English
Polish
Kłopotliwa kategoria. Wokół tomu Świadek: jak się staje, czym jest?
Justyna Kowalska-Leder
j.kowalska-leder@uw.edu.pl Biogramkulturoznawczyni, wykładowczyni w Instytucie Kultury Polskiej UW, gdzie kieruje Zespołem Badań Pamięci o Zagładzie. Autorka książek Doświadczenie Zagłady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego (2009) oraz „Nie wiem, jak ich mam cenić…” Strefa ambiwalencji w świadectwach Polaków i Żydów (2019), a także naukowej edycji dziennika Reni Knoll (2012); współautorka i współredaktorka tomu Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej (2017)
https://orcid.org/0000-0003-4727-4431
Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 792-805
Data publikacji: 2020-12-15
Abstrakt
Autorka omawia interdyscyplinarny tom Świadek: jak się staje, czym jest? pod redakcją Agnieszki Daukszy i Karoliny Koprowskiej, będący podsumowaniem wieloletniej dyskusji o znaczeniu świadectwa i funkcji świadka różnych form przemocy. Skupia się na kwestii świadka Zagłady, odgrywającego dużą rolę w badaniach nad stosunkiem Polaków do Żydów podczas wojny, wykazując, jak nieścisła i wymagająca doprecyzowania jest to kategoria. Porusza też problem świadków nie-ludzkich, a także zagadnienie zakresu władzy świadka i świadectwa oraz instytucji, które na różne sposoby sprawują nad nimi kontrolę
Słowa kluczowe
świadek, bystander, postronny, obserwator uczestniczący, sprawca, świadek pozaludzki, doświadczenie graniczne
Bibliografia
Babbie Earl, Badania społeczne w praktyce, tłum. Witold Betkiewicz i in., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
Błoński Jan, Biedni Polacy patrzą na getto, „Tygodnik Powszechny” 1987, nr 2.
Cywiński Piotr M.A., Epitafium… i inne spisane niepokoje, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2012.
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
Engelking Barbara, „Jest taki piękny słoneczny dzień…” Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Foucault Michel, Nadzorować i karać: narodziny więzienia, tłum. Tadeusz Komendant, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 1993.
Giddens Anthony, Socjologia, tłum. Alina Sulżycka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Gross Jan Tomasz, Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Sejny: Fundacja Pogranicze, 2000.
Gross Jan Tomasz, Ten jest z ojczyzny mojej, ale go nie lubię, „Aneks” 1986, nr 40/41.
Grynberg Mikołaj, Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne, Wołowiec: Czarne, 2014.
Hilberg Raul, Perpetrators, Victims, Bystanders: The Jewish Catastrophe, 1933–1945, New York: HarperCollins Publisher, 1992.
Hilberg Raul, Sprawcy, ofiary, świadkowie: zagłada Żydów 1933–1945, tłum. Jerzy Giebułtowski, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów i Cyklady, 2007.
„Ja, Fiszbajn Branka, opisałam…” Dziennik Brandli Siekierki [w:] „Chociaż sny mamy wspaniałe…” Okupacyjne dzienniki Żydów z okolic Mińska Mazowieckiego, red. Barbara Engelking, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2016.
Jankowski Stanisław M., Karski. Raporty tajnego emisariusza, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2009.
Klukowski Zygmunt, Zamojszczyzna 1918–1943, Warszawa: Ośrodek Karta, 2008.
Koprowska Karolina, Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków, Kraków: Universitas, 2018.
Kowalska-Leder Justyna, „Nie wiem, jak ich mam cenić…” Strefa ambiwalencji w świadectwach Polaków i Żydów, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2019.
Leociak Jacek, Góry śmieci otulały watą smrodu wszystko, co żyło. (Śmieci w getcie warszawskim w perspektywie środowiskowej historii Zagłady), „Teksty Drugie” 2017, nr 2.
Nałkowska Zofia, Dzienniki, t. 5 (1939–1944), oprac. Hanna Kirchner, Warszawa: Czytelnik, 1996.
Nałkowska Zofia, Medaliony, Warszawa: Czytelnik, 1946.
Ringelblum Emanuel, Stosunki polsko-żydowskie w czasie drugiej wojny światowej, Warszawa: Czytelnik, 1988.
Spiegelman Art, Maus: opowieść ocalałego, t. 1–2, tłum. Piotr Bikont, Warszawa: Prószyński Media Wydawnictwo Komiksowe, 2016.
Steinlauf Michael C., Pamięć nieprzyswojona. Polska pamięć Zagłady, tłum. Agata Tomaszewska, Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 2001.
Świadek: jak się staje, czym jest?, red. Agnieszka Dauksza, Karolina Koprowska, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2019.
Żemis Stanisław [Stanisław Ż(Rz)emiński], Pamiętniki. Łuków i okolice – getto, oprac. Alina Skibińska, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Licencja
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Justyna Kowalska-Leder, „Zawołani po imieniu”, czyli Krzywda i Sprawiedliwość , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Justyna Kowalska-Leder, Fetyszyzacja autentyczności – casus muzeum-miejsca pamięci , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Justyna Kowalska-Leder, Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wzywania , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Justyna Kowalska-Leder, Recenzja: Reprezentacje Zagłady w kulturze polskiej (1939–2019). Problematyka Zagłady w sztukach wizualnych i popkulturze, t. 1–2, red. Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska, Jacek Leociak, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2021, 672 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Justyna Kowalska-Leder, „Coraz to nowe żądania, coraz to nowe grymasy” – relacja władzy i podporządkowania między Polakami a Żydami w kryjówkach po aryjskiej stronie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Justyna Kowalska-Leder, Wszechobecność Sprawiedliwych , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Justyna Kowalska-Leder, Dawid Sierakowiak, Dziennik , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Justyna Kowalska-Leder, Pomaganie skazanym na zagładę jako źródło destrukcji – na podstawie dokumentów osobistych Brandli Siekierkowej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Justyna Kowalska-Leder, Jacek Leociak, Ratowanie. Opowieści Polaków i Żydów, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010, 313 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 7 (2011)
- Justyna Kowalska-Leder, The Omnipresence of the Righteous , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
