Underground Poland’s Attitude Towards Blackmailers and Szmalcowniks in Warsaw. A Picture Corrected
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 14 (2018), Pages: 115-164
Submission Date: 2020-09-27Publication Date: 2018-12-02

Abstract
This text analyzes how the underground civil and military judiciary (Special Civil Court and Special Military Court) treated the plague of blackmail and denunciations which threatened the Jews hiding in Warsaw during 1942–1944. A broad search query in archives has led to a review of several theses and opinions functioning in the subject literature. It occurred that the Special Civil Court in Warsaw passed the ϐirst sentences on the blackmailers a few months earlier than previously thought, though those sentences were not carried out due to lack of technical possibilities. The critical analysis of the sources also made it possible to disprove the belief that Jan Łakiński was sentenced and liquidated for his contribution to the discovery of the shelter where the creator of Oneg Shabbat, Emanuel Ringelblum, was hiding. The fact that Łakiński was liquidated shortly after was, as it turned out, only a coincidence. The person actually responsible for the discovery of the shelter and Ringelblum’s death was not found and punished by the underground. The author has exceeded his predecessors in terms of the level of detail exhibited in his reconstruction of the functioning of the Special Civil Court in Warsaw, his description of the manner and circumstances of carrying out of all the sentences passed on individuals found guilty of anti-Jewish activity, and his discussion on the issue of the effectiveness of the surveillance of blackmailers carried out by various structures of the Polish underground.
References
Źródła archiwalne
Google Scholar
Archiwum Akt Nowych (AAN)
Google Scholar
Delegatura Rządu RP na Kraj, 202/II-35, 202/II-37, 202/II-40, 202/II-44, 202/
Google Scholar
III-122, 202/XV-2, 202/XV-1-2
Google Scholar
Armia Krajowa, 203/III-111, 203/III-112, 203/III-113, 203/III-116, 203/III-137
Google Scholar
NSZ. Dowództwo Oddziału II, 207/4, 207/13, 207/35
Google Scholar
Społeczny Komitet Antykomunistyczny „Antyk”, 228/3, 228/5-2, 228/7-3
Google Scholar
Archiwum Beit Lochamej ha-Getaot (Archiwum Kibucu Bojowników Gett, ABGL)
Google Scholar
, 5966, 5987, 6051
Google Scholar
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Google Scholar
/8, 0330/108, 0423/3402, 01208/1003/Jacket, 380/8/3, 1558/45,
Google Scholar
/60, 1558/95, 1572/1330,
Google Scholar
GK 317/247, GK 317/248, GK 317/699–705
Google Scholar
MBP 1572/1330
Google Scholar
Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego
Google Scholar
Wywiad z Izabelą Horodecką, 3 X 2005, http://ahm.1944.pl/Izabela_Horodecka/14
Google Scholar
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
Google Scholar
, Relacje Żydów Ocalałych z Zagłady
Google Scholar
Archiwum Yad Vashem (AYV)
Google Scholar
O.6/82, O.6/83, O.6/86
Google Scholar
Wojskowe Biuro Badań Historycznych, Centralne Archiwum Wojskowe (CAW)
Google Scholar
II.44.5, IX.3.22.9, IX.3.29.3
Google Scholar
Źródła publikowane, wspomnienia
Google Scholar
Arczyński Marek [Ferdynand], Balcerak Wiesław, Kryptonim „Żegota”. Z dziejów pomocy
Google Scholar
Żydom w Polsce 1939–1945, Warszawa: Czytelnik, 1979.
Google Scholar
Bartoszewski Władysław, Po obu stronach muru [w:] Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. Władysław Bartoszewski, Zofia. Lewinówna,wyd. 2 rozsz., Kraków: Znak, 1969.
Google Scholar
Chaskielewicz Stefan, Ukrywałem się w Warszawie. Styczeń 1943 – styczeń 1945, Kraków: Znak, 1988.
Google Scholar
Hanasz Marian, Sprawa Łakińskiego [w:] Goldmanka. W kręgu szkoły, Warszawa: Sekcja Goldmaniaków przy Stowarzyszeniu Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego, 2005.
