English
Polish
“It Happened Between One and Two O’clock.” The Murder of Róża Berger During the 11 August 1945 Pogrom in Krakow
Łukasz Krzyżanowski
lukasz.krzyzanowski@ifispan.waw.pl BioHistorian and sociologist, assistant professor at the Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences. Postdoctoral research fellow at Freie Universität in Berlin (2016-2018), assistant professor at the Historical Institute of the University of Warsaw (2018), visiting fellow at the University of Oxford (2012, 2013, 2014-2015) and Yad Vashem (2015). Fellow of the Claims Conference (Kegan Fellowship in Advanced Holocaust Studies) and the National Center of Science. The author of the monograph Dom, którego nie było. Powroty ocalałych do powojennego miasta (2016; the English version of Ghost Citizens. Jewish Return to a Postwar City will be published in 2020). He currently studies everyday life and power relations in small towns and villages in central Poland under German occupation.
https://orcid.org/0000-0003-2210-8146
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 15 (2019), pages: 409-445
Publication date: 2019-12-20
Abstract
Róża Berger is the only conϐirmed casualty of the Krakow pogrom, which took place on 11 August 1945. The woman died in her own apartment at Wolnica Street 4. The press did report on her death, but the exact circumstances of the crime remain unknown. New light on those events has been shed by a folder containing ϐiles of the investigation launched in August 1945 against Citizens’ Militia ofϐicer from MO Station II in Krakow. These documents not only provide detailed information about the circumstances of Róża Berger’s death, but also make it possible to reconstruct the atmosphere of the pogrom conducted in the vicinity of the building where the murder was committed. Supplemented with information from archival ϐiles, the documentation discovered also makes it possible to paint a group portrait of MO policemen from a station located 80 kilometers from the crime scene.
Keywords
Krakow pogrom, Róża Berger, MO functionaries, Citizens’ Militia (Milicja Obywatelska), anti-Jewish violence
References
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr)
/182, 110/393
Akta personalne: 057/488, 057/1028, 0194/1766, 0194/2187, 0194/2189,
/2308, 0194/2380, 0194/2538, 0194/2599, 0194/3202, 0194/4296,
/6279, 0194/6420
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr)
Starostwo Grodzkie Krakowskie (StGKr), 818
Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau
Materiały, t. 209, Mat./1591
Archiwum Yad Vashem (AYV)
Pages of Testimony
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
/V/425/B/5283; 303/V/425/B/5407
United States Holocaust Memorial Museum (USHMM)
Digital Archive, Tracing and Documentation ϐile 6.3.3.2/98432593-98432600/ITS
Zakład Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego
Księga ewidencyjna przeprowadzonych sekcji
Księga protokołów sekcyjnych
Źródła publikowane
Księga adresowa miasta Krakowa i województwa krakowskiego z informatorem m.st. Warszawy, wojew. kieleckiego i śląskiego, Rocznik 1933/1934, Kraków: Magistrat stoł. król. miasta Krakowa, 1933, Spis mieszkańców miasta Krakowa, Dział VIII. Lavee (Łukawiecki) Simon, Jewish Hit Squad. The Łukawiecki Partisans Unit of the Polish
Armia Krajowa, 1941–1944, Jerusalem: Green Publishing House, 2015.
Lavee (Łukawiecki) Simon, Oddział Niezwyciężonych. Drużyna żydowskich partyzantów
Armii Krajowej pod dowództwem Edmunda Łukawieckiego w latach 1941–1944, tłum. Magdalena Kurek, Rzeszów: „Bonus Liber” Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej, 2018.
Stefana Mikulskiego Wielka księga adresowa Stoł. Król. Miasta Krakowa, Rocznik X, Kraków: Stefan Mikulski i Stefan Przepolski, 1925.
The Youngest Auschwitz Survivor. Mrs. Chaya Muller A’’H, „Lakewood Shopper”, 2 V 2019.
Wokół pogromu kieleckiego, t. 1, red. Łukasz Kamiński, Jan Żaryn, Warszawa: IPN, 2006.
Literatura przedmiotu
Cichopek Anna, Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945, Warszawa: ŻIH, 2000.
Cichopek-Gajraj Anna, Beyond Violence. Jewish Survivors in Poland and Slovakia, 1944– 1948, Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
Cichopek-Gajraj Anna, Pogromy w Krakowie (Polska) i Topolczanach (Słowacja) w 1945 r. – analiza porównawcza [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie, red. August Grabski, Warszawa: IH PAN, IH UW, UWM, UWr, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, 2019.
Konopka Tomasz, Rozwój tanatologii sądowej w świetle analizy protokołów sekcyjnych Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 2001, t. 61, nr 3.
Konopka Tomasz, Śmierć na ulicach Krakowa w latach 1945–1947 w materiale archiwalnym krakowskiego Zakładu Medycyny Sądowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2005, nr 2 (8).
Łukasz Krzyżanowski, „To było między pierwszą a drugą”. Zabójstwo Róży Berger… 445 Kwiek Julian, Pogrom antyżydowski w Krakowie 11 sierpnia 1945 r. [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie, red. August Grabski, Warszawa: IH PAN, IH UW, UWM, UWr, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, 2019.
Kwiek Julian, Wydarzenia antyżydowskie 11 sierpnia 1945 r. w Krakowie. Dokumenty, „Biuletyn ŻIH” 2000, nr 1.
Kwiek Julian, Zabójstwa ludności żydowskiej w Krakowskiem w latach 1945–1947. Fakty i mity, „Kwartalnik Historii Żydów” 2013, nr 4.
Kwiek Julian, Żydzi, Łemkowie, Słowacy w województwie krakowskim w latach 1945– 1949/50, Kraków: Wydawnictwo AGH, 2002.
Tokarska-Bakir Joanna, Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1–2, Warszawa: Czarna Owca, 2018.
Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków: Znak, Warszawa: ISP PAN, 2012.
Strona internetowa
https://www.hershfeld.com/family/mediaϐirewall.php?mid=M227830&ged=Hershfeld.
ged&cb=2c34e859, Declaration of Intent for Naturalization No. 348759: Józef
Berger 1947
License
Copyright (c) 2019 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Other articles by the same auhtor(s)
- Łukasz Krzyżanowski, Monica Rice, “What? Still Alive?!” Jewish Survivors in Poland and Israel Remember Homecoming, Syracuse: Syracuse University Press, 2017, 254 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 14 (2018)
