English
Polish
Judith S. Kestenberg i ucieczka w (nie)pamięć o Zagładzie
Klara Naszkowska
klara.nasz@gmail.com Biogramhistoryczka kultury specjalizująca się w żydowskich gender studies i studiach kobiecych, historii osobistej i mówionej oraz studiach imigracyjnych. Uzyskała tytuł magistra filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim w 2006 r., a następnie tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie literatury porównawczej na Uniwersytecie Edynburskim w 2013 r. W październiku 2019 r. otrzymała stypendium Fulbright Senior Award Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta do Union Theological Seminary w Nowym Jorku. W ramach stypendium zrealizowała projekt badawczy poświęcony zapomnianej żydowskiej pionierce psychoanalizy Sabinie Spielrein. Kontynuuje studia podoktorskie w charakterze profesora wizytującego na UTS (lata 2020–2021, 2021–2022), w Center for Jewish History (lata 2021–2022) i w Instytucie Harrimana na Uniwersytecie Columbia (lata 2022–2023). W ramach powyższych afiliacji prowadzi badania archiwalne i pisze książkę habilitacyjną poświęconą historiom osobistym emigracyjnych psychoanalityczek żydowskiego pochodzenia w USA
https://orcid.org/0000-0002-4172-9768
Ośrodek Myśli Psychoanalitycznej, IFIS PAN; Union Theological Seminary in the City of New York
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 18 (2022), strony: 296-321
Data publikacji: 2023-03-11
Abstrakt
Artykuł rekonstruuje życiorys oraz złożoną, międzykulturową i międzynarodową tożsamość Judith S. Kestenberg (1910–1999) – polskiej Żydówki urodzonej w Galicji, na obszarze Austro-Węgier, w ortodoksyjnym domu, studentki medycyny w Wiedniu, emigrantki do Stanów Zjednoczonych, pionierki badań psychoanalitycznych i pracy terapeutycznej z ocalałymi z Zagłady, doświadczonej przez traumę córki ofiar Szoah, matki i żony. W tekście zostały przybliżone złożone okoliczności wyjazdu Kestenberg z Austrii w połowie 1937 r. i jej metaforyczne ucieczki od niemożliwej do zaakceptowania rzeczywistości wojny i Zagłady, a także jej skomplikowany, niejednoznaczny, ewoluujący stosunek do poniesionych w wyniku wojny, Holokaustu i emigracji strat i przeżytych traum, oraz do żydowskiej i polskiej tożsamości. W artykule zestawiono jej osobisty stosunek do Szoah spowodowany utratą rodziców z wręcz obsesyjnym poświęceniem się pracy terapeutycznej z ocalałymi z Zagłady. Podczas gdy w pierwszych powojennych dekadach w środowiskach ocalałych Żydów, emigrantów, a nawet specjalistów od zdrowia psychicznego (w tym psychoanalityków) dominowało przeświadczenie, że o wojnie, traumie i stracie lepiej zapomnieć, Kestenberg od 1968 r. tworzyła nową dziedzinę wiedzy poświęconą ocalałym, którzy doświadczyli prześladowań wojennych w bardzo młodym wieku. Wierzyła, że jedynym sposobem na poradzenie sobie z trudnymi do zaakceptowania wydarzeniami z przeszłości jest mówienie o nich, uznanie ich i zachowanie w pamięci indywidualnej i zbiorowej.
Historia rodzinna i życiorys Kestenberg zostały zrekonstruowane na podstawie źródeł archiwalnych. Oficjalne źródła historyczne przeważnie pomijają głosy i doświadczenia mniejszości, w tym kobiet, Żydów, emigrantów, nieobywateli, dlatego w artykule wykorzystano materiały historii osobistej: wspomnienia, listy, opublikowane i niepublikowane wywiady, oraz historie mówione (ustne wystąpienia, przeprowadzone przeze mnie rozmowy), a także teksty Kestenberg dotyczące jej badań nad ocalałymi.
Słowa kluczowe
Judith S. Kestenberg, zagłada Żydów, Holokaust, emigracja, tożsamość, ucieczka, trauma, psychoanaliza, historia mówiona, historia osobista, feminizm
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Bertram David Lewin Papers (1883–1974), Washington DC: Biblioteka Kongresu, con- tainer 7, folder 10, Judith S. Kestenberg, Letter to Dr. Bertram Lewin, 18 I 1967 r. Niepublikowany wywiad z Judith S. Kestenberg przeprowadzony przez Esther Altshul
Heltgott, Nowy Jork, grudzień 1994 r.
Niepublikowana rozmowa z Janet Kestenberg Amighi przeprowadzona przez Klarę Na- szkowską, Nowy Jork, 22 IV 2021 r.
Niepublikowana rozmowa z Robertem M. Princem przeprowadzona przez Klarę Na- szkowską, Nowy Jork, 4 VI 2021 r.
