Źródła archiwalne / Archival sources

Archiwum Yad Vashem

Kolekcja Ignacego Schwartzbarta, M.2/267

Archiwum Beil Lochamej haGetaot

, Tuwia Borzykowski, „Żydowskie podziemie w Warszawie”

Archiwum Moreszet

D.2.211, Pamiętniki Chajki Klinger, 1943 i 1944 r.

Archiwum Wojewódzkie we Wrocławiu Oddział w Kamieńcu Ząbkowickim

zespół 570: Zarząd Miejski w Dzierżoniowie 1945–1950, Jednostka nr 2: Odpisy protokołów z posiedzeń Prezydium MRN 1947

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego

/1818, Relacja Jana Załęskiego

/4146, Relacja Henryka Mściwoja Radziszewskiego

Biblioteka Narodowa

Magazyn Druków Ulotnych, DŻS IA 7 Cim, W rocznicę powstania w getcie war szawskim, Oddział Propagandy, Główny Zarząd PolitycznoWychowawczy Wojska Polskiego, 1945

Prasa / Press

„Dror. Hechaluc Hacair”

„Głos Ludu”

„Mosty”

„Mosty. Biuletyn”

„News Bulletin of the Representation of Polish Jewry”

„Przełom”

„Robotnik”

„Trybuna Ludu”

„Zew Młodych”

„Życie Warszawy”

Źródła publikowane / Published sources

Anielewicz Mordechaj, Z zagadnień socjalizmu, „Mosty”, 19 IV 1948.

Apel młodzieży szomrowej w miejscu bohaterskiej śmierci Mordechaja Anielewicza, „Mo sty”, 24 IV 1948, nr 48.

Auerbach Rachela, Der jidiszer ojfsztand. Warsze 1943, Warszawa: Centralny Komitet Żydów w Polsce, 1948.

Bajer Anna, Był moim uczniem, „Mosty”, kwiecień 1947, nr 4.

Berman Adolf, Rocznica Wielkiego Czynu, „Przełom”, 19 IV 1948, nr 17.

Boruchowicz Maksymilian, Doniosłość powstania, „Zew Młodych”, kwiecień–maj 1946, nr 3.

Borzykowski Tuwia, Etapy, „Dror. Hechaluc Hacair”, jednodniówka, kwiecień 1946, s. 7. Cukierman Icchak „Antek”, Nadmiar pamięci (Siedem owych lat) Wspomnienia 1939–

, tłum. Zoja Perelmuter, oprac. Marian Turski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

Cukierman Icchak, Powstanie żydowskie, „Nasze Słowo”, 19 IV 1948, nr 6/7.

Edelman Marek, Garstka bojowników przeciw niemieckiej armii, „Robotnik”, 18 IV 1948, nr 106.

Edelman Marek, Getto walczy (Udział Bundu w obronie getta warszawskiego), Łódź: Pro fil, 1991 (reprint wydania oryginalnego z 1946 r.).

Goldkorn Dorka, Wspomnienia uczestniczki powstania w getcie warszawskim, Warszawa: ZIH, 1951 [Majne zichrojnes funm warszewer getto, Łódź: Kooperatiwer arbeter ferlag „Prasa”, 1948].

Grossman Chajka, Z historii dni kwietniowych, „Mosty”, 19 IV 1948.

Jaari Meir, Męczeńska droga do wyzwolenia, „Mosty”, 19 IV 1949, nr 45.

Kann Maria, Na oczach świata [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, red.Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. t. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.

Kermisz Józef, Powstanie w getcie warszawskim (19.IV. – 16.V.1943), Łódź: Centralna Żydowska Komisja Historyczna w Polsce, 1946.

Kermisz Józef, Powstanie w ghetcie warszawskim, „Zew Młodych”, kwiecień–maj 1946, nr 3.

Klinger Chajka, Idea, która poruszyła umysły, „Mosty”, 19 IV 1948.

Ktoś musiał tę szafę dosunąć od zewnątrz… Rozmowa z Maszą GlajtmanPutermilch [w:] Anka Grupińska, Ciągle po kole, Wołowiec: Czarne, 2013.

La voix du Peuple Massacre, Paris: Reveil des jeunes, 1945.

Lubetkin Cywia, Die Letzten Tage des Warschauer Gettos, „Neue Auslese aus dem Schrift tum der Gegenwart”, red. Alliierter Informationsdienst, 1948, R. 3, z. 1

Lubetkin Cywia, Ostatni Żydzi walczą, „Nasze Słowo”, 19 IV 1947, nr 7. Lubetkin Cywia, Ostatnie dni getta, „Mosty”, 19 IV 1948.

