English
Polish
Nie tylko świadkowie. Wysiłki polskich ocalałych Żydów i organizacji żydowskich na rzecz sprawiedliwości po Holokauście
Olga Kartashova
ok763@nyu.edu BiogramDoktorantka hebraistyki i judaistyki na Uniwersytecie Nowojorskim. Obecnie pisze pracę doktorską „Międzynarodowe sieci i żydowskie wysiłki w celu ścigania zbrodniarzy nazistowskich w Polsce (1944-1959)” pod kierunkiem profesora Davida Engela. Specjalizuje się w historii Holokaustu w Europie Wschodniej, jego następstwach, pamięci, historiografii i procesach. Ukończyła studia magisterskie z historii porównawczej na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim oraz Studia nad Holokaustem na Uniwersytecie w Hajfie. Odbyła staże w Yad Vashem, Domu Bojowników Getta i Open Society Archives w Budapeszcie. Pracowała jako pracownik naukowy w USHMM nad projektem poświęconym ludobójstwu i wymiarowi sprawiedliwości, ze szczególnym uwzględnieniem prawnych aspektów historii Holokaustu. Od dwóch lat prowadzi comiesięczne seminarium badawcze na temat wschodnioeuropejskich i żydowskich korzeni prawa międzynarodowego we współpracy z Minerva Center for Human Rights na Uniwersytecie w Tel Awiwie, gdzie była stypendystką wizytującą w latach 2021-2022. Była stypendystką Centre for Holocaust Studies w Leibniz Institute for Contemporary History w Monachium oraz Claims Conference Saul Kagan Fellow in Advanced Shoah Studies, a także Manya Friedmann Memorial w United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie. Zajmuje się humanistyką cyfrową i bada sposoby włączenia technologii do badań nad Holokaustem, archiwów i muzeów.
https://orcid.org/0000-0001-6992-1586
New York University
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 19 (2023), strony: 611-633
Data publikacji: 2023-12-23
Abstrakt
Autorka bada w artykule rolę polskich organizacji żydowskich w dochodzeniach i procesach przeciwko sprawcom Zagłady. Stanowi on analizę działań ocalałych Żydów w dążeniu do sprawiedliwości, pokazuje ich relacje z instytucjami i władzami nie żydowskimi oraz rolę międzynarodowych sieci w tych procesach. W centrum rozważań znajdują się żydowskie instytucje działające w Polsce w latach czterdziestych XX w., które reprezentowały ocalałych i działały jako pośrednicy między nimi a władzami. W warunkach nienawiści antysemickiej, masowej migracji i umacniania się komunizmu w Polsce, Żydzi traktowali zbieranie dowodów i dążenie do sprawiedliwości jako narodowe zadanie, postrzegając instytucje żydowskie, w tym Centralny Komitet Żydów w Polsce, jako reprezentantów ofiar i narodu żydowskiego. Wymiana informacji między ocalałymi, krajowymi i zagranicznymi społecznościami żydowskimi, a także lobbowanie wśród władz krajowych i międzynarodowych, stworzyły szansę na dostarczenie brakującej dokumentacji i zeznań świadków, potencjalnie zwiększając liczbę ukaranych sprawców w procesach związanych z zagładą Żydów i pozwalając ocalałym spełnić swoje obowiązki moralne.
Słowa kluczowe
Centralna Żydowska Komisja Historyczna, Centralny Komitet Żydów w Polsce, żydowskie organizacje społeczne, wymiar sprawiedliwości, organizacje żydowskie, procesy o zbrodnie wojenne, Polska 1944-1948, zeznania
Bibliografia
Archival sources
United States Holocaust Memorial Museum Archives, Washington, DC
RG‐15.153, Żydowska Agencja Prasowa. Biuletyn (Sygn. 354), 1944‐1949. Bulletin of the Jewish Press Agency.
RG-15.182M, Centralna Żydowska Komisja Historyczna przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce, 1944‐1947.
/XX/122
/XX/40
/XX/23
/XX/272
/XX/33
RG-15.247, Centralny Komitet Żydów Polskich (CKŻP). Wydział Prawny.
