English
Polish
‘Chairman’s Best Child’ – Mail Delivery in the Łódź Ghetto (1939–1944)
Adriana Bryk
adriana.bryk@lodz.ap.gov.pl Biosince 2001 employee of the State Archive in Lodz, post-graduate student at the Nicolaus Copernicus University in Toruń Research interests: Holocaust during world War II, with particular emphasis on provincial ghettos in Sieradz county and the Łódź ghetto, occupation of the Wartheland, the T4 program in the psychiatric hospitals in Łódź and Warta. Other interests include: archive studies, the functioning of chancelleries of offices in the 20th century; document and archive creation. Author of Niedopowiedziana historia. Niewysłane karty pocztowe z getta łódzkiego and articles on archive studies and history. Participated in the program “Lexicon of the Łódź Ghetto” carried out within the framework of National Programme for the Development of Humanities
https://orcid.org/0000-0002-3961-5622
State Archive in Lodz
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 16 (2020), pages: 523-553
Publication date: 2020-12-15
Abstract
Following the announcement of the decision to establish the ghetto in Łódź, in February 1940 the German post office stopped delivering mail to Jewish addresses. The Eldest of the Jews, Mordechaj Chaim Rumkowski, established the Department of Mail within the framework of the administration in order to ensure uninterrupted delivery of correspondence to Jewish addresses. This article discusses the Department’s operation in as many dimensions as possible and systematizes our knowledge on its topic. It characterizes the rules which regulated the post office’s operation, the types of mail and addressees. It also discusses the censorship, that is the rules and criteria which the censors used when withholding ghetto residents’ correspondence. The reflections on the topic of the censoring practice are based on an analysis of annotations placed on mail and their relation to the content of the mail. This text is not a study on correspondence as a source for Holocaust research. It only signals the topic of treating correspondence in the form of postcards as a source for Holocaust research, as a testimony to the living conditions in the ghetto, to how people communicated with one another, and to how and what about ghetto residents informed others, and predominantly as a testimony of the victims. An important part of the article is a description of unsent postcards stored at the State Archive in Łódź in the fonds called “Przełożony Starszeństwa Żydów w Getcie Łódzkim” (Eldest of the Jews in the Łódź Ghetto). The collection consists of over 22,000 postcards, vast majority of which are postcards written by people detained in the Łódź ghetto which were not mailed by the post office. They were withheld on the basis of a decision made by the ghetto censorship or due to a temporary suspension of Postsperre (mail stoppage) during the period when Jews were being deported to death centers
Keywords
post office, mail delivery, correspondence, postcards, Łódź ghetto
References
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Państwowe w Łodzi (AP Łódź)
Przełożony Starszeństwa Żydów w Getcie Łódzkim
Archiwum Bejt Lochamej ha-Getaot
RG 4323
Archiwum YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku (AYIVO)
RG 241/338; 241/358; 241/456
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
American Jewish Joint Distribution Committee 1939–1941
Źródła publikowane / Published sources
Archiwum Ringenbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 10: Losy Żydów łódzkich (1939–1942), oprac. Monika Polit, Warszawa: ŻIH i WUW, 2013.
Dziennik Lolka Lubińskiego, tłum. Katarzyna Gucio, oprac. Anna Łagodzińska, Łódź: Muzeum Miasta Łodzi, 2015.
Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego, oprac. Krystyna Radziszewska i in., Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2014.
Heilig Bernard, Pierwsze siedem miesięcy w getcie Litzmannstadtu [w:] Oblicza getta. Antologia tekstów z getta łódzkiego, red. Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2018.
Kronika getta łódzkiego / Litzmannstadt Getto 1941–1944, red. Julian Baranowski i in., t. 1: 1941, t. 2: 1942, t. 3: 1943, t. 4: 1944, t. 5: Suplementy, Łódź: Wydawnictwo UŁ i Archiwum Państwowe w Łodzi, 2009.
Mostowicz Arnold, Żółta gwiazda i czerwony krzyż, red. Joanna Podolska, Łódź: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, 2014.
Niedopowiedziana historia. Karty pocztowe z getta łódzkiego, oprac. Adriana Bryk, Łódź: Archiwum Państwowe w Łodzi, 2015.
Oblicza getta. Antologia literatury z getta łódzkiego, red. Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2018.
Rozensztajn Szmul, Notatnik, tłum. i oprac. Monika Polit, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów i ŻIH, 2008.
Sierakowiak Dawid, Dziennik, red. Ewa Wiatr, Adam Sitarek, Warszawa: ŻIH, 2016.
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Alberti Michael, Die Verfolgung und Vernichtung der Juden im Reichsgau Wartheland 1939–1945, Wiesbaden: Harrasowitz, 2006.
Baranowski Julian, Likwidacja getta łódzkiego w 1944 roku [w:] Judaica łódzkie w zbiorach muzealnych i zasobach archiwalnych, red. Marek Budziarek, Łódź: Muzeum Historii Miasta Łodzi, 1994.
Czechowska-Błachiewicz Aleksandra, Lodzer Deutsch/Lodzerdeutsch – język potoczny Niemców Łodzi [w:] Kultura jako czynnik rozwoju miasta na przykładzie Łodzi, red. Violetta Krawczyk-Wasilewska, Monika Kucner, Emila Zimnica0Kuzioła, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2012.
Dąbrowska Danuta, Administracja żydowska w Łodzi i jej agendy w okresie od początku okupacji do zamknięcia getta (8 IX 1939 – 30 IV 1940), „Biuletyn ŻIH” 1963, nr 1/2 (45/46).
Löw Andrea, Getto łódzkie / Litzmannstadt Getto. Warunki życia i sposoby przetrwania, tłum. Małgorzata Półrola, Łukasz Marek Plęs, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2012.
Serwański Edward, Obóz zagłady w Chełmnie nad Nerem, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1964.
Sitarek Adam, „Jachsenci”, „szyszki”, „Jockey Club” – elity getta łódzkiego [w:] Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej, red. Martyna Grądzka-Rejak, Aleksandra Namysło, Kraków–Katowice–Warszawa: IPN, 2017.
Sitarek Adam, „Nie myśl, że to piszę obłąkany”. Listy rabina z Grabowa i jego misja informowania o Zagładzie, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2019, nr 15.
Sitarek Adam, „Otoczone drutem państwo”. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego, Łódź: IPN, 2016.
Sitarek Adam, „Zaprowiantowanie obozu jest podobno wzorowe …” Wiedza więźniów getta łódzkiego na temat ośrodka zagłady w Chełmie nad Nerem, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Tokar Jerzy, Materiały Komisji Problemowo-badawczej. Zeszyt XXIII. Łódzkie poczty lokalne w okresie okupacji 1939–1945, „Łódzki Biuletyn Filatelistyczny” 1976, nr 2 (56).
Urynowicz Marcin, Listy o Zagładzie: Kryptoinformacja, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr 1.
License
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
