English
Polish
„Na tej fabryce nie pracują Żydzi”. Nieznana historia pomocy
Agnieszka Haska
ahaska@ifispan.edu.pl Biogramkulturoznawczyni, socjolożka, członkini Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Jej zainteresowania badawcze obejmują szerokie spektrum tematów – od historii prób ratowania Żydów dzięki paszportom innych państw, przez analizy dyskursu o kolaboracji w czasie drugiej wojny światowej, aż do antropologicznego spojrzenia na różne formy pamięci i postpamięci. Autorka m.in. książek: „Jestem Żydem, chcę wejść”. Hotel Polski w Warszawie 1943 (2006) oraz Hańba! Opowieści o polskiej zdradzie (2018).
https://orcid.org/0000-0003-0545-5250
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 19 (2023), strony: 522-532
Data publikacji: 2023-12-23
Abstrakt
Autorka analizuje złożoną tuż po wojnie dla CŻKH relację Józefa Ubfala, który przed powstaniem w getcie warszawskim pracował w fabryce wyrobów metalowych przy ul. Bonifraterskiej 11/13, należącej do Ivara Holgera Mikkelsena. Ubfal opowiedział nie tylko o losach osób, które w kwietniu 1943 r. znajdowały się na terenie tej fabryki, lecz także o nieznanej dotychczas próbie ratowania warszawskich Żydów przez obywatela duńskiego. Mikkelsen, przedwojenny przedsiębiorca, ożeniony z Heleną z d. Zuckerwar, w czasie okupacji podejmował wysiłki na rzecz ocalenia swoich najbliższych, przyjaciół, a także Żydów zatrudnionych w przejętej przez niego fabryce – w tym rodziny Ubfalów.
Słowa kluczowe
getto warszawskie, powstanie w getcie warszawskim, przedsiębiorczość, Duńczycy w okupowanej Warszawie
Bibliografia
Źródła archiwalne i wywiady / Archival Sources and Interviews
Archiwum Beit Lochamej ha-Getaot
Korespondencja pomiędzy Szarlotą Ubfal (Ajzensztajn, Goldstein) a Nechamą Even Nur i Wandą Domińską, sygn. 3869
Archiwum Narodowe w Krakowie
/33/0/5.6.5/SMKr 718, Akta m. Krakowa, Urząd Paszportowy
Archiwum Państwowe w Warszawie
Zg. 2461/49, Sąd Grodzki w Warszawie, Akta w sprawie karnej Marii Holik Zuckerwar o stwierdzenie zgonu Daniela Zuckerwara
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
Zbiór relacji Żydów ocalałych z Zagłady, 301/143, Relacja Józefa Ubfala
USC Shoah Foundation – Visual History Archive
, Wywiad z Bronisławem Ubfalem
, Wywiad z Andrzejem Erikiem Mikkelsenem 53100, Wywiad z Janiną Swift
Publikacje, źródła internetowe / Publications/ netography
Gawinecka-Woźniak Magda, The visit of Fritz Henningsen in Warsaw in October 1939 as presented in the diplomat’s account, „Zapiski Historyczne” 2015, t. 80, z. 4.
„Gazeta Żydowska” 1941, nr 92.
Księga adresowa Przemysłu, Handlu i Finansów, Warszawa: Ministerstwo Przemysłu i Handlu, 1922.
Libionka Dariusz, Weinbaum Laurence, Bohaterowie, hochsztaplerzy, opowiadacze. Wokół Żydowskiego Związku Wojskowego, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
„Nasz Przegląd Ilustrowany” 1934, R. 12, nr 43, dodatek do „Naszego Przeglądu” nr 302.
Nowa placówka dla 100 bezrobotnych, „Warszawianka” 1927, R. 4, nr 116.
„Warschauer Zeitung” 1942, R. 4, nr 248. www.facebook.com/256105441256965/posts/geschichtenderbefreiungwarschauer-
ghetto-kz-sandhofen-befreiung-in-dachau-die-le/1618709951663167/ https://zapispamieci.pl/celina-matusiak/
Licencja
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Agnieszka Haska, Auschwitz z Auschwitz czyli przepis na bestseller , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Agnieszka Haska, “I knew just one little Jewess hiding . . .” The case of Zofia and Marian Chomin - edited and introduced by Agnieszka Haska , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
- Agnieszka Haska, Adam Żurawin, a Hero of a Thousand Faces , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Aleksandra Bańkowska, Agnieszka Haska, „…w podziemiach wymienionych domów zakopane są…”. Poszukiwania Archiwum Ringelbluma , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Karin Ohry-Kossoy, Agnieszka Haska, Lista Soni Wajselfisz [Karin Ohry Lista Soni; Agnieszka Haska, „Setki znajomych osób”. Lista z Bergen-Belsen] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Agnieszka Haska, „Znałam tylko jedną żydóweczkę ukrywającą się…” Sprawa Zofii i Mariana Chominów , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Agnieszka Haska, „Choć klimat jest dobry…” Polscy Żydzi internowani na Jamajce w latach 1942–1945 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Agnieszka Haska, „Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Agnieszka Haska, Aleksandra Bańkowska, Powojenni lokatorzy budynku przy ul. Tłomackie 5 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Agnieszka Haska, Fakty i fikcje. Na marginesie filmu Azyl , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
