tomasz, współpraca Irena Grudzińska-Gross, Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach zagłady Żydów, Kraków: Znak, 2011.
Reszka Paweł Piotr, Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota, Warszawa: Agora, 2019.
Rusiniak Martyna, Obóz zagłady Treblinka II w pamięci społecznej (1943–1989), Warszawa: Neriton, 2008.
Rusiniak-Karwat Martyna, Okres profanacji i zapomnienia. Treblinka II [w:] Co wiemy o Treblince? Stan badań, red. Edward Kopówka, Siedlce: Muzeum Regionalne w Siedlcach, 2013.
Sturdy Colls Caroline, O tym, co minęło, lecz nie zostało zapomniane. Badania archeologiczne na terenie byłego obozu zagłady w Treblince, tłum. Ewa Felska, Jerzy Giebułtowski, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2012, nr 8.
Witt Kazimierz, Sokołów Podlaski w latach 1939–1950 [w:] Dzieje Sokołowa Podlaskiego i jego regionu, red. Józef Kazimierski, Warszawa: PWN, 1982.
Licencja
Copyright (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Michał Kowalski, Karny Obóz Pracy Treblinka I w świetle relacji żydowskich , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Michał Kowalski, "Wokół nas morze ognia' , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