Sygn.303/XVI/108
Sygn.303/XVI/17
Sygn.303/XVI/110
Yad Vashem Archives
Photo Danzig, Poland, 1945, Skulls in the courtyard of the Anatomisches Institute. sign.4062/318 YV
accessed: https://photos.yadvashem.org/photo-details.html?language=en&item_id=13246&ind=0
Secondary literature
Aleksiun, Natalia. ‘Organizing for Justice: Jewish Leadership in Poland and the Trial of Nazi War Criminals in Nuremberg’, in J.-D. Steinert and I. Weber-Newth (eds), Beyond Camps and Forced Labour: Current International Research on Survivors of Nazi Persecution—60 Years On (Osnabrück, 2006).
Bazyler, Michael J., and Tuerkheimer, Frank M., Forgotten Trials of the Holocaust, NYU Press, 2015.
Bednarz, Władysław. Obóz straceń w Chełmnie nad Nerem Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1946.
Bush, Jonathan A. "Nuremberg and Beyond: Jacob Robinson, International Lawyer." Loy. LA Int'l & Comp. L. Rev. 39 (2017): 259.
Cohen, Boaz. “Dr. Jacob Robinson, the Institute of Jewish Affairs, and the Elusive JewishVoice in Nuremberg,” in Holocaust and Justice: Representation and Historiography of the Holocaust in Post-War Trials, ed. David Bankier and Dan Michman (Jerusalem, 2010), pp. 81– 100.
Engel, David. “The Reconstruction of Jewish Communal Institutions in Postwar Poland: The Origins of the Central Committee of Polish Jews, 1944-1945,” East European Politics and Societies 10, no. 1 (1996).
Finder, Gabriel and Prusin, Alexander. Justice Behind the Iron Curtain: Nazis on Trial in Communist Poland (Toronto: University of Toronto Press, 2018), https://doi.org/10.3138/9781442625372.
Grüss, Noe and Silkes, Genia, Instrukcje : dla badania przezyc dzieci zydowskich w okresie okupacji niemieckiej Łódź: Centralna Zydowska Komisja Historyczna w Polsce., 1945.
Jockusch, Laura. “Justice at Nuremberg? Jewish Responses to Nazi War-Crime Trials in Allied-Occupied Germany,” Jewish Social Studies 19, no. 1 (Fall 2012): 107–47, https://doi.org/10/ggw3p9.
Kermisz, Józef ed., Dokumenty i materiały do dziejów Żydów w Polsce pod okupacja niemiecka: Akcje i wysiedlenia, vol. 2, 3 vols. Warszawa; Łódź: CZKH w Polsce, 1946.
Kobierska-Motas, Elżbieta. Ekstradycja przestępców wojennych do Polski z czterech stref okupacyjnych Niemiec: 1946-1950. Cz. 1. Warszawa: GKBZPNP. IPN, 1992.
Kornbluth, Andrew. The August Trials: The Holocaust and Postwar Justice in Poland (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2021).
Kosiński, Stanisław. Proces ludobójcy Amona Leopolda Goetha przed Najwyższym Trybunałem Narodowym: [materiał do druku opracował Stanisław Kosiński przy współudziale Tadeusza Cypriana i Mieczysława Siewierskiego], ed. Nachman Blumental. Warszawa: Centralna Żydowska Komisja Historyczna w Polsce, 1947.
Lewandowski, Przemysław. "Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Polsce (1945–1999)" Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 16 (2015):
Montague, H. Patrick. Chełmno and the Holocaust the History of Hitler’s First Death Camp (Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2012), http://site.ebrary.com/id/10540447.
Panz, Karolina. "„Dlaczego oni, którzy tyle przecierpieli i przetrzymali, musieli zginąć”. Żydowskie ofiary zbrojnej przemocy na Podhalu w latach 1945–1947." Zagłada Żydów. Studia i Materiały 11 (2015): 33-89.
United Nations War Crimes Commission, Law reports of trials of war criminals: United Nations War Crimes Commission, Wm. S. Hein Publishing, 1997
Licencja
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