Google Scholar
Iranek-Osmecki Kazimierz, Kto ratuje jedno życie… Polacy i Żydzi 1939–1945, Warszawa: IPN, 2009.
Google Scholar
Jagur Orna [Grodzińska Irena], Bunkier „Krysia”, Łódź: Oϐicyna Biblioϐilów, 1997.
Google Scholar
Korboński Stefan, Polskie Państwo Podziemne. Przewodnik po podziemiu z lat 1939–1945, Warszawa: Świat Książki, 2008.
Google Scholar
Korboński Stefan, W imieniu Rzeczypospolitej, Warszawa: IPN, 2009 (wyd. 1 1954).
Google Scholar
Pro memoria (1941–1944). Raporty Departamentu Informacji Delegatury Rządu RP o zbrodniach na narodzie polskim, wybór i oprac. Janusz Gmitruk i in., Warszawa:
Google Scholar
Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2004/2005.
Google Scholar
Ringelblum Emanuel, Kronika getta warszawskiego [w:] Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 29: Pisma Emanuela Ringelbluma z getta, red.
Google Scholar
Joanna Nalewajko-Kulikov, Warszawa: ŻIH, 2018.
Google Scholar
Ringelblum Emanuel, Stosunki polsko-żydowskie w czasie drugiej wojny światowej. Uwagi i spostrzeżenia. Warszawa: Czytelnik, 1988, s. 95–99.
Google Scholar
Rybicki Józef, Notatki szefa warszawskiego Kedywu, Warszawa: WUW, 2001.
Google Scholar
Sieroszewski Władysław, Z działalności Wojskowego Sądu Specjalnego Okręgu, a następnie Obszaru warszawskiego AK, „Najnowsze Dzieje Polski” 1964, t. 8.
Google Scholar
Sojusznicy Gestapo. Proces Kwasiborskiego i innych, Warszawa: Książka i Wiedza, 1951.
Google Scholar
Steinsbergowa Aniela, Widziane z ławy obrończej, przedruk z wydawnictwa Instytut Literacki, Paryż 1977, Lublin: Biblioteka Informatora Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ Solidarność, 1984.
Google Scholar
Temkin-Bermanowa Basia, Dziennik z podziemia, wstęp, oprac., przypisy Anka Grupińska, Paweł Szapiro, Warszawa: ŻIH i Twój Styl, 2000
Google Scholar
Prasa
Google Scholar
„Agencja Prasowa” 1942
Google Scholar
„Aneks” 1942
Google Scholar
„Biuletyn Informacyjny” 1941–1944
Google Scholar
„Biuletyn Informacyjny”, dodatek „Z Frontu Walki Cywilnej” 1943
Google Scholar
„Czyn” 1942–1943
Google Scholar
„Informacja Bieżąca” 1942
Google Scholar
„Kronika Tygodniowa” 1943
Google Scholar
„Nowy Dzień” 1943
Google Scholar
„Prawda” 1943
Google Scholar
„Rzeczpospolita Polska” 1942–1944
Google Scholar
„Szaniec” 1943
Google Scholar
„Wiadomości Polskie” 1941
Google Scholar
„WRN” 1942
Google Scholar
Literatura przedmiotu
Google Scholar
Bielecki Robert, Kulesza Juliusz, Przeciw konϔidentom i czołgom. Oddział 993/W Kontrwywiadu Komendy Głównej AK „Pięść” w konspiracji i Powstaniu Warszawskim 1944 roku, Warszawa: Radwan-Wano, 1996.
Google Scholar
Engelking Barbara, Labirynty i plątaniny. Historia pewnego Sprawiedliwego, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2015, nr 11.
Google Scholar
Gałęzowski Marek, Przeciw dwóm zaborcom. Polityczna konspiracja piłsudczykowska w kraju w latach 1939–1947, Warszawa: IPN, 2013.
Google Scholar
Gondek Leszek, Polska karząca 1939–1945. Polski podziemny wymiar sprawiedliwości w okresie okupacji niemieckiej, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1998.
