English
Polish
Co widać zaraz po wojnie? Zapomniane obrazy Zagłady z lat czterdziestych
Jan Borowicz
j.borowicz@uw.edu.pl Biogramdoktor, kulturoznawca i psycholog, pracownik Zakładu Filmu i Kultury Wizualnej i Zespołu Badań Pamięci o Zagładzie Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się teorią psychoanalityczną, badaniami Zagłady i polskiej pamięci. Członek rady naukowej Ośrodka Myśli Psychoanalitycznej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Autor książek Nagość i mundur. Ciało w filmie Trzeciej Rzeszy (2015) i Pamięć perwersyjna. Pozycje polskiego świadka Zagłady (2020), współautor książki Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej (2017)
https://orcid.org/0000-0003-2847-2686
Uniwersytet Warszawski, Instytut Kultury Polskiej
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), strony: 202-228
Data publikacji: 2021-12-20
Abstrakt
Artykuł dotyczy zapomnianych opowiadań, filmów i dramatów powstałych w pierwszych latach po wojnie (1945–1949), które przywołują niedawne doświadczenia Zagłady. Postawiona jest teza, że w tym krótkim okresie pojawiały się reprezentacje dotykające najtrudniejszych aspektów Zagłady i relacji między żydowskimi ofiarami a etnicznie polskimi świadkami. Ponowna artykulacja tych kwestii mogła nastąpić dopiero współcześnie. Dzieła podejmujące temat wrogości polskiego otoczenia wobec Żydów, przejmowania ich własności, a także współsprawstwa w Zagładzie zostały albo zapomniane, albo – jak w przypadku filmów – zatrzymano ich dystrybucję. Okres tużpowojenny pozwala ponownie przyjrzeć się polskiej świadomości wydarzeń wojennych i okupacyjnych, a także unaocznić, w jaki sposób rodząca się wtedy dominująca narracja o Zagładzie maskuje te rozpoznania.
Słowa kluczowe
pamięć o Zagładzie, powojnie, Filipowicz, Rudnicki, Sandauer, Wohl, Wyszomirski, Zahorska, Zeman
Bibliografia
Filipowicz Kornel, Krajobraz niewzruszony, Warszawa: Czytelnik, 1948.
Gross Jan Tomasz, Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków: Znak, 2008.
Gross Jan Tomasz, Upiorna dekada. Eseje o stereotypach na temat Żydów, Polaków, Niemców, komunistów i kolaboracji 1939–1948, Kraków: Austeria, 2007.
Hering Ludwik, Meta, „Kuźnica” 1945, nr 11; Meta, „Głos Ludu” 1945, nr 279.
Hering Ludwik, Ślady, „Kuźnica” 1946, nr 12.
Hurwic-Nowakowska Irena, Żydzi Polscy (1947–1950). Analiza więzi społecznej ludności żydowskiej, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 1996.
Keff Bożena, Strażnicy fatum, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020.
Krzyżanowski Łukasz, Dom, którego nie było. Powroty ocalałych do powojennego miasta, Wołowiec: Czarne, 2018.
Lata czterdzieste. Początki polskiej narracji o Zagładzie, red. Maryla Hopfinger i Tomasz Żukowski, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2019.
Literatura polska wobec Zagłady (1939–1968), red. Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska i Jacek Leociak, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2016.
Niziołek Grzegorz, Polski teatr Zagłady, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej i Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2013.
Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942–2015), red. Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.
Przeciw antysemityzmowi, wybór, wstęp i oprac. Adam Michnik, t. 2, Kraków: Universitas, 2010.
Rudnicki Adolf, Szekspir, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Książka, 1948.
Rudnicki Adolf, Ucieczka z Jasnej Polany, Warszawa: Książka i Wiedza, 1949.
Sandauer Artur, Śmierć liberała, Warszawa: Książka i Wiedza, 1949.
Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950, Warszawa: Trio, 2009.
Wróbel Józef, Tematy żydowskie w prozie polskiej 1939–1987, Kraków: Universitas, 1991.
Wyka Kazimierz, Pogranicze powieści, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Zahorska Stefania, Smocza 13. Dramat w trzech aktach, Rzym: Biblioteka „Orła Białego”, 1945.
Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków: Znak, Warszawa: ISP PAN, 2012.
Żukowski Tomasz, Pod presją. Co mówią o Zagładzie ci, którym odbieramy głos, Warszawa: Wielka Litera, 2021.
Żukowski Tomasz, Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów, Warszawa: Wielka Litera, 2018.
Licencja
Copyright (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jan Borowicz, Bożena Keff, Strażnicy fatum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Jan Borowicz, Agnieszka Dauksza, Klub Auschwitz. Rwane opowieści przeżywców , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Jan Borowicz, Anatol Chari, Timothy Braatz, Podczłowiek. Wspomnienia członka Sonderkomanda , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Jan Borowicz, Joshua M. Greene, Sprawiedliwość w Dachau. Opowieść o procesach nazistów , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
