English
Polish
From The Warsaw Ghetto Through France and Spain to London. The Incredible Story of Edward Rajnfeld-Tohari
Dariusz Libionka
dlibion@ifispan.edu.pl Biohistorian, professor at the Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences, head of the research department of the State Museum at Majdanek Editor-in-chief of the annual Holocaust. Studies and Materials. Recently published: Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950 (2014, co-editor together with Jan Grabowski) as well as Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017). Co-author of the two-volume publication Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018)
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 18 (2022), pages: 222-271
Publication date: 2023-03-11
Abstract
This text discusses Edward Rajnfeld (1910–1983), who in September 1943 reached London through occupied France, Spain, and Gibraltar as the first eyewitness to the liquidation of the Warsaw ghetto. The first part of the text deals with Rajnfeld’s youth; his stay in the ghetto and escape to the “Aryan” side; his illegal departure to Paris facilitated by an intelligence officer from the Main Command of the Home Army, Kazimierz Leski; and the route and details of Rajnfeld’s journey. The next part discusses the reactions to Rajnfeld’s arrival in London (at that time Rajnfeld was using the surname of Tohari); his testimonies; his propaganda and information activity conducted by order of the Polish government; his service in the Polish Army in Scotland, particularly his activity in the context of desertions of Jewish soldiers; his participation in combat operations in the ranks of the first Armored Division; and his post-war fate. The annex contains a selection of Rajnfeld-Tohari’s 1943‒1945 testimonies and statements.
Keywords
Edward Rajnfeld, Edward Tohari, escapes from the Warsaw Ghetto, Kazimierz Leski, courier routes, desertions from the Polish Army in Scotland
References
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Akt Nowych
/1326, I/14
/1326, I/16
Archiwum Instytutu Hoovera
/41/0/-/135, folder 6,
/41/0/-/136, folder 7
/41/0/-/137, folder 1
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
GK, 317/777 BU, 0259/106/1
BU, 944/121–123
Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie
A.5.4.126
A.9.V.36
A.9.V.81 A.XII.1.65 A.XII/3.40 A.XII.3.40a PRM, 142
Archiwum Instytutu Żabotyńskiego (Jabotinsky Institute in Israel)
HT 4-6/2
Archiwum Państwowe w Warszawie,
Sąd Okręgowy 1917–1944, sygn. 639/2170, 2174, 2175
Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego
RP 29.499
RP 48.862
Archiwum Yad Vashem M.2/450 M.2/753 M.31.2/14183
Studium Polski Podziemnej
A.98 A.94 A.166 A.523
University of Southern California Shoah Foundation, Visual History Archive
, Wywiad z Kazimierzem Leskim, 7 V 1997 r.
Prasa / Press
„Dziennik Polski” 1943
„Dziennik Żołnierza” 1943
„Myśl Polska” 1944
„Agencja Prasowo-Informacyjna «Serwis»” 1943
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1944
„Jewish Telegraphic Agency” 1943
„Nasz Przegląd” 1935
„News Press” 1983
„Palestine Post” 1945
„Palestra” 1935
„Palestyna i Bliski Wschód” 1933
„The Polish Jewish Observer” 1943
„The Voice of Poland” 1943
Źródła publikowane / Published sources
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 11: Ludzie i prace „Oneg Szabat”, oprac. Aleksandra Bańkowska, Tadeusz Epsztein, Warszawa: ŻIH i WUW, 2013 (dok. 68: Likwidacja żydowskiej Warszawy).
Combats en France, Belgique et Pays Bas. La Première Division Blindée polonaise, Bruxels: 1ère Division blindée polonaise [1945].
Księga pamiątkowa Gimnazjum im. Mikołaja Reja utrzymywanego przez Zbór Ewangelicko-Augsburski w Warszawie 1906–1926, Warszawa: Książnica-Atlas, 1927.
Leski Kazimierz, Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontr- wywiadu AK, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2001.
Spis abonentów sieci telefonicznej miasta Warszawy. Rok 1939/1940.