Google Scholar
Gondek Leszek, W imieniu Rzeczypospolitej. Wymiar sprawiedliwości w Polsce podczas II wojny światowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
Google Scholar
Grabowski Jan, „Ja tego Żyda znam!” Szantażowanie Żydów w Warszawie, 1939–1943, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, 2004.
Google Scholar
Grabowski Jan, Tropiąc Emanuela Ringelbluma. Udział polskiej Kriminalpolizei w „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, t. 1.
Google Scholar
Gutman Yisrael, Krakowski Shmuel, Unequal Victims. Poles and Jews during World War Two, tłum. Ted Gorelick, Witold Jedlicki, New York: Holocaust Library, 1986.
Google Scholar
Hempel Adam, Pogrobowcy klęski. Rzecz o policji „granatowej” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, Warszawa: PWN, 1990. Kassow Samuel D., Kto napisze naszą historię? Ostatni rozdział zagłady warszawskiego getta. Ukryte archiwum Emanuela Ringelbluma, tłum. Grażyna Waluga, Olga Zienkiewicz, Warszawa: Amber, 2009.
Google Scholar
Kedyw Okręgu Warszawa Armii Krajowej. Dokumenty – rok 1943, wybór i oprac. Hanna Rybicka, Warszawa: Wydawnictwo IH PAN, 2006.
Google Scholar
Kunert Andrzej Krzysztof, Oskarżony Kazimierz Moczarski, Warszawa: Iskry, 2006.
Google Scholar
Kunert Andrzej Krzysztof, Wojskowe Sądownictwo Specjalne ZWZ-AK, „Więź” 1981, nr 2.
Google Scholar
Landau Ludwik, Kronika lat wojny i okupacji, Warszawa: PWN, 1962, t. 2.
Google Scholar
Laqueur Walter, The Terrible Secret: An investigation into the suppression of information about Hitler’s ‘Final Solution’, London: Weidenfeld and Nicolson, 1980.
Google Scholar
Libionka Dariusz, Wokół korespondencji Adolfa Bermana z Henrykiem Wolińskim, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.
Google Scholar
Marat Emil, Wójcik Michał, Ptaki drapieżne. Historia Lucjana „Sępa” Wiśniewskiego likwidatora z Kontrwywiadu AK, Kraków: Znak, 2016.
Google Scholar
Marszalec Janusz, Morderstwo na Makowieckich i Widerszalu. Stara sprawa, nowe pytania, nowe wątpliwości, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2006, nr 2.
Google Scholar
Marszalec Janusz, Ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego w Powstaniu Warszawskim, Warszawa: Rytm, 1999.
Google Scholar
Pasek Witold, Bolesława Kontryma życie zuchwałe. Biograϔia żołnierza i policjanta 1898–1953, Warszawa: Fronda, 2006.
Google Scholar
Paulsson Gunnar S., Stosunki polsko-żydowskie w okupowanej Warszawie (1940–1945) [w:] Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. Dariusz Libionka, Warszawa: IPN, 2004.
Google Scholar
Paulsson Gunnar S., Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy 1940–1945, tłum.
Google Scholar
Elżbieta Olender-Dmowska, Kraków: Znak i Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, 2008.
Google Scholar
Prekerowa Teresa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, Warszawa: PIW, 1982.
Google Scholar
Puławski Adam, Wobec niespotykanego w dziejach mordu. Rząd RP na uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, AK a eksterminacja ludności żydowskiej od „wielkiej akcji” do powstania w getcie warszawskim, seria „Biblioteka Rocznika Chełmskiego”,
Google Scholar
Chełm: Stowarzyszenie Rocznika Chełmskiego, 2018.
Google Scholar
Strzembosz Tomasz, Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944, wyd. 2 popr. i rozsz., Warszawa: PIW, 1983.
Google Scholar
Strzembosz Tomasz, Rzeczpospolita podziemna. Społeczeństwo polskie a państwo podziemne 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo Krupski i S-ka, 2000.
