Źródła archiwalne / Archival sources

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)

/XVI, Centralny Komitet Żydów w Polsce, Wydział Prawny 1945–1950

/XX, Centralny Komitet Żydów w Polsce, Centralna Żydowska Komisja Historyczna, Okólnik nr 1 dot. m.in. przeprowadzenia kwerend odnośnie do zagrabionego majątku żydostwa polskiego [listopad 1946]; Obliczanie strat materialnych Żydów polskich [1946]

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)

/484, t. 1 (dawna sygn. Ds. 5/76 t. 1), Peter Nicolaas Menten. Zbrodnie w Podhorodcach i Uryczu. Materiały bieżące śledztwa

Archiwum Muzeum Narodowego w Warszawie

Jerzy Sachs

Archiwum rodzinne spadkobierców Jerzego Sachsa

Landesarchiv Berlin

WGA 10258-59/59, Sachs Jerzy.

Źródła publikowane / Published sources

Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 32: Pisma rabina Szymona Huberbanda, oprac. Anna Ciałowicz, Warszawa: ŻIH, 2017.

Black Book of Polish Jewry. An Account of the Martyrdom of Polish Jewry under Nazi Occupation, The American Federation For Polish Jews i The Association of Jewish Refugees and Immigrants from Poland, red. Jacob Apenszlak, b.m.w.: American Federation For Polish Jews, 1943.

Cultural Losses of Poland. Index of Polish cultural losses during the German occupation, 1939–1944, red. Charles Estreicher, London 1944; reprint w: Karol Estreicher jr, Straty kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939–1944 wraz z oryginalnymi dokumentami grabieży, Kraków: Pałac Sztuki TPSP, 2003.

Huberband Shimon, Rabbi, Kiddush Hashem. Jewish Religious and Cultural Life in Poland during the Holocaust, New York: Ktav, 1987.

The Nazi Kultur in Poland. By several authors of necessity temporarily anonymous. Written in Warsaw under the German Occupation and published for the Polish Ministry of Information by His Majesty’s Stationery Office, London 1945.

Tentative List of Jewish Cultural Treasures in Axis-Occupied Countries, New York 1946 (suplement do „Jewish Social Studies” 1946, t. 8, nr 1).

Terezin Declaration [w:] Holocaust Era Assets. Conference Proceedings. Prague June 26–30 2009, online: https://www.lootedart.com/web_images/pdf2018/1.1.4%20Holocaust_Era_Assets_Conference_Proceedings_2009.pdf.

Washington Conference Principles on Nazi-Confiscated Art [w:] Washington Conference on Holocaust-Era Assets. November 30 to December 3, 1998. Proceedings, online: https://1997-2001.state.gov/regions/eur/holocaust/heac.html.

Regulacje prawne (w układzie chronologicznym) / Legal regulations (in chronological order)

Dekret z 2 marca 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych, Dz.U. 1945, nr 9, poz. 45.

Ustawa z 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych, Dz.U. 1945, nr 17, poz. 97.

Dekret z 1 marca 1946 r. o rejestracji i zakazie wywozu dzieł sztuki plastycznej oraz przedmiotów o wartości artystycznej, historycznej lub kulturalnej; przepis o wywozie zabytków, Dz.U. 1946, nr 14, poz. 99.

Dekret z 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, Dz.U. 1946, nr 13, poz. 87.

Ustawa z 25 lutego 1958 o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostającego pod zarządem państwowym, Dz.U. 1958, nr 11, poz. 37.

Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1997, nr 41, poz. 251.

(online: http://isap.sejm.gov.pl)

Powojenne wykazy strat wojennych w Polsce w zakresie dzieł sztuki

Heś Robert, Utracone skarby dawnych wrocławskich muzeów, Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2017.

Straty wojenne Muzeum Miejskiego i Muzeum Rzemiosł Artystycznych w Gdańsku, t. 2: Straty w dziedzinie rzemiosła artystycznego: meble, bursztyny, metale, Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2005.

Straty wojenne Muzeum Miejskiego w Gdańsku, t. 1: Straty w dziedzinie sztuki: malarstwa, rysunku, grafiki, rzeźby, Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2005.