Ludzie w płomieniach, „Życie Warszawy”, 19 IV 1945, nr 107

Mark Bernard, W rocznicę powstania w getcie warszawskim, „Trybuna Wolności”, 1 V 1944, nr 92.

Mordechaj Anielewicz. Komendant powstania w getcie warszawskim, „Nasze Słowo. Jednodniówka”, kwiecień 1946.

Na barykadach getta, „Życie Warszawy”, 19 IV 1947, nr 106.

Nasi bojownicy w getcie warszawskim, „Mosty”, 19 IV 1948.

Pamięci bohaterów (w rocznicę powstania w Ghecie Warszawskim), Łódź: Ichud Hanoar HacijoniAkiba, 1948.

Polska prasa podziemna o powstaniu w getcie, „Przełom”, 19 IV 1948, nr 17.

Pomnik Bohaterów powstania w getcie warszawskim, Warszawa: ŻIH, [1948].

Pomnik Bojowników Ghetta jest pomnikiem walki o wolność, „Głos Ludu”, 20 IV 1948, nr 108.

Powstanie w ghetcie warszawskim 1943 r. Zbiór dokumentów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Politycznej, 1945.

The report of Simcha Rathauser about the defense of the central Warsaw ghetto, „News Bulletin of the Representation of Polish Jewry”, marzec–kwiecień 1945, nr 3/4 (19/20).

Rozkaz dzienny Komendy Światowej Haszomer Hacair, „Mosty”, 19 IV 1948.

Rudnicki Henryk, Martyrologia i zagłada Żydów warszawskich, Łódź: Łódzki Instytut Wydawniczy, 1946.

Stern P[aweł], Mordchaj Anielewicz, „Mosty”, kwiecień 1947, nr 4.

Sylwetki bojowników – szomrów, „Mosty”, 19 IV 1949, nr 45.

Tam, gdzie dziś jest pusta przestrzeń, „Głos Ludu”, 20 IV 1947, nr 106 (881).

Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. Władysław Barto szewski, Zofia Lewinówna, Kraków: Znak, 2013.

Tenenbaum B[eniamin], Swiatła wśród mroku, „Mosty”, kwiecień 1947, nr 4.

W 3cią rocznicę śmierci, „Zew Młodych”, kwiecień–maj 1946, nr 3.

W odblaskach płonącego getta, „Życie Warszawy”, 19 IV 1945, nr 107.

W przeddzień wielkich uroczystości, „Mosty. Biuletyn”, 15 IV 1948.

W siódmą rocznicę powstania w ghetcie warszawskim, „Trybuna Ludu”, 20 IV 1950, nr 108.

Weintraub M[aurycy], Podziemna prasa szomrowa, „Mosty”, 19 IV 1948.

Wielkie uroczystości w Warszawie, „Mosty”, 24 IV 1948, nr 48.

Literatura przedmiotu / Content related literature

Aleksiun Natalia, Dokąd dalej? Ruch syjonistyczny w Polsce (1944–1950), Warszawa: Trio, 2002.

Aleksiun Natalia, Nielegalna emigracja Żydów z Polski w latach 1945–1947, cz. 3, „Biuletyn ŻIH” 1996, nr 4 (180)

Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna KryczyńskaPham, red. Robert Traba, Warszawa: WUW, 2008.

Bartoszewski Władysław, [wstęp do: Maria Kann], Na oczach świata [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. t. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.

Bauer Yehuda, Nowogródek – historia sztetla, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2007, nr 3.

Berendt Grzegorz, Obraz powstania w getcie w prasie PZPR (1950–1970), „Midrasz” 2003, nr 11.

Bergman Eleonora, Wstęp [w:] Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 29a: Pisma Ringelbluma z bunkra, oprac. Eleonora Bergman, Tadeusz Epsztein, Magdalena Siek, Warszawa: ŻIH, 2018.

Blatman Daniel, En direct du ghetto. La presse clandestine juive dans le ghetto de Varsovie

(1940–1943), Paris: Cerf, 2005.

Braude Ruth, „Zmiany stanowisk ideologicznych i politycznych HaSzomwer haCair w getcie warszawskim” [w jęz. hebrajskim], „Jalkut Moreszet” 2009, nr 6.

Brog Mooli, Victims and Victors: Holocaust and Military Commemoration in Israel Collective Memory, „Israel Studies” 2003, t. 8, nr 3.

