English
Język Polski
Lubelska wieża Babel, czyli Dmowski na Jatecznej
Dariusz Libionka
dlibion@ifispan.edu.pl Biogramhistoryk, profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, pra-cownik Państwowego Muzeum na Majdanku. Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Opublikował m.in. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017); współautor dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018). Ostatnio w jego opracowaniu naukowym ukazał się Dziennik Maryli. Życie i śmierć w getcie warszawskim (2023).
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 21 (2025), Strony: 338-367
Data zgłoszenia: 2025-07-26Data akceptacji: 2025-12-27
Data publikacji: 2025-12-27
https://doi.org/10.32927/zzsim.1129
Abstrakt
Streszczenie
Tematem artykułu są problemy związane z upamiętnieniem Romana Dmowskiego, lidera i głównego ideologa obozu narodowego w Polsce międzywojennej, wynikające z nazwania jego nazwiskiem ronda na terenie dawnej dzielnicy żydowskiej w Lublinie. Punktem wyjścia jest tryb podjęcia i przegłosowania przez Radę Miasta decyzji o takiej lokalizacji. Dalej autor omawia reakcje na śmierć Dmowskiego w 1939 r., z uwzględnieniem kontekstu lokalnego, charakter antysemityzmu Dmowskiego i głoszonych przezeń teorii spiskowych, reakcje polskich nacjonalistów na eksterminację, na Zagładę, i ich uzasadnienie ideologiczne. Kolejne części dotyczą powojennych losów dzielnicy żydowskiej w Lublinie w okresie PRL i po upadku komunizmu oraz okoliczności wzniesienia w 2018 r. na rondzie Dmowskiego masztu z flagą narodową, co spowodowało wzrost znaczenia tego miejsca. W zakończeniu autor rozważa konsekwencje wynikające z obecności Dmowskiego w tej lokalizacji w kontekście upamiętniania historii żydowskiego Lublina i możliwości zmiany tej sytuacji.
Bibliografia
Źródła archiwalne | Archival sources
Google Scholar
Archiwum Zakładowe Urzędu Miasta Lublin
Google Scholar
Protokoły posiedzeń sesji Rady Miejskiej III kadencji (1998–2002)
Google Scholar
Protokoły posiedzeń Komisji Kultury i Ochrony Zabytków Rady Miejskiej III kadencji (1998–2002), t. 1
Google Scholar
Protokoły posiedzeń Komisji Samorządności i Porządku Publicznego Rady Miejskiej III kadencji (1998–2002), t. 1
Google Scholar
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Google Scholar
Archiwum Instytutu Hoovera, Ministerstwo Informacji i Dokumentacji
Google Scholar
800/41/0/-/136, folder 7
Google Scholar
Prasa i wydawnictwa | Press and publications
Google Scholar
„Dziennik Wschodni” 1999
Google Scholar
„Gazeta Kościelna” 1932
Google Scholar
„Gazeta Wyborcza” w Lublinie 1999, 2018, 2022
Google Scholar
„Głos Lubelski” 1938–1939
Google Scholar
„Informator Narodowy” 1942
Google Scholar
„Kurier Lubelski” 1999
Google Scholar
„Lubliner Tugblat” 1939
Google Scholar
„Młoda Polska” 1942
Google Scholar
„Nasz Przegląd” 1939
Google Scholar
„Prosto z Mostu” 1939
Google Scholar
„Słowo Polskie” 1941
Google Scholar
„Walka” 1942
Google Scholar
„Warszawski Dziennik” 1942
Google Scholar
„Wiadomości dla Duchowieństwa” 1932
Google Scholar
Baryka T. [Tadeusz Przeciszewski], Kwestia żydowska i masoneria w Polsce, {Warszawa: OS SN, 1942].
Google Scholar
Pamięci Romana Dmowskiego 9 VIII 1864 – 2 I 1939, Warszawa: Warszawski Dziennik Narodowy” 1939.
Google Scholar
Wspomnienia | Memories
Google Scholar
Bielecki Tadeusz, W szkole Dmowskiego. Szkice i wspomnienia, Gdańsk: Exter, 2000.
Google Scholar
Kępiński Tadeusz, Witold Gombrowicz i świat jego młodości, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987.
Google Scholar
Niklewiczowa Marja, Pan Roman. Wspomnienia o Romanie Dmowskim, oprac. Tomasz Wituch, Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna. 2001.
Google Scholar
Literatura przedmiotu | Subject literature
Google Scholar
Chmielewski Jakub, Judenrat w Lublinie (1940–1942), Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2023.
Google Scholar
Janicka Elżbieta, Festung Warschau, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2011.
Google Scholar
Kaczmarski Krzysztof, O Wielką Polskę na wojennym wychodźstwie. Stronnictwo Narodowe wobec rządu gen. Władysława Sikorskiego (1939–1943), Rzeszów: IPN, 2013.