Straty wojenne. Malarstwo obce. Obrazy olejne, pastele, akwarele utracone w latach 1939–1945 w granicach Polski po 1945 bez Ziem Zachodnich i Północnych, t. 1, oprac. katalogu Maria Romanowska-Zadrożna, Tadeusz Zadrożny, Poznań: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Biuro Pełnomocnika Rządu do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego Za Granicą, 2000.

Straty wojenne. Malarstwo polskie. Obrazy olejne, pastele, akwarele utracone w latach 1939–1945 w granicach Polski po 1945, t. 1, oprac. katalogu Anna Tyczyńska, Krystyna Znojewska, Poznań: Ministerstwo Kultury i Sztuki Biuro Pełnomocnika Rządu do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego Za Granicą, 1998.

Straty wojenne. Malarstwo polskie. Obrazy olejne, pastele, akwarele artystów polskich i w Polsce działających utracone w latach 1939–1945 w granicach Polski po 1945, t. 2, oprac. katalogu Anna Tyczyńska, Krystyna Znojewska, Warszawa: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Departament do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą, 2012.

Tomkiewicz Władysław, Katalog obrazów wywiezionych z Polski przez okupantów niemieckich w latach 1939–1945, t. 1: Malarstwo obce, Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, 1949 (seria „Prace i Materiały Wydziału Rewindykacji i Odszkodowań” nr 9).

Walka o dobra kultury. Warszawa 1939–1945, t. 1–2, red. Stanisław Lorentz, Warszawa: PIW, 1970.

Wydział Restytucji Dóbr Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, http://dzielautracone.gov.pl/katalog-strat-wojennych (oficjalna strona MKiDN, obok katalogu dzieł utraconych dzieła odzyskane, informacje, aktualne wiadomości).

Literatura przedmiotu i inne publikacje / Content related literature and other publications

Bandurska Zofia, Kacprzak Dariusz, Kosiewski Piotr, Romanowska-Zadrożna Maria, Steinborn Bożena, Tarnowska Magdalena, Badania proweniencyjne muzealiów pod kątem ich ewentualnego pochodzenia z własności żydowskiej, „Muzealnictwo” 2012, nr 53, online: https://www.lootedart.com/web_images/pdf2/M_53_002_Badania_proweniencyjne.pdf.

Bronisław Krystall. Testament [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie (19 listopada 2015 – 6 marca 2016], red. Katarzyna Mączewska, Krzysztof Załęski, Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2015.

Ersessene Kunst. Der Fall Gurlitt, red. Johannes Heil, Annette Weber, Berlin: Metropol Verlag, 2015.

Estreicher Karol jr, Dziennik wypadków, t. 2: 1946–1960, Kraków: Pałac Sztuki TPSP, 2002; t. 5: 1973–1977, Kraków: Pałac Sztuki TPSP, 2006.

Folga-Januszewska Dorota, Jaskanis Agnieszka, Problemy własności zbiorów w muzeach polskich. Ilościowa skala problemów własności [w:] Własność a dobra kultury, red. Grażyna Czubek, Piotr Kosiewski, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego, 2006.

Handreichung zur Umsetzung der „Erklärung der Bundesregierung, der Länder und der kommunalen Spitzenverbände zur Auffindung und zur Rückgabe NS-verfolgungsbedingt entzogenen Kulturgutes, insbesondere aus jüdischem Besitz” vom Dezember 1999, online: https://www.kulturgutverluste.de/Content/08_Downloads/DE/Grundlagen/Handreichung/Handreichung.pdf?__blob=publicationFile&v=5.

Haumann Heiko, Geschichte der Ostjuden, wyd. 4, München: dtv, 1998.

Jacek Malczewski 1855–1929, Pałac Sztuki, lipiec–sierpień–wrzesień 1939, Kraków: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, 1939.

Józef Mehoffer, czerwiec–lipiec–sierpień 1935, Warszawa: Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, 1935.

Kacprzak Dariusz, Kolekcje Ziemi Obiecanej. Zbiory artystyczne łódzkiej burżuazji wielkoprzemysłowej w latach 1880–1939, Warszawa: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, 2015.

