„Psychoterapia Ocalałych z Holokaustu w Polsce po 30 latach”
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 20 (2024), strony: 293-314
Data publikacji: 2024-12-17
Abstrakt
W artykule Autorzy podsumowują zmiany, jakie zachodziły podczas ich 30-letniego doświadczenia psychoterapii ocalałych z Holokaustu. Program zainicjowany przez profesor Marię Orwid jest jedynym programem psychoterapeutycznym adresowanym do tej grupy w Polsce. W artykule opisano, jak badania dotyczące udziału Polaków w Zagładzie wpłynęły na świat wewnętrzny uczestników terapii grupowej. Autorzy stawiają hipotezę, że ocalali przez lata żyli w rzeczywistości zdysocjowanej – z jednej strony ich osobistym doświadczeniem był wojenny lęk przed Polakami, z drugiej − Polakom zawdzięczali przeżycie. Te dwie rzeczywistości pozostawały w oddzieleniu. Tak jak osoba po traumatycznym wydarzeniu może mieć poczucie dwóch rzeczywistości – jednej, w której doświadczyła urazu, i drugiej, w której to zdarzenie nie miało miejsca, tak ocalali nie łączyli tych doświadczeń.
Przedmiotem opisu jest specyficzna grupa – tych, którzy po wojnie pozostali w Polsce, co zwykle nie było ich samodzielną decyzją, ale też nie wyjechali w kolejnych falach migracyjnych, włącznie z ostatnią, po 1968 r. Musieli odszczepiać wiedzę dotyczącą Polaków-prześladowców, żeby móc żyć, zakładać rodziny i czuć się bezpiecznie. I nagle ta rzeczywistość, której nie dotykali w swoich wspomnieniach, stała się przedmiotem debaty publicznej. Zdaniem autorów, zewnętrzne uznanie dla tej części ich doświadczenia pełniło rolę leczniczą, umożliwiło mówienie o, do tej pory, nieobecnych wspomnieniach.
Podejście prowadzących terapię ocalałych zmieniało się w miarę trwania programu. W tym czasie ukazało się na całym świecie dużo prac dotyczących konsekwencji wydarzenia urazowego i psychoterapii traumy. W obszarze psychoanalizy dokonał się odwrót od myślenia w kategoriach wyparcia jako głównego mechanizmu obronnego, a na znaczeniu zyskały zapomniane teorie Ferencziego dotyczące dysocjacji. Zmiana akcentu z wyparcia na dysocjację prowadzi do zaakceptowaniu przez Autorów zmiennego i wielopoziomowego dostępu do doświadczenia, co dotyczy także omawianych w czasie psychoterapii doświadczeń ocalałych.
Słowa kluczowe
ocalały, psychoterapia, międzygeneracyjny przekaz traumy
Bibliografia
Bettelheim Bruno, Individual and mass behavior in extreme situation, „The Journal of Abnormal and Social Psychology” 1943, nr 38.
Bion Wilfred R., Uczenie się na podstawie doświadczenia, przeł. Danuta Golec, Warszawa: Oficyna Ingenium, 2011.
Böttche Maria, Kuwert Philipp, Knaevelsrud Christine, Posttraumatic stress disorder in older adults: An overview of characteristics and treatment approaches, „International journal of geriatric psychiatry” 2012, t. 27, nr 3.
Brodsky Jenny, Sharon Assaf, King Yaron, Be’er Shmuel, Shnoor Yitschak, Holocaust survivors in Israel: Population estimates, demographic, health and social characteristics, and needs, Jerusalem, Israel: Myers-JDC-Brookdale Institute, 2010.
Brom Danny, Kfir Revital, Dasberg Haim, A controlled double-blind study on children of Holocaust survivors, „Israel Journal of Psychiatry” 2001, t. 38, nr 1.
Chodoff Paul, Late effect of the concentration camp syndrome, „Archives Of General Psychiatry” 1963, nr 8.
Danieli Yael, Families and survivors of the Nazi Holocaust: Some long- and short-term effects [w:] Psychological stress and adjustment in time of war and peace, red. Norman Milgram, New York: Brunner-Mazel, 1986.
Danieli Yael, Psychotherapists participation in the conspiracy of silence about the holocaust, „ Psychoanalytic Psychology” 1984, nr 1.
Danieli Yael, Healing components: The right to reparation for victims of gross violations of human rights and humanitarian law [w:] Hearing the Voices. Teaching the Holocaust to Future Generations, red. Didier Pollefeyt, Michael Hayse, Jan Colijn, Marcia Sachs Little, Westfield International Press, 2000.
Durst Nathan, Child-survivors of the Holocaust: Age-specific traumatization and the consequences for therapy, „American Journal of Psychotherapy” 2003, t. 57, nr 4.
Eitinger Leo, Concentration camp survivors in Norway and Israel, Oslo, London: Universitetsforlaget; Allen & Unwin, 1964.
Ferenczi Sándor, Pomieszanie języków w obcowaniu dorosłych z dzieckiem. Mowa czułości i pożądania, tłum. Marek Chojnacki, „Czas Kultury” 2021, nr 4.
Fňašková Monika, Říha Pavel, Preiss Marek, Bob Petr, Nečasová Markéta, Koriťáková Eva, Rektor Ivan, Lifelong impact of extreme stress on the human brain: Holocaust survivors study, „Neurobiology of Stress” 2021, nr 14.
