Proste pytanie: Co w Muzeum Historii Żydów Polskich może zobaczyć zwykły widz? Nie muzealnik, nie historyk i nie Żyd z pochodzenia lub wyboru, świadomy własnych dziejów. Ot, zwyczajny mieszkaniec Warszawy albo ktoś przyjezdny, kogo przyciągnął rozgłos towarzyszący powstawaniu tej placówki, a potem organizowaniu stałej ekspozycji historycznej. Widz, który wie już zapewne, że sam budynek, zaprojektowany przez Rainera Mahlamäkiego, uznawany jest za jedną z najciekawszych realizacji architektonicznych ostatnich lat, a z kolei koncepcja wystawy głównej rodziła się w wieloletnich sporach naukowych i personalnych. Wreszcie widz, który prawdopodobnie zetknął się z pojęciem ekspozycji narracyjnej, ale któremu słowo „muzeum” kojarzy się przede wszystkim ze zbiorem eksponatów, a niekoniecznie z nowoczesną sztuką wystawienniczą.

Pierwszą reakcją może więc być rozczarowanie. Jak to? Taki wspaniały budynek, tyle sporów ideowych i merytorycznych – a tymczasem rozciąga się przed nami ciąg rysunków na ścianach, trójjęzycznych inskrypcji i w najlepszym razie reprodukcji. Jakaś historia pauperum, komiks z tysiącletnich dziejów, niekiedy poruszany elektroniką. Pal diabli średniowiecze, pal diabli czasy Rzeczypospolitej Obojga Narodów – także wieki XIX i XX zaistniały niemal wyłącznie w obrazkach. A gdzie materialne świadectwa życia żydowskiego, gdzie meble, ubiory, księgi, warsztaty, garnki, biżuteria, przedmioty zbytku i świadectwa nędzy?