Karecka Lidia M., Akcja rewindykacyjna w latach 1945–1950. Spór o terminologię czy istotę rzeczy, „Ochrona Zabytków” 2002, nr 3/4.

Katalog orientacyjny jubileuszowej wystawy Jacka Malczewskiego, Pałac Sztuki na Placu Targów Wschodnich, maj–czerwiec 1926, Lwów: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie, 1926.

Katalog wystawy jubileuszowej prac Jacka Malczewskiego, czerwiec 1925, Warszawa: Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, 1925.

Klarecki Mariusz, Warszawskie kolekcje żydowskie i ich zagłada podczas okupacji, „The Warsaw Institute Review”, 29 października 2019, https://warsawinstitute.org/pl/warszawskie-kolekcje-zydowskie-i-ich-zaglada-podczas-okupacji/.

Leon Wyczółkowski 1852–1936. Dzieła malarskie. Przewodnik. Wrzesień 1937 r., Warszawa: Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, 1937.

Olkowski Roman, Kolekcja Rotwandów. Losy polskich zbiorów w dobie bezprawnych praktyk [w:] Adlojada. Prawo i kultura, red. Jaromir Brejdak i in., Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie, 2016.

„Ostjuden” – Geschichte und Mythos, red. Philipp Mettauer, Barbara Staudinger, Innsbruck: Studien Verlag, 2015.

Palica Magdalena, Od Delacroix do van Gogha. Żydowskie kolekcje sztuki w dawnym Wrocławiu, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT i Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010.

Remy Maurice Philip, Der Fall Gurlitt. Die wahre Geschichte über Deutschlands größten Kunstskandal, Berlin–München–Zürich–Wien: EuropaVerlag, 2017.

Romanowska-Zadrożna Maria, Badania proweniencyjne czyli Habent sua fata artis opera, „Muzealnictwo” 2012, nr 53, online: https://www.lootedart.com/web_images/pdf2/M_53_002_Badania_proweniencyjne.pdf.

Siegal Nina, Poland Urged to Look for Nazi-Looted Art. Still Held in Its Museums, „New York Times”, 12 stycznia 2020, online: https://www.nytimes.com/2020/01/12/arts/design/poland-nazi-looted-art.html.

„The West” versus „The East” or the United Europe? The different conceptions of provenance research and identification of looted cultural assets and the possibilities of international cooperation in Europe and worldwide [Proceedings of an international conference held in Podebrady on 8–9 October, 2013], red. Mečislav Borák, Prague: Documentary Centre for Property Transfers of Cultural Assets of WWII Victims, 2014.

Witek Zbigniew K., Dokumenty rewindykacji polskich dóbr kultury zrabowanych przez Niemców w latach 1939–1944 z archiwum Karola Estreichera jr., największego rewindykatora w historii Europy (1939–1975), Kraków: Pałac Sztuki TPSP, 2015.

Woźniak-Koch Milena, Bronisław Krystall. Warszawski kolekcjoner i mecenas sztuki [w:] Bronisław Krystall. Testament [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie (19 listopada 2015 – 6 marca 2016], red. Katarzyna Mączewska, Krzysztof Załęski, Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2015.

Yass-Alston Agnieszka, Rebuilding a Destroyed World: Rudolf Beres – a Jewish Art Collector in interwar Kraków, „Scripta Judaica Cracoviensia” 2015, nr 13.

Yass-Alston Agnieszka, Żydowscy kolekcjonerzy dzieł sztuki międzywojennego Krakowa. Adolf Schwarz, Rudolf Beres, Seweryn Gottlieb – postaci, które odeszły w niepamięć historii, https://www.academia.edu/36723893/%C5%BBydowscy_kolekcjonerzy_dzie%C5%82_sztuki_mi%C4%99dzywojennego_Krakowa._Adolf_Schwarz_Rudolf_Beres_Seweryn_Gottlieb_-_postaci_kt%C3%B3re_odesz%C5%82y_w_niepami%C4%99%C4%87_historii?email_work_card=view-paper.

Filmografia / Filmography

Geraubte Kunst. Jüdische Sammlungen im Nationalsozialismus, reż. Felix von Boehm i Constantin Lieb, ZDF 2019, film dokumentalny