English
Polish
W niewoli własnych wierzeń, czyli komu przeszkadza nowa wiedza o paszportach Ładosia - Polemika z artykułem Paszporty złudzeń. Sprawa paszportów południowoamerykańskich widziana z Będzina Michała Sobelmana
Jakub Kumoch
Jakub.Kumoch@msz.gov.pl BiogramDr Jakub Kumoch – politolog i orientalista, od 2016 do 2020 roku Ambasador RP w Szwajcarii i Liechtensteinie, a następnie w Turcji, autor publikacji poświęconych działalności Aleksandra Ładosia i jego dyplomatów oraz pomocników. W roku 2019 i 2020 był współautorem i redaktorem polskiego i angielskiego wydania „Listy Ładosia”, publikował też na ten temat na łamach „Polskiego Przeglądu Dyplomatycznego”, oraz „Revue d'histoire de la Shoah”. Przed objęciem funkcji Ambasadora, Jakub Kumoch był m.in. dziennikarzem, analitykiem PISM oraz OSW i ekspertem wyborczym Unii Europejskiej.
https://orcid.org/0000-0003-1477-1108
Amasada RP w Turcji
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony:
Data publikacji: 2021-01-21
Abstrakt
Artykuł jest odpowiedzią na krytykę Listy Ładosia dokonaną przez Michała Sobelmana w artykule „Paszporty złudzeń”. Bazując na materiale źródłowym z archiwów szwajcarskich i amerykańskich, autor odrzuca główną sugestię artykułu, jakoby paszporty z Berna były w olbrzymiej większości wyłącznym dziełem organizacji żydowskich. Polemizuje też z tezą, że paszporty Ładosia zasadniczo nie ratowały życia – przypomina, że co najmniej 15% ich posiadaczy w okupowanej Polsce i aż 60% w okupowanej Holandii, przeżyło Zagładę. Artykuł omawia też częściowo dotychczasowy stan badań nad Ładosiem konkludując, że historycy, nie korzystając w pełni ze źródeł, przeoczyli znaczną część aspektów tej akcji ratunkowej, w tym m.in. działalność jednego z jej głównych wykonawców – polskiego konsula Konstantego Rokickiego, fałszerza większości dokumentów Paragwaju.
Przyp. red. - mimo, że artykuł został opublikowany przez autora w czasopiśmie "Studia nad Totalitaryzmami i Wiekiem XX", T. 4., redakcja rocznika "Zagłada Żydów. Studia i Materiały" w poczuciu obowiązku zachowania spójności obiegu debaty naukowej, w uzgodnieniu z autorem i redakcją miejsca pierowdruku podjęła decyzję o umieszczeniu PDF tekstu w sekcji "Polemiki".
Link do artykułu, którego dotyczy polemika: Michał Sobelman, Paszporty złudzeń. Sprawa paszportów południowoamerykańskich widziana z Będzina
Słowa kluczowe
Zagłada, paszporty, getto, Będzin, Sosnowiec, Warszawa, Bergen-Belsen, Holandia, Westerbork, Niemcy, Szwajcaria, Paragwaj, Honduras, Haiti, Peru, Dawid Liwer, Heini Bornstein, Aleksander Ładoś, Konstanty Rokicki, Juliusz Kühl, Abraham Silberschein, Chaim Eiss, Stefan Ryniewicz
Bibliografia
Bibliografia / Bibliography
Źródła archiwalne / Archival sources:
Archives fédérales suisses (AFS)
Abhörungsprotokoll Proces-verbal d’audition Verbale d’interrogatorio Eiss Israel (1943). AFS, Hügli Rudolf, sygn.CH-BAR#E4320B#1990-266#4140*.
Abhörungsprotokoll Proces-verbal d’audition Verbale d’interrogatorio Weingort Saul (1943). AFS, Hügli Rudolf, sygn. CH-BAR#E4320B#1990-266#4140*.
Audition de Abraham Silberschein: de 1er Septembre 1943 (1943). AFS, Silberschein, Adolf, 1882, 1940–1956, Dossier, sygn. E4320B#1990/266#2164*, ref. C.16-02032.
Conférences avec M. Lados, Chargé d’Affaires de Pologne (1943). AFS, sygn. CH-BAR#J1.17#1000-1301#46*.
Hügli, Rudolf, 1872 (1942–1952), Dossier (1931–1945). AFS, sygn. E4320B#1990/266#4140*, ref. C.16-04144 P.