Niepublikowana rozmowa z Howardem Kestenbergiem przeprowadzona przez Klarę Naszkowską, Nowy Jork, 7 VI 2021 r.
Niepublikowana rozmowa z K. Markiem Sossinem przeprowadzona przez Klarę Na- szkowską, Nowy Jork, 8 VI 2021 r.
Niepublikowana rozmowa z Lawrencem A. Zeidmanem przeprowadzona przez Klarę Na- szkowską, Nowy Jork, 10 VI 2021.
Niepublikowana rozmowa z Ewą Fogelman przeprowadzona przez Klarę Naszkowską, Nowy Jork, 13 VI 2021 r.
Wystąpienie Judy [Judith S.] Kestenberg, panel podczas Oral History Workshop #10, Amerykańskie Towarzystwo Psychoanalityczne, grudzień 1978 r.
Literatura przedmiotu / Cntent related literature
Bańburski Kazimierz, Bogacz Janusz, Kozioł Janusz, Żydzi w Tarnowie: Świat, którego nie
ma, Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie, 2003.
Birkmayer Walther, Silberpfennig Judith [Judith S. Kestenberg], Über zwei Fälle von Trige- minustumoren mit Zwischenhirnsymptomen, „Archiv für Psychiatrie und Nerven- krankheiten” 1938, t. 108.
Children in the Holocaust and Its Aftermath: Historical and Psychoanalytical Studies of the Kestenberg Archive, red. Sharon Kangisser Cohen, Eva Fogelman, Dalia Ofer, New York: Berghahn Books, 2017.
Cixous Hélène, Śmiech Meduzy, tłum. Anna Nasiłowska, „Teksty Drugie” 1993, nr 4/5/6.
Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850–1918. A–D, red. Jerzy Michalewicz, Kraków: Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999.
Czech Herwig, Zeidman Lawrence A., Walther Birkmayer, Co-describer of L-Dopa, and His Nazi Connections: Victim or Perpetrator?, „Journal of the History of the Neuro- sciences” 2014, t. 23.
Deutsch Helena, Konfrontacja z samą sobą. Epilog, tłum. Adam Pluszka, Warszawa: Cy- klady, 2008.
Pass Freidenreich Harriet, Female, Jewish, and Educated: The Lives of Central European University Women, Bloomington–Indianapolis: Indiana University Press, 2002.
Pass Friedenreich Harriet, Jewish Women Physicians in Central Europe in the Early Twen- tieth Century, „Contemporary Jewry”, styczeń 1996, t. 17, nr 1.
Freud Zygmunt, Trzy rozprawy z teorii seksualnej [w:] Życie seksualne, tłum. Ludwik Je- kels, Warszawa: KR, 2009.
Grand Sarah, The New Aspect of the Woman Question, „The North American Review”, ma- rzec 1894, t. 158, nr 448.
Gunst Virginia K., Memoirs-Professional and Personal: A Decade with Frieda Fromm-Reich- mann, „Psychiatry. Interpresonal and Biological Processes”, maj 1982, t. 45.
Hornstein Gail A., To Redeem One Person Is to Redeem the World: The Life of Frieda Fromm-
-Reichmann, New York: Other Press, 2005.
Irigaray Luce, Ciało-w-ciało z matką, tłum. Agnieszka Araszkiewicz, Kraków: eFKa, 2000. [Kestenberg Judith S.], Interview. Dr Judith S. Kestenberg talks to Kristina Stanton, „Free
Associations: Psychoanalysis Groups Politics Culture” 1991, t. 2, wyd. 2.
Kestenberg Judith S., Child Survivors of the Holocaust (Introduction), „Psychoanalytic Re- view” 1988, t. 75.
Kestenberg Judith S., Children and Parents: Psychoanalytic Study in Development, New York: Jason Aronson, 1975.
Kestenberg Judith S., Coping with Losses and Survival [w:] The Problem of Loss and Mour- ning: Psychoanalytic Perspectives, red. David R. Dietrich, Peter S. Shabad, Madison, CT: International Universities Press, 1990.
Kestenberg Judith S., Ein Requiem für die Verluste der Psychoanalyse in der Nazizeit. Ein- drücke vom Hamburger IPA-Kongreß, „Psyche – Zeitschrift für Psychoanalyse” 1986, t. 40, nr 10.
Kestenberg Judith [S.], Kinder von Überlebenden der Naziverfolgungen, „Psyche – Zeit- schrift für Psychoanalyse” 1974, t. 28 (3).
Kestenberg Judith S., Kindheit und Wissenschaft. Eine biographische Skizze [w:] Psycho- analyse in Selbstdarstellungen, t. 1, red. Ludger M. Hermanns, Tübingen: Edition Diskord, 1992.
Kestenberg Judith S., Memories from Early Childhood, „Psychoanalytic Review”, zima 1988, t. 75 (4).
Kestenberg Judith S., Outside, Inside, Male and Female, „Journal of American Psychoana- lytic Society” 1968, t. 16.
