Artykuł przedstawia biografię Mariana Turskiego, ocalałego z Zagłady, działacza społecznego i jednej z kluczowych postaci polsko‑żydowskiego życia publicznego po 1945 roku. Autor ukazuje jego drogę od młodości w Łodzi, przez doświadczenia getta, Auschwitz i Buchenwaldu, po powojenne zaangażowanie w budowę Polski Ludowej oraz późniejsze odejście od komunizmu. Tekst analizuje ewolucję tożsamości Turskiego, jego działalność dziennikarską i wkład w rozwój badań nad historią Żydów polskich, w tym współtworzenie instytucji pamięci, takich jak Muzeum POLIN. Szczególną uwagę poświęcono jego roli jako rzecznika dialogu polsko‑żydowskiego i polsko‑niemieckiego oraz jego publicznym wystąpieniom, zwłaszcza „jedenastemu przykazaniu” – wezwaniu do nieobojętności wobec nienawiści i naruszeń praw człowieka. Artykuł podkreśla również znaczenie Turskiego jako świadka historii, który konsekwentnie sprzeciwiał się zapomnieniu i banalizacji Zagłady. Całość ukazuje go jako postać, której życie i działalność stanowią przykład etycznego zaangażowania i odpowiedzialności za pamięć historyczną.