Notice du Chef de la Division de Police du Département de Justice et Police, H. Rothmund, 06.09.1943 r. (1943). AFS, Beziehungen zu anderen Staaten, 1934–1956, Dossier, sygn. E4800.1#1967/111#328*,
Notiz im Sachen Hügli Rudolf, 4 sierpnia 1943 r. (1943). AFS, Hügli Rudolf, sygn. CH-BAR#E2001E#1000-1571#657*.
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN)
Telegrams between Ministry and Poland's foreign representations (1943). AAN, Archiwum Instytutu Hoovera, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, fol. 16, sygn. 800/42/0/-/265.
Archiwum rodziny Kühl
Rudolf Hügli an die paraguäyische Gesandschaft, 12 października 1941 (1941). Archiwum rodziny Kühl [dokument przekazany mi przez Jeffreya Cymblera].
Rudolf Hügli an Leo Osias Weingort, 8 maja 1941 r. (1941). [dokument znaleziony przez Jacka Papisa, pokazany w filmie Paszporty Paragwaju]
Archiwum Yad Vashem (YVA)
Correspondence with the Polish legation in Switzerland regarding the issuing of passports to Polish citizens, help to Polish refugees and POWs, sending parcels to Poland and transmitting information (1943). YVA, Archive of Dr. Abraham Silberschein Archive, sygn. M.20/64.
Centralne Archiwum Wojskowe (CAW)
Pamiętniki A. Ładosia (1961–1963), CAW, sygn. WBBH IX.1.2.19, t. II–III.
United States Holocaust Memorial Museum (USHMM)
Nietytułowane pamiętniki Juliusza Kühla (b.d.). USHMM, Julius Kühl collection, sygn. RG-27.001.
Inne
Luis Andrés Argaña A Su Excelencia Ministro Plenipotenciario de Polonia Dr. Miroslaw Arciszewski, Asunción, 3 stycznia 1944 r.
Publikacje / Publications:
Drywa, D. (2020), Poselstwo RP w Bernie. Przemilczana historia. Warszawa–Oświęcim: Wydawnictwo PMA-B.
Fishman, H. (2017). Tutti’s Promise: A Novel Based on a Family’s True Story of Courage and Hope During the Holocaust. b.m.w.: CreateSpace Independent Publishing Platform.
Friedenson, J., Kranzler, D. (1984). The Heroine of Rescue: The Incredible Story of Recha Sternbuch. New York: Mesorah Publications Ltd.
Haska, A. (2015). „Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie, Zagłada Żydów. Studia i Materiały, t. 11, s. 299–309.
Kuhn, T. (2020). Struktura rewolucji naukowych (tłum. H. Ostromęcka, J. Nowotniak). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Kumoch, J. (2018), Grupa Berneńska – dyplomaci Rzeczypospolitej Polskiej z pomocą Żydom. Wystąpienie Ambasadora RP w Szwajcarii, dr. Jakuba Kumocha, wygłoszone 4 lutego 2018 r. w Muzeum Pamięci Shoah w Paryżu, Polski Przegląd Dyplomatyczny, nr 2, s. 146–171.
Kumoch, J. (2019), Les passeports de Lados. Une tentative polonaise de sauver les Juifs européens grâce à de faux documents latino-américains fabriqués à Berne, Revue d’Histoire de la Shoah, t. 210, nr 1, s. 135–146.
Kumoch, J. (red.), Maniewska, M., Uszyński, J., Zygmunt, B. (2019). Lista Ładosia. Spis osób, na których nazwiska w okresie II wojny światowej zostały wystawione paszporty latynoamerykańskie przez Poselstwo RP i organizacje żydowskie w Szwajcarii. Warszawa: Instytut Pileckiego.
Kumoch, J. (red.), Maniewska, M., Uszyński, J., Zygmunt, B. (2020). The Ładoś List. An index of people to whom the Polish Legation in Switzerland issued Latin American passports during the Second World War (tłum. J. Niedzielko, I. Stephenson). Warszawa: Instytut Pileckiego.
Lewin, I., Krzyżanowski, L. (1977). Attemps at Rescuing European Jews with the help of polish diplomatic missions during World War II, The Polish Review, t. 22, nr 4
Nahlik, S.E. (2002). Przesiane przez pamięć, t. III, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Ronen, A. (2011). Nidona lechaim. Jomaneha we-ha-jecha szel Chajka Klinger [hebr. Skazana na życie. Dzienniki i życie Chajki Klinger]. Tel Awiw: Uniwersitat Hajfa, Jedijot Sfarim.
Sobelman, M. (2020). Paszporty złudzeń. Sprawa paszportów południowoamerykańskich widziana z Będzina, Zagłada Żydów. Studia i Materiały, t. 16, s. 700–717.
Wiederman, P. (1948). Płowa bestia. Monachium: EUCOM Civil Affairs Division.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