Google Scholar
Szarota Tomasz, Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne, wyd. 4 rozsz., Warszawa: Czytelnik, 2010.
Google Scholar
Witkowski Henryk, Kedyw Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943–1944,
Google Scholar
Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1984.
Google Scholar
Wywiad i kontrwywiad Armii Krajowej, red. Władysław Bułhak, Warszawa: IPN, 2008.
Google Scholar
Żbikowski Andrzej, Antysemityzm, szmalcownictwo, współpraca z Niemcami a stosunki polsko-żydowskie pod okupacja niemiecką [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, Warszawa: IPN, 2006.
Google Scholar
License
Copyright (c) 2018 Author&"Holocaust Studies and Materials"

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
The journal is published under the Diamond Open Access Standard, CC-BY-4.0 Deed - Attribution 4.0 International - Creative Commons
Most read articles by the same author(s)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Historical Policy Gone Astray. What the Ulma Family Museum of Poles Saving Jews in World War II Fails to Discuss , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 12 (2016)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, The Anatomy of the Incriminating Letter Regarding Father Tadeusz Puder Sent by Father Stanisław Trzeciak , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Apocrypha from the History of the Jewish Military Union and its Authors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Dariusz Libionka, Local Structures of the National Armed Forces Vis-a-Vis Jews in Hiding in Light of Postwar Investigative and Trial Materials – the Case of Miechów and Pińczów Counties , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Dariusz Libionka, Persecutors of Jews before the AK Main Command’s Court Martial in 1944 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 15 (2019)
- Dariusz Libionka, Entries Regarding Jews in the 1942–1944 Warsaw Police Chronicles , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Jacek Leociak, 75th Anniversary of Operation Reinhardt , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Adam Kopciowski, Dariusz Libionka, Testimony of Poale Zion Left activist Pola Elster regarding the situation at the Umschlagplatz and in the transport to Poniatowa in April 1943 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 19 (2023)
- Dariusz Libionka, Polish Church Hierarchy and the Holocaust – A Critical Essay , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 5 (2009)
- Dariusz Libionka, Polish Church Hierarchy and the Holocaust – an Essay from a Critical Perspective , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
Similar Articles
- Samuel Kassow, Emanuel Ringelblum before the War: Man and Historian , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 3 (2007)
- Jan Grabowski, Hunting down Emanuel Ringelblum. The Participation of the Polish Kriminalpolizei in the ‘Final Solution of the Jewish Question , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. Holocaust Studies and Materials (2017)
- Zuzanna Schnepf-Kołacz, The Fate of Journalists of the German ‘Reptile Newspaper’ – Nowy Kurier Warszawski in the Light of Post-War Trials on the Basis of the ‘August Decree’ , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Jacek Leociak, Anniversaries of the Warsaw Ghetto Uprising in public discourse (with special reference to the years 1943–1944, 1968 and 2023) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 19 (2023)
- Maria Ferenc, Aleksandra Bańkowska, “Could there be any moral compensation for the obliteration of all traces of a thousand years of Jewish existence in Poland?” Unknown writings by Emanuel Ringelblum from 1943 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 20 (2024)
- Dariusz Libionka, Adam Kopciowski, The Life and the Holocaust in Hrubieszów in the Eyes of a Young Woman from Warsaw , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 3 (2007)
- Jan Grabowski, Tracking Emanuel Ringelblum. Participation of Polish Kriminalpolizei in the “Final Solution to the Jewish Question” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 10 (2014)
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Habent Sua Fata Libelli. Occupation-period art market in Warsaw and Jewish property , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 10 (2014)
- Alina Skibińska, Joanna Tokarska-Bakir, “Barabasz” and the Jews: From the history of the “Wybraniecki” Home Army Partisan Detachment , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. Holocaust Studies and Materials (2013)
- Gabriel Finder, Bernard Mark, the Uprising in the Warsaw Ghetto, and Jürgen Stroop’s Trial , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 > >>
You may also start an advanced similarity search for this article.