English
Polish
Illusory passports. The case of South American passports as seen from Będzin
Michał Sobelman
sobmichael@hotmail.com Biohistorian, publicist, author of documentary film scenarios, translator of contemporary Hebrew literature. In 1969 emigrated to Israel, where after some time in a kibbutz and in the army (including professional service), he graduated in history and Slavic studies at the Hebrew University in Jerusalem. in the years 1981–1992 he worked at this university, and during 1986–1992 he collaborated with the Yad Vashem Institute in Jerusalem and the Jewish Agency; subsequently he was the spokesman for the Israeli Embassy in Warsaw and was editor-in-chief of the Słowo Żydowskie monthly
https://orcid.org/0000-0002-4902-5984
Israeli Embassy in Poland
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 16 (2020), pages: 700-717
Publication date: 2020-12-16
Abstract
This article was written in response to the publication of the book Lista Ładosia [Ładoś’s List] that contains a list of 3262 names of Jews who had Latin American passports issued during the war by the Polish Legation in Switzerland. Based largely on materials from the Będzin ghetto, the author polemicizes with the main thesis of the book that “carrying a Ładoś passport offered a person in danger of death in the Holocaust a greater chance to survive.” He claims that a large group of Jews, in particular members of Jewish organizations, did not attach a special importance to the fact of holding such a passport, and in many cases they were even unaware of it. Regardless of this, the issue of the so-called South American passports and the involvement of the Polish Legation in Switzerland had been known for many years to historians, Polish historians included
Keywords
Holocaust, passports, ghetto, Będzin, Sosnowiec, Warsaw, Switzerland, Paraguay, Honduras, Chajka Klinger, Dawid Liwer, Heini Bornstein, Aleksander Ładoś
References
Archiwum Moreszet, A175, Relacja Ajzyka Neumana, 1985 r.
Archiwum Moreszet, D.1.5466, Raport o działalności światowej organizacji Ha-Szomer Ha-Cair w Szwajcarii w latach wojny 1940–1946, sporządzony przez Heiniego Borensteina, kibuc Lahawot ha-Baszan.
Yad Vashem, 6493, Relacja Szimona Frosta, 12 VIII i 12 X 1991 r.
Berg Mary, The Diary of Mary Berg Growning up in the Warsaw ghetto, oprac. Samuel L. Shneiderman, Oxford: Oneworld, 2006 (wyd. polskie: Dziennik z getta warszawskiego, tłum. Maria Salapska, Warszawa: Czytelnik, 1983).
Berliński Hersz, Zichronot [hebr. Wspomnienia], „Jalkut Moreszet”, listopad–grudzień 1963.
Bornstein Heini, Haj Szwaic. Peulot ezra we-hacala ba-szanim 1939–1946 [hebr. Wyspa Szwajcaria. Pomoc i ratowanie w latach 1939–1946], Tel Awiw: Moreszet, 1996;
Bornstein Heini, Me Basel ad Lahawot ha-Baszan [hebr. Z Bazylei do Lahawot ha-Baszan], Tel Awiw: Moreszet, 2012.
Bornstein Heini, Michtawim be zmanim afelim [hebr. Listy z mrocznych czasów (korespondencja między działaczami Ha-szomer Ha-Cair a Centrum Kontaktu w Szwajcarii w latach 1940–1945), Tel Awiw: Moreszet, 2019.
Brandes Aharon, Reszef Chaim, Cwi Brandes – meraszej ha-machteret he-chalucit be-Zaglembie [hebr. Cwi Brandes – jeden z przywódców konspiracji chalucowej w Zagłębiu], Tel Awiw: Moreszet, Sifrijat Poalim, 1978.
Eck Natan, Nisjonot hacala al jedej darkonim uteudot ezrachut szel arcot amerika halatinit [hebr. Próby ocalenia za pomocą paszportów i dokumentów krajów Ameryki Łacińskiej], Jad Waszem, Jeruszalaim 1967.
Haska Agnieszka, „Jestem Żydem, chcę wejść”. Hotel Plski w Warszawie, 1943, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2006.
Haska Agnieszka, „Proszę pana ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez poselstwo RP w Bernie, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2015, nr 11.
Jeden z najważniejszych dokumentów w historii Holokaustu, „Do Rzeczy”, 12 XII 2019, https://dorzeczy.pl/kraj/123243/jeden-z-najwazniejszych-dokumentow-w-historii-holokaustu-opublikowano-liste-ladosia.html.
Klinger Chajka, Mi-joman ha-geto [hebr. Z dzienników getta], Tel Awiw: Sifrijat Hapoalim i Kibuc Haogen, 1959, s. 90.
Kossoy Edward, Ziarno i plewy (przyczynek do działalności Poselstwa w RP w Bernie w latach II wojny światowej, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1995, nr 114.
Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 1, red. nacz. Israel Gutman, red. wyd. polskiego Dariusz Libionka, Robert Kuwałek, Adam Kopciowski, Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009.
Lista Ładosia. Spis osób, na których nazwiska w okresie II wojny światowej zostały wystawione paszporty latynoamerykańskie przez Poselstwo RP i organizacje żydowskie w Szwajcarii, red. Jakub Kumoch, autorzy: Jakub Kumoch, Monika Maniewska, Jędrzej Uszyński i Bartłomiej Zygmunt, Warszawa: Instytut Pileckiego, 2019.
Liwer Arie, Aszer lo eszkach [hebr. Czego nigdy nie zapomnę] [w:] Pinkas Bendin [Księga będzińskich Żydów], red. Abraham Samuel Sztajn, Tel Awiw: Irgun Jocej Bendin be-Israel, 1959.
Liwer Dawid, Ir ha-metim [hebr. Miasto umarłych], Tel Awiw: Taberski, 1946.
Ładoś Sebastian, Zanim Bóg odwróci wzrok, Brzezia Łąka: Poligraf, 2019.
Pokaz filmu „Paszporty Paragwaju” – Warszawa, 30 stycznia 2019, https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/64843,Pokaz-filmu-Paszporty-Paragwaju-Warszawa-30-stycznia-2019.html.
Potocki Michał, wywiad dla Radia TOK FM, 9 VIII 2017.
Ronen Avihu, Nidona lechaim. Jomaneha we-ha-jecha szel Chajka Kliger [hebr. Skazana na życie. Dzienniki i życie Chajki Klinger], Tel Awiw: Uniwersitat Hajfa i Jedijot Sfarim, 2011.
Schwarzbaum Alef, Peulot ezra mi Szwaic be-szanim 1940–1945 [hebr. Pomoc z Szwajcarii 1940–1945)], „Masua”, wrzesień 1974, t. 2.
Segev Tom, Medina be-chol mechir [hebr. Państwo za wszelką cenę (Opowieść o życiu Dawida Ben Guriona)], Jeruszalaim: Keter, 2018.
Stańczyk Zbigniew, Lista Ładosia, „Wprost” 1994, nr 16.
Stauffer Paul, Polacy, Żydzi, Szwajcarzy, tłum. Krystyna Stefańska-Müller, Warszawa: PIW, 2008.
Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna, Warszawa: Znak, 1969.
Walewski Ryszard, „Jurek. Opowieść o Jurku Płońskim” [hebr.], Tel Awiw: Moreszet, 2002.
License
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Other articles by the same auhtor(s)
- Michael Sobelman, Michal Unger, Łódź – the Last Ghetto in Poland , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Michael, Avihu Ronen, Nidona lechaim [Condemned to Life] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 9 (2013)