Kestenberg Judith S., The Development of Maternal Feeling in Early Childhood, „Journal of American Psychoanalytic Association” 1956, t. 3.
Kestenberg Judith S., Vicissitudes of Female Sexuality, „Psychoanalytical Study of a Child” 1956, t. 11.
Kestenberg Judith S., Brenner Ira, Children Who Survived the Holocaust: The Role of Rules and Routines in the Development of the Superego, „International Journal of Psycho-
-Analysis” 1986, t. 67.
[Kestenberg] Judith S., Milton Kestenberg, The Background of the Study [w:] Generations of the Holocaust, red. Martin S. Bergmann, Milton E. Jucovy, New York: Basic Bo- oks, 1982.
Kobylińska–Dehe Ewa, Siła przeznaczenia. Alberta Szalita, żydowska psychoanalityczka z Warszawy w Ameryce [w:] Psychoanaliza w cieniu wojny i Zagłady, red. Ewa Ko- bylińska-Dehe, Kraków: Universitas 2020.
Krystal Henry, Niederland William G., Psychic Traumatization: Aftereffects in Individuals and Communities, Boston: Little, Brown and Company, 1971.
Kolbuszewska Jolanta, Polki na uniwersytetach – trudne początki, „Sensus Historiae” 2017, t. 26, nr 1.
Kormos Janka, History and the Psychoanalytic Foundations of the Kestenberg Movement Profile, „An International Journal for Theory, Research and Practice” 2022, t. 17, nr 2.
Kuriloff Emily, Contemporary Psychoanalysis and the Legacy of the Third Reich, New York: Routledge, 2014.
Leśniak Roman, Mitarski Jan, Orwid Maria, Szymusik Adam, Teutsch Aleksander, Nie które zagadnienia psychiatryczne obozu w Oświęcimiu w świetle własnych badań,
„Przegląd Lekarski” 1961, R. 17, seria 2, nr 1a: Dodatkowy zeszyt poświęcony za- gadnieniom lekarskim obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka.
Magnone Lena, Emisariusze Freuda. Transfer kulturowy psychoanalizy do polskich sfer in- teligenckich przed drugą wojną światową, t. 1 i 2, Kraków: Universitas, 2016.
Naszkowska Klara, Help, Health, Husband & Hutzpah. Grete Bibring, Helene Deutsch, Dora Hartmann, Marianne Kris and Jenny Waelder-Hall – from Vienna to the United Sta- tes [w:] The Emigré Analysts and American Psychoanalysis: History and Contempo- rary Relevance, red. Adrienne Harris, New York: Routledge, 2023 (w druku).
Naszkowska Klara, Psychoanalyst, Jew, Woman, Wife, Mother, Emigrant: The Émigré Fore- mothers of Psychoanalysis in the United States, „European Judaism” marzec 2022, t. 55, nr 1.
Paz Reut Yael, A Forgotten Kelsenian? The Story of Helen Silving-Ryu (1906–1993), „Euro- pean Journal of International Law” 2014, t. 25, nr 4.
Roazen Paul, Helene Deutsch: A Psychoanalyst’s Life, New York: Doubleday, 1985.
Roazen Paul, Tola Rank, „Journal of the American Academy of Psychoanalysis”, czerwiec 1990, t. 18, nr 2.
Silving Helen, Helen Silving Memoirs, New York: Vantage Press, 1988. Szalita Alberta, Grief and Bereavement, New York: Basic Books, 1974. Szalita Alberta, Reanalysis, „Contemporary Psychoanalysis” 1968, t. 4. Szalita Alberta, The Force of Destiny, New York: Jay Street Publishers, 2005.
Sossin K. Mark, Loman Susan, Merman Hillary, Remembering Judith S. Kestenberg, Our Men- tor and Friend, „American Journal of Dance Therapy”, wiosna/lato 1999, t. 21, nr 1.
The Memoirs of Margaret Mahler, red. Paul E. Stepansky, New York: Routledge, 1992. Trepp Leo, A History of the Jewish Experience, Millburn: Behrman House, 2006.
Yizkor book: Tarnow; The Life and Destruction of a Jewish City, t. 1 i 2, red. Abraham Cho- met, Tel Aviv: Association of Former Residents of Tarnow, 1954–1968.
Zeidman Lawrence A., Brain Science under the Swastika. Ethical Violations, Resistance, and Victimization of Neuroscientists in Nazi Europe, Oxford: Oxford University Press, 2020.
Netografia
The Central Database of Shoah Victims’ Names, Yad Vashem, https://yvng.yadvashem.org JewishGen: The Global Home For Jewish Genealogy, https://www.jewishgen.org/ Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, http://www.auschwitz.org/ https://www.psychoanalytikerinnen.de
United States Holocaust Memoriam Museum, https://www.ushmm.org/ Wirtualny Sztetl, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, https://sztetl.org.pl/
Licencja
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