Cohen Raya, Against the Current: Hashomer Hatzair in the Warsaw Ghetto, „Jewish Social Studies” 2000, t. 7, nr 1.

Confino Alan, Collective Memory and Cultural History: Problems of Method, „The American Historical Review” 1997, t. 102, nr 5.

Connerton Paul, Jak społeczeństwa pamiętają, tłum. Marcin Napiórkowski, Warszawa: WUW, 2012.

Connerton Paul, Seven Types of Forgetting, „Memory Studies” 2008, t. 59, nr 1. Czyżewski Andrzej, Pamięć marginalizowana, niechciana, cicha… – łódzkie getto w po

lityce pamięci historycznej PRL, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16. DonYehiya Eliezer, The Negation of Galut in Religious Zionism, „Modern Judaism” 1992, t. 12, nr 2.

Doron Bar, Holocaust and Heroism in the Process of Establishing Yad Vashem (1942–1970), „Dapim: Studies on the Holocaust” 2016, t. 30, nr 3.

Dreifuss Havi, The Leadership of the Jewish Combat Organization during the Warsaw Ghetto Uprising: A Reassessment, „Holocaust and Genocide Studies” 2017, t. 31, nr 1. Ferenc Maria, „Każdy pyta, co z nami będzie”. Mieszkańcy getta warszawskiego wobec wiadomości o wojnie i Zagładzie, Warszawa: ŻIH, 2021.

Ferenc Maria, Koźmińska-Frejlak Ewa, Laskowski Piotr, Wstęp [w:] Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 18: Haszomer Hacair, oprac. Maria Ferenc, Ewa Koźmińska-Frejlak, Piotr Laskowski, Sebastian Matuszewski, Warszawa: ŻIH, 2022 (w druku).

Ferenc Maria, Laskowski Piotr, „Each Day the Ghetto Has to Find Consolation in Some thing…”. False News as Breaking News in the Warsaw Ghetto: Social and Political Context, „Radical History Review” 2021, nr 141.

Finder Gabriel N., Introduction, „Polin. Studies in Polish Jewry” 2008, t. 20: Making Holocaust Memory, red. Gabriel N. Finder, Natalia Aleksiun, Antony Polonsky, Jan Schwartz.

Garas Józef Bolesław, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1963.

Grabski August, Centralny Komitet Żydów w Polsce (1944–1950). Historia polityczna, War szawa: ŻIH, 2015.

Grabski August, Żydowski ruch kombatancki w Polsce, Warszawa: Trio, 2002.

Gutman Israel, Mered hanecurim: Mordechai Anilewic’ umilchemet geto warsza [Bunt oblężonych: Mordechaj Anielewicz i walka w getcie warszawskim], Merchawia: Sifrijat Poalim, 1963.

Haska Agnieszka, „Zbadać i wyświetlić”. Centralna Żydowska Komisja Historyczna (1944–1947), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2018, nr 13.

Itzik Nir, The Testimonies of Yitzhak (Antek) Zuckerman from Wartime to Those Seven Years: A Reassessment, „Moreshet. Journal for the Study of the Holocaust and Antisemitism” 2019, t. 16.

Jasiński Łukasz, Sprawiedliwość i polityka. Działalność Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich/Hitlerowskich w Polsce 1945–1989, Warszawa: ISP PAN, 2018.

Kobylarz Renata, Walka o pamięć. Polityczne aspekty obchodów rocznicy powstania w getcie warszawskim 1944–1989, Warszawa: IPN, 2009. Kucia Marek, Holocaust Memorials in Central and Eastern Europe: Communist Legacies, Trans national Influences and National Developments, https://enrs.eu/article/holocaust memorialsincentralandeasterneuropecommunistlegaciestransnational influencesandnationaldevelopments.

Laclau Ernesto, Dlaczego puste znaczące mają znaczenie dla polityki, w: idem, Emancypacje, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, [2004].

Libionka Dariusz, Pierwszy zarys historii Żydowskiej Organizacji Bojowej [Icchak Cukierman, Powstanie i rozwój ŻOB], „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2013, nr 9. Libionka Dariusz, Polska konspiracja wobec eksterminacji Żydów w dystrykcie warszaw skim [w:] Prowincja noc: życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, red. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2007.

Libionka Dariusz, Walka i propaganda. Powstanie w getcie warszawskim z perspektywy polskiego Londynu, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, t. 1.

Lustick Ian S., The Holocaust in Israeli Political Culture: Four Constructions and Their Consequences, „Contemporary Jewry” 2017, t. 37, nr 1.