Fogelman Eva, Bass-Wichelhaus Helene, The role of group experiences in the healing process of massive childhood Holocaust trauma, „Journal of Applied Psychoanalytic Studies” 2002, t. 4, nr 1.
Forstmeier Simon, van der Hal Elisheva, Auerbach Martin, Maercker Andreas, Brom Danny, Life review therapy for holocaust survivors (LRT-HS): study protocol for a randomised controlled trial, „BMC Psychiatry” 2020, nr 20.
Forstmeier Simon, Zimmermann Sarah, van der Hal Elisheva, Auerbach Martin, Kleinke Kristian, Maercker Andreas, Brom Danny, Effect of life review therapy for holocaust survivors: a randomized controlled trial, „Journal of Traumatic Stress” 2023, t. 36, nr 3.
Freud Anna, Ego i mechanizmy obronne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Keilson Hans, Sarphatie Herman, Sequential traumatization in children, Jerusalem: The Magnes Press, 1992.
Kellermann Natan PF, The long-term psychological effects and treatment of Holocaust trauma, „Journal of Loss &Trauma” 2001, t. 6, nr 3.
Krystal Henry, Massive psychic trauma, New York: International University Press, 1968.
Laub Dori, Zdarzenie bez świadka: prawda, świadectwo oraz ocalenie, tłum. Tomasz Łysak, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.
World Health Organization, ICD-11: International classification of diseases (11th revision), 2019.
Laub Dori, Bearing Witness or the Vicissitudes of Listening [w:] Testimony: Crises of Witnessing in Literature, Psychoanalysis, and History, red. Shoshana Felman, Dori Laub, New York – London: Routledge, 1992.
Laub Dori, Bodenstab Johanna, Dwadzieścia pięć lat później. Powrót do świadectw ocalałych z Holokaustu, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” 2018, nr 8.
Letzter-Pouw Sonia, Werner Perla, Correlates of intrusive memories and avoidance of memories of the Holocaust, „ Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences” 2005, nr 42.
Marcus Paul, Rosenberg Alan, Healing their wounds: Psychotherapy with Holocaust survivors and their families, New York: Praeger, 1989.
Matussek Paul, Late symptomatology among former concentration camp inmates [w:] The world biennial of psychiatry and psychotherapy, red. Silvano Arieti, New York: Basic Books, 1971.
Niederland William G., Clinical observation on the „survivor syndrome”, „The International Journal of Psychoanalysis” 1968, nr49.
Ornstein Anna, Survival and recovery, „Psychoanalytic Inquiry” 1985, nr 5.
Orwid Maria, Socjopsychiatryczne następstwa pobytu w obozie koncentracyjnym Oświęcim-Brzezinka, „Przegląd Lekarski” 1964, nr 1.
Orwid Maria, Domagalska-Kurdziel Ewa, Pietruszewski Kazimierz, Czaplak Ewa, Izdebski Ryszard, Kamińska Maria, Psychospołeczne następstwa Holocaustu u osób ocalonych i żyjących w Polsce, „Psychiatria Polska” 1994, nr 1.
Prot Katarzyna, Życie po Zagładzie. Skutki traumy u ocalałych z Holokaustu. Świadectwa z Polski i Rumunii, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii, 2019.
Prot-Klinger Katarzyna, Szwajca Krzysztof, Późne skutki wczesnej traumy. Psychoterapia Ocalałych z Holokaustu [w:]: Psychoanaliza w cieniu wojny i Zagłady, red. Ewa Kobylińska-Dehe, Kraków: Universitas, 2020.
Prot-Klinger Katarzyna, Szwajca Krzysztof, Biedka Łukasz, Bierzyński Kazimierz, Domagalska Ewa, Izdebski Ryszard, Psychotherapy of holocaust survivors–integration of traumatic experiences?, „Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences” 2019, t. 56, nr 1.
Rutkowski Krzysztof, Dembińska Edyta, Powojenne badania stresu pourazowego w Krakowie. Część I. Badania do 1989 roku, „Psychiatria Polska” 2015, nr 21.
Simenauer Erich, Late psychic sequels of man-made disaster, „The International Journal of Psychoanalysis” 1968, nr 49.
Steinberg Arlene, Holocaust survivors and their children: review of clinical literature [w:] Healing their wounds: psychotherapy with Holocaust survivors and their Families, red. Paul Marcus, Alan Rosenberg, New York: Praeger, 1989.
Szwajca Krzysztof, Psychiatria a trauma [w:] Konteksty psychiatrii, red. Bogdan de Barbaro, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
Thorp Steven R., Glassman Lisa H., Wells Stephanie Y., Walter Kristen H., Gebhardt Heather, Twamley Elizabeth, Golshan Shahrokh i in., A randomized controlled trial of prolonged exposure therapy versus relaxation training for older veterans with military-related PTSD, „Journal of Anxiety Ddisorders” 2019, nr 64.
Yehuda Rachel, Schmeidler James, Siever Larry J., Binder-Brynes Karen, Elkin Abbie, Individual differences in posttraumatic stress disorder symptom profiles in Holocaust survivors in concentration camps or in hiding, „Journal of Traumatic Stress” 1997, nr 10.
Zimmermann Sarah, van der Hal Elisheva, Auerbach Martin, Brom Danny, Ben-Ezra Liron, Tischler Randy, Cassif-Weissberg Liora, Nof Reut, Forstmeier Simon, Life review therapy for holocaust survivors: Two systematic case studies, „ Psychotherapy” 2022, t. 59, nr 4.
Licencja
Copyright (c) 2024 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.