Wyświetl Nr 15 (2019)

Nr 15 (2019)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2019-12-20

Dział: Materiały

„To było między pierwszą a drugą”. Zabójstwo Róży Berger podczas pogromu w Krakowie 11 sierpnia 1945 r.

Łukasz Krzyżanowski

lukasz.krzyzanowski@ifispan.waw.pl

Historyk i socjolog, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Postdoctoral research fellow na Freie Universität w Berlinie (2016-2018), adiunkt w Instytucie Historycznym UW (2018), visiting fellow na University of Oxford (2012, 2013, 2014-2015) oraz Yad Vashem (2015). Stypendysta Claims Conference (Kegan Fellowship in Advanced Holocaust Studies) oraz narodowego Centrum Nauki. Autor monografii Dom, którego nie było. Powroty ocalałych do powojennego miasta (2016; wersja anglojęzyczna Ghost Citizens. Jewish Return to a Postwar City ukaże się w 2020). Obecnie bada życie codzienne oraz relacje władzy w społecznościach małych miast i wsi w Polsce centralnej pod okupacją niemiecką.

https://orcid.org/0000-0003-2210-8146

Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 15 (2019), strony: 409-445

Data publikacji: 2019-12-20

https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.17

Abstrakt

Jedyną potwierdzoną oϐiarą śmiertelną pogromu krakowskiego, do którego doszło 11 sierpnia 1945 r., była Róża Berger. Kobieta zginęła we własnym mieszkaniu przy pl. Wolnica 4. O śmierci Berger donosiła ówczesna prasa, ale bliższe okoliczności tej zbrodni pozostały do dziś niewyjaśnione. Nowe światło na te wydarzenia rzuca teczka z aktami śledztwa wszczętego jeszcze w sierpniu 1945 r. przeciwko milicjantowi z II Komisariatu MO w Krakowie. Dokumenty te nie tylko dostarczają szczegółowych informacji o okolicznościach, w jakich zginęła Róża Berger, lecz także umożliwiają rekonstrukcję atmosfery pogromu panującej w najbliższym otoczeniu kamienicy, w której dokonano zabójstwa. Odnaleziona dokumentacja, uzupełniona informacjami pochodzącymi z innych teczek archiwalnych, pozwala też na zarysowanie zbiorowego portretu milicjantów służących w komisariacie MO oddalonym o 80 m od miejsca zbrodni.

Źródła archiwalne

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr)

/182, 110/393

Akta personalne: 057/488, 057/1028, 0194/1766, 0194/2187, 0194/2189,

/2308, 0194/2380, 0194/2538, 0194/2599, 0194/3202, 0194/4296,

/6279, 0194/6420

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr)

Starostwo Grodzkie Krakowskie (StGKr), 818

Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau

Materiały, t. 209, Mat./1591

Archiwum Yad Vashem (AYV)

Pages of Testimony

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)

/V/425/B/5283; 303/V/425/B/5407

United States Holocaust Memorial Museum (USHMM)

Digital Archive, Tracing and Documentation ϐile 6.3.3.2/98432593-98432600/ITS

Zakład Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Księga ewidencyjna przeprowadzonych sekcji

Księga protokołów sekcyjnych

Źródła publikowane

Księga adresowa miasta Krakowa i województwa krakowskiego z informatorem m.st. Warszawy, wojew. kieleckiego i śląskiego, Rocznik 1933/1934, Kraków: Magistrat stoł. król. miasta Krakowa, 1933, Spis mieszkańców miasta Krakowa, Dział VIII. Lavee (Łukawiecki) Simon, Jewish Hit Squad. The Łukawiecki Partisans Unit of the Polish

Armia Krajowa, 1941–1944, Jerusalem: Green Publishing House, 2015.

Lavee (Łukawiecki) Simon, Oddział Niezwyciężonych. Drużyna żydowskich partyzantów

Armii Krajowej pod dowództwem Edmunda Łukawieckiego w latach 1941–1944, tłum. Magdalena Kurek, Rzeszów: „Bonus Liber” Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej, 2018.

Stefana Mikulskiego Wielka księga adresowa Stoł. Król. Miasta Krakowa, Rocznik X, Kraków: Stefan Mikulski i Stefan Przepolski, 1925.

The Youngest Auschwitz Survivor. Mrs. Chaya Muller A’’H, „Lakewood Shopper”, 2 V 2019.

Wokół pogromu kieleckiego, t. 1, red. Łukasz Kamiński, Jan Żaryn, Warszawa: IPN, 2006.

Literatura przedmiotu

Cichopek Anna, Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945, Warszawa: ŻIH, 2000.

Cichopek-Gajraj Anna, Beyond Violence. Jewish Survivors in Poland and Slovakia, 1944– 1948, Cambridge: Cambridge University Press, 2014.

Cichopek-Gajraj Anna, Pogromy w Krakowie (Polska) i Topolczanach (Słowacja) w 1945 r. – analiza porównawcza [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie, red. August Grabski, Warszawa: IH PAN, IH UW, UWM, UWr, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, 2019.

Konopka Tomasz, Rozwój tanatologii sądowej w świetle analizy protokołów sekcyjnych Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 2001, t. 61, nr 3.

Konopka Tomasz, Śmierć na ulicach Krakowa w latach 1945–1947 w materiale archiwalnym krakowskiego Zakładu Medycyny Sądowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2005, nr 2 (8).

Łukasz Krzyżanowski, „To było między pierwszą a drugą”. Zabójstwo Róży Berger… 445 Kwiek Julian, Pogrom antyżydowski w Krakowie 11 sierpnia 1945 r. [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie, red. August Grabski, Warszawa: IH PAN, IH UW, UWM, UWr, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, 2019.

Kwiek Julian, Wydarzenia antyżydowskie 11 sierpnia 1945 r. w Krakowie. Dokumenty, „Biuletyn ŻIH” 2000, nr 1.

Kwiek Julian, Zabójstwa ludności żydowskiej w Krakowskiem w latach 1945–1947. Fakty i mity, „Kwartalnik Historii Żydów” 2013, nr 4.

Kwiek Julian, Żydzi, Łemkowie, Słowacy w województwie krakowskim w latach 1945– 1949/50, Kraków: Wydawnictwo AGH, 2002.

Tokarska-Bakir Joanna, Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1–2, Warszawa: Czarna Owca, 2018.

Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków: Znak, Warszawa: ISP PAN, 2012.

Strona internetowa

https://www.hershfeld.com/family/mediaϐirewall.php?mid=M227830&ged=Hershfeld.

ged&cb=2c34e859, Declaration of Intent for Naturalization No. 348759: Józef

Berger 1947

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę by sprawdzić

Statystyki

Krzyżanowski, Łukasz . (2019). „To było między pierwszą a drugą”. Zabójstwo Róży Berger podczas pogromu w Krakowie 11 sierpnia 1945 r. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (15), 409-445. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.17

Udostępnij

                            Wyświetl Nr 15 (2019)

Nr 15 (2019)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2019-12-20

Dział: Materiały