Mark Bernard, Powstanie w getcie warszawskim, Warszawa: Idysz Buch, 1963.

Mark Bernard, Powstanie w ghetcie warszawskiem, Moskwa: Biblioteczka Związku Patriotów Polskich w ZSRR, 1944.

Mark Bernard, Walka i zagłada warszawskiego getta, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1959. Mishory Alec, Secularizing the Sacred. Aspects of Israeli Visual Culture, Leiden: Brill, 2019. Nalewajko-Kulikov Joanna, Trzy kolory: szary. Szkic do portretu Bernarda Marka, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.

Ofer Dalia, History, Memory, and Identity: Perceptions of the Holocaust in Israel [w:] Jews in Israel: Contemporary Social and Cultural Patterns, red. Uzi Rebhun, Chaim Isaac Waxman, Hanover: Brandeis University Press, 2004.

Ofer Dalia, Victims, Fighters, Survivors: Quietism and Activism in Israeli Historical Consciousness, „Common Knowledge” 2010, t. 16, nr 3.

Olick Jeffrey K., From Collective Memory to the Sociology of Mnemonic Practices and Pro ducts [w:] Cultural Memory Studies. An International and Interdisciplinary Hand book, red. Astrid Erll, Ansgar Nünning, Berlin–New York: De Gruyter, 2008.

Patt Avinoam J., The Jewish Heroes of Warsaw. The Afterlife of the Revolt, Detroit: Wayne State University Press, 2021.

Patt Avinoam J., The Jewish Heroes of Warsaw: The Meaning of the Revolt in the First Year after the Uprising, „American Jewish History” 2019, t. 103, nr 2.

Piątkowska Renata, Konkursy na plakat rozpisane z okazji 4. i 5. rocznicy powstania w getcie warszawskim, „Kwartalnik Historii Żydów” 2004, nr 2 (210).

Ronen Avihu, Skazana na życie. Dzienniki i życie Chajki Klinger, tłum. Michał Sobelman, Warszawa: ŻIH, 2021.

Rothberg Michael, From Gaza to Warsaw: Mapping Multidirectional Memory, „Criticism” 2011, t. 53, nr 4.

Sakowska Ruta, Ludzie z dzielnicy zamkniętej. Z dziejów Żydów w Warszawie w latach okupacji hitlerowskiej, październik 1939 – marzec 1943, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.

Shore Marci, Język, pamięć i rewolucyjna awangarda. Kształtowanie historii powstania w getcie warszawskim w latach 1944–1950, „Biuletyn ŻIH” 1998, nr 4 (188).

Stach Stephan, „Duch czasu wycisnął jednak na tej pracy swe piętno”. Historia Zagłady w badaniach Żydowskiego Instytutu Historycznego w okresie stalinowskim, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.

Stach Stephan, Walka klas w getcie? Badania nad Zagładą prowadzone w ŻIH w Warszawie w okresie stalinowskim [w:] Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, t. 5, red. Krzysztof Pilarczyk, Kraków: PAU i Polskie Towarzystwo Studiów Żydowskich, 2010.

Steinlauf Michael C., Bondage to the Dead: Poland and the Memory of the Holocaust, New York 1997, s. 45 [wyd. polskie: Pamięć nieprzyswojona. Polska pamięć Zagłady, tłum. Agata Tomaszewska, Warszawa: Cyklady, 2001].

Szaynok Bożena, Konteksty polityczne obchodów powstania w getcie warszawskim w latach 40. i w pierwszej połowie lat 50., „Kwartalnik Historii Żydów” 2004, nr 2 (210). Traba Robert, Wstęp do wydania polskiego. Pamięć kulturowa – pamięć komunikatywna.

Teoria i praktyka badawcza Jana Assmanna [w:] Jan Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, red. Robert Traba, Warszawa: WUW, 2008.

Urynowicz Marcin, Historia pomocy – Kann Maria, https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historiepomocy/historiapomocykannmaria.

Wawrzyniak Joanna, ZBoWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949–1969, Warszawa: Trio 2009.

Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950, Warszawa: Trio, 2009.

Young James E., „After the Holocaust: National Attitudes to Jews”. The Texture of Memory: Holocaust Memorials And Meaning, „Holocaust and Genocide Studies” 1989, t. 4, nr 1.

Young James E., The Biography of a Memorial Icon: Nathan Rapoport’s Warsaw Ghetto

Monument, „Representations” 1989, nr 26.