Tohari (Warszawski) Edward, Zadania Żydów na emigracji w walce o niepodległość Polski, Bruges: The St. Catherine Press, 1945.
Wojna żydowsko-niemiecka. Polska prasa konspiracyjna 1943–1944 o powstaniu w getcie Warszawy, wybór i oprac. Paweł Szapiro, Londyn: Aneks, 1992.
Literatura przedmiotu / Content related literature
Ciechanowski Jan Stanisław, Czarna legenda Mirandy. Polacy w hiszpańskim obozie internowania Miranda de Ebro 1940–1945, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm i Wydział „Artes Liberales” UW, 2021.
Dariusz Stola, Nadzieja i Zagłada. Ignacy Schwarzbart – żydowski przedstawiciel w Radzie Narodowej RP (1940–1945), Warszawa: Oficyna Naukowa, 1995.
Dubicki Tadeusz, Bazy wojskowej łączności zagranicznej ZWZ-AK w latach 1939–1945. Studia i materiały, Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000.
Engelking Barbara, Leociak Jacek, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013.
Gąsowski Tomasz, Pod Sztandarami Orła Białego. Kwestia żydowska w Polskich Siłach Zbrojnych w czasie II wojny światowej, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002.
Kisielewski Tadeusz A., Gibraltar ’43. Jak zginął generał Sikorski, Warszawa: Świat Książki, 2007.
Minczykowska Katarzyna, Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka „Zo” (1909–2009), Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2014.
Przetakiewicz Zygmunt, Od ONR-u do Pax-u, Warszawa: Wydawnictwo Prasy Lokalnej, 2010.
Puławski Adam, Wobec „niespotykanego w dziejach mordu”. Rząd RP na uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, AK a eksterminacja ludności żydowskiej od „wiel- kiej akcji” do powstania w getcie warszawskim, Chełm: Stowarzyszenie „Rocznik Chełmski”, 2018.
Tebinka Jacek, Zapalec Anna, Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE), Warszawa: Neriton, 2022.
License
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Other articles by the same auhtor(s)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Historical Policy Gone Astray. What the Ulma Family Museum of Poles Saving Jews in World War II Fails to Discuss , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 12 (2016)
- Dariusz Libionka, Apocrypha from the History of the Jewish Military Union and its Authors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Dariusz Libionka, Local Structures of the National Armed Forces Vis-a-Vis Jews in Hiding in Light of Postwar Investigative and Trial Materials – the Case of Miechów and Pińczów Counties , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, The Anatomy of the Incriminating Letter Regarding Father Tadeusz Puder Sent by Father Stanisław Trzeciak , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Underground Poland’s Attitude Towards Blackmailers and Szmalcowniks in Warsaw. A Picture Corrected , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 14 (2018)
- Dariusz Libionka, Entries Regarding Jews in the 1942–1944 Warsaw Police Chronicles , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Persecutors of Jews before the AK Main Command’s Court Martial in 1944 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 15 (2019)
- Dariusz Libionka, Jacek Leociak, 75th Anniversary of Operation Reinhardt , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Polish Church Hierarchy and the Holocaust – A Critical Essay , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 5 (2009)
- Anka Grupińska, Dariusz Libionka, Interview with Józef Grynblatt, member of the Betar and the Jewish Military Union (ŻZW) during the Warsaw Ghetto Uprising , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 3 (2007)
Similar Articles
- Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. Holocaust Studies and Materials (2017)
- Editors Journal, Jan Grabowski, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
- Jacek Leociak, Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 5 (2009)
- Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 11 (2015)
- Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 3 (2007)
- Jakub Kumoch, In bondage to their own beliefs, that is, to whom new knowledge about the Ładoś passports bothers. Polemics with article by Michał Sobelman Illusory passports. The case of South American passports as seen from Będzin , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 7 (2011)
- Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 12 (2016)
- Editors, Ewa Wiatr, Adam Sitarek, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
You may also start an advanced similarity search for this article.