Google Scholar
Kawalec Krzysztof, Roman Dmowski 1864–1939, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. 2002.
Google Scholar
Krzywiec Grzegorz, Szowinizm po polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886–1905), Warszawa: Neriton i Instytut Historii PAN, 2009.
Google Scholar
Kubiszyn Marta, Zętar Joanna, Miasto po Zagładzie. Dzielnica żydowska w Lublinie i jej upamiętnienia, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, 2018, nr 14.
Google Scholar
Landecka Halina, Historia jednego pomnika, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2006.
Google Scholar
Micewski Andrzej, Roman Dmowski, Warszawa: Verum, 1971.
Google Scholar
Ożóg Kazimierz S., Pomniki Lublina, Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2014.
Google Scholar
Wapiński Roman, Roman Dmowski, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1988.
Google Scholar
Żaryn Jan, Roman Dmowski. Nauczyciel wiary w Polskę, Warszawa: Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, 2021.
Google Scholar
Literatura piękna | Literature
Google Scholar
Perec Georges, O sztuce oraz sposobach usidlenia kierownika działu w celu upomnienia się o podwyżkę, tłum. Wawrzyniec Brzozowski, Warszawa: W.A.B., 2011.
Google Scholar
Stasiuk Andrzej, Wschód, Wołowiec: Czarne, 2014.
Google Scholar
Wybranowski Kazimierz [Roman Dmowski], Dziedzictwo, Krzeszowice: Dom Wydawniczy Ostoja, 2003.
Google Scholar
Netografia | Netography
Google Scholar
Fundacja „Ruchu Solidarności Rodzin”, O Fundacji, https://solidarnoscrodzin.pl/fundacja/o-fundacji/
Google Scholar
Marsz Pamięci w 80. rocznicę rozpoczęcia akcji „Reinhardt”, https://teatrnn.pl/kalendarium/wydarzenia/marsz-pamieci-przejscie-szlakiem-pamieci-lublin-pamiec-zaglady/
Google Scholar
Maszt Wolności, https://warszawa.fandom.com/wiki/Maszt_Wolno%C5%9Bci
Google Scholar
Pomniki lubelskie – pomnik Eksterminacji Ludności Żydowskiej (Ofiar Getta), https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/pomniki-lubelskie-pomnik-eksterminacji-ludnosci-zydowskiej-ofiar-getta/
Google Scholar
www.dziennikwschodni.pl
Google Scholar
www.wyborcza.pl
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Autor&"Zagłada Żydów. Studia i Materiały"
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
Czasopismo publikowane jest w standardzie Diamond Open Access na licencji CC-BY-4.0 Deed - Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa - Creative Commons
Inne teksty tego samego autora
- Dariusz Libionka, Polska hierarchia kościelna wobec eksterminacji Żydów – próba krytycznego ujęcia , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Anatomia donosu ks. Stanisława Trzeciaka na ks. Tadeusza Pudra , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Dariusz Libionka, Apocrypha from the History of the Jewish Military Union and its Authors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Dariusz Libionka, Jacek Leociak, 75. rocznica akcji „Reinhardt” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Reports on the Jews Apprehended in Warsaw During May–July 1943 Submitted by the ‘Praga’ District of the Polish Police , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Dariusz Libionka, Polska Podziemna wobec szantażystów i szmalcowników w Warszawie. Korekta obrazu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Dariusz Libionka, Polish Literature on Organized and Individual Help to the Jews (1945–2008) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
- Dariusz Libionka, Polish Church Hierarchy and the Holocaust – an Essay from a Critical Perspective , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Meldunki Obwodu „Praga” Policji Polskiej o zatrzymaniach Żydów w Warszawie w okresie maj–lipiec 1943 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
Podobne artykuły
- Barbara Kirshenblatt-Gimblett, Wystawa główna Muzeum Polin. Odpowiedź , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Centrum Dokumentacji Nazizmu w Monachium i obywatelska pamięć Niemiec , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Jagoda Budzik, Nasz brat Max Aue. „Punkt zero: Łaskawe”, reż. Janusz Opryński, Teatr Provisorium , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Stanisław Obirek, Karolina Wigura, Wina narodów , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Monika Adamczyk-Garbowska, Yehuda Bauer, Przemyśleć Zagładę , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Magdalena Bogusławska, Zagłada Żydów w serbskim porządku pamięci , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Dan Michman, Społeczeństwo holenderskie i los Żydów: skomplikowana historia , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Jerzy Giebułtowski, Dzieje jednej faktury. Glosa do przypisu, czyli Central Park Heinricha Himmlera , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Paweł Kosewski, Pamięć o Holokauście w kinie fabularnym (analiza retrospekcji filmowej, na podstawie filmów Pasażerka i The Pawnbroker) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
<< < 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
