English
Polish
Prześladowcy Żydów przed Wojskowym Sądem Specjalnym Komendy Głównej AK w 1944 r.
Dariusz Libionka
libion@wp.p BiogramDariusz Libionka – historyk, profesor Instytutu Filozoϐii i Socjologii PAN, kierownik działu naukowego Państwowego Muzeum na Majdanku. Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Ostatnio opublikował: Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950 (2014, współredaktor z Janem Grabowskim) oraz Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017). Współautor dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018).
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 15 (2019), strony: 371-408
Data publikacji: 2019-12-20
Abstrakt
Autor omawia działalność podziemnego sądownictwa wojskowego na przykładzie materiałów Wojskowego Sądu Specjalnego przy Komendzie Głównej Armii Krajowej, przechowywanych w Archiwum Akt Nowych. Osądzano tam przestępstwa popełnione przez żołnierzy ZWZ-AK, a także te wymierzone w konspirację. Tutaj prezentowane są sprawy sądowe dotyczące agentów i współpracowników policji niemieckiej działających przeciwko Żydom. Dokumentacja omawianych spraw zawiera: akt oskarżenia, protokół rozprawy wraz z wyrokiem oraz zlecenie likwidacji. Do każdego aktu oskarżenia dołączono obszerny materiał dowodowy, obejmujący doniesienia i rozpracowania różnych komórek konspiracyjnych. Artykuł ujawnia nieznane przypadki postępowań sądowych dotyczących przestępstw przeciwko Żydom, pozwala też przyjrzeć się procedurom i funkcjonowaniu konspiracyjnego sądownictwa
Słowa kluczowe
Wojskowy Sąd Specjalny, Komenda Główna Armii Krajowej, szmalcownicy, Warszawa
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych (AAN)
/II-44, 203, IX/10 i 11
/1326, III/169, III/170, III/173, III/184, X/20, X/170, X/173
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy
/636
Źródła publikowane
Cukierman Icchak, Nadmiar pamięci (siedem owych lat). Wspomnienia 1939–1946, tłum. Zoja Perelmuter, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Kedyw Okręgu Warszawa Armii Krajowej. Dokumenty – rok 1944, wybór i oprac. Hanna Rybicka, Warszawa: WUW, 2009.
Rotem Simcha „Kazik”, Wspomnienia bojowca ŻOB, oprac. Iwona Śledzińska-Katarasińska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
Rószkiewicz-Litwinowiczowa Anna, Trudne decyzje. Kontrwywiad Okręgu Warszawa AK 1943–1944. Więzienie 1949–1954, oprac. Andrzej Krzysztof Kunert, Warszawa: PIW, 1991.
Literatura przedmiotu
Gondek Leszek, W imieniu Rzeczypospolitej. Wymiar sprawiedliwości w Polsce w czasie II wojny światowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
Grabowski Jan, Tropiąc Emanuela Ringelbluma. Udział Polnische Kriminalpolizei w „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, t. 1.
Kunert Andrzej Krzysztof, Wojskowe Sądownictwo Specjalne ZWZ-AK, „Więź” 1981, nr 2.
Libionka Dariusz, Polska Podziemna wobec szantażystów i szmalcowników w Warszawie. Korekta obrazu, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2018, nr 14.
Libionka Dariusz, Wokół korespondencji Adolfa Bermana z Henrykiem Wolińskim, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.
Libionka Dariusz, Weinbaum Laurence, Bohaterowie, hochsztaplerzy, opisywacze. Wokół Żydowskiego Związku Wojskowego, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Prekerowa Teresa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, Warszawa: PIW, 1982.
Szyprowski Bartłomiej, Sprawa karna ppłk Emila Macielińskiego przed Sądem Kapturowym KG ZWZ, cz. 1, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2013, z. 4; cz. 2, 2014, z. 1.
Licencja
Copyright (c) 2019 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Dariusz Libionka, Apocrypha from the History of the Jewish Military Union and its Authors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Dariusz Libionka, Lokalne struktury Narodowych Sił Zbrojnych wobec ukrywających się Żydów w świetle powojennych materiałów śledczych i procesowych – przypadek powiatów miechowskiego i pińczowskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Anatomia donosu ks. Stanisława Trzeciaka na ks. Tadeusza Pudra , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Polska Podziemna wobec szantażystów i szmalcowników w Warszawie. Korekta obrazu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Dariusz Libionka, Zapisy dotyczące Żydów w warszawskich kronikach policyjnych z lat 1942–1944 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Jacek Leociak, 75. rocznica akcji „Reinhardt” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Polska hierarchia kościelna wobec eksterminacji Żydów – próba krytycznego ujęcia , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Anka Grupińska, Dariusz Libionka, Rozmowa z Józefem Grynblattem, członkiem Betaru i Żydowskiego Związku Wojskowego w czasie powstania w getcie warszawskim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Dariusz Libionka, Uwagi o ratowaniu Żydów w „okolicach Treblinki” [recenzja: Edward Kopówka, ks. Paweł Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki. Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
