Lublin: Zagłada i pamięć O wierszu Miasto odchodzi Tomasza Pietrasiewicza
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 21 (2025), Strony: 324-337
Data zgłoszenia: 2025-06-06Data akceptacji: 2025-08-27
Data publikacji: 2025-12-27
https://doi.org/10.32927/zzsim.1120
Abstrakt
W roku 2015 Tomasz Pietrasiewicz – dyrektor Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” – napisał wiersz Miasto odchodzi, który poświęcił lubelskim ofiarom Zagłady, a osiem lat później, w roku 2023, tekst ten znalazł się jako mural na wewnętrznej ścianie bramy pod ul. Zamkową, łączącą (dziś w sposób symboliczny, niegdyś – realny) Podwale z pl. Zamkowym – dawny obszar miasta chrześcijańskiego z miastem żydowskim. W artykule autor dokonuje interpretacji tego wiersza, będącego oryginalną formą artystycznego upamiętnienia niegdysiejszych mieszkańców żydowskiej dzielnicy w Lublinie oraz różnych instytucji życia publicznego powstałych z ich inicjatywy. Pietrasiewicz prowadzi też w tym liryku poetycki dialog z ważnymi dla Lublina twórcami: Jakubem Glatsztejnem, Julią Hartwig, Paulem Celanem i Józefem Czechowiczem, a także z autorami, którzy upamiętniali w swym dorobku poetyckim ofiary Szoa: Antonim Słonimskim, Zbigniewem Herbertem, Czesławem Miłoszem i Tadeuszem Różewiczem.
Słowa kluczowe
Lublin , Żydzi , dialog poetycki , upamiętnianie ofiar , poezja Zagłady , Akcaj Reinhardt , Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”
Bibliografia
Adamczyk-Grabowska Monika, Jakub Glatsztejn – żydowski pisarz z Lublina, „Akcent” 1998, nr 4.
Google Scholar
Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. Dariusz Libionka, Warszawa: IPN. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2004.
Google Scholar
Arnszatjnowa Franciszka, Czechowicz Józef, Stare kamienie, Lublin: Biblioteczka Lubelska Towarzystwa Miłośników Książki, 1934.
Google Scholar
Auerbach Rachela, Lament rzeczy martwych, „Przełom. Organ Żydowskiej Partii Robotniczej Poalej-Sion” 1946, nr 2.
Google Scholar
Brodski Josif, Wielka elegia dla Johna Donne’a [w:] idem, 82 wiersze i poematy, wybór i oprac. Stanisław Barańczak, przedmowa Czesław Miłosz, Kraków: Znak, 1989.
Google Scholar
Celan Paul, Todesfuge / Fuga śmierci [w:] idem, Wiersze, wybrał, przełożył i posłowiem opatrzył Feliks Przybylak, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1988.
Google Scholar
Chmielewski Jakub, Zagłada Żydów lubelskich – początek Akcji Reinhardt, „Rocznik Lubelski” 2009, t. 39.
Google Scholar
Cobel-Tokarska Marta, Bezludna wyspa, nora, grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa: IPN, 2012.
Google Scholar
Czechowicz Józef, Ulica Szeroka [w:] idem, Wiersze i poematy, oprac. Józef Franciszek Fert, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2012.
Google Scholar
Erntefest, 3–4 listopada 1943. Zapomniany epizod Zagłady, red. Wojciech Lenarczyk, Dariusz Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2009.
Google Scholar
Fuks Marian, Prasa żydowska w Lublinie i na Lubelszczyźnie (1918–1939), „Biuletyn ŻIH” 1970, nr 4 (112).
Google Scholar
Glatsztejn Jakub, Lublinie, moje święte miasto, tłum. Monika Adamczyk-Garbowska, „Scriptores” 2003, nr 1 (27).
Google Scholar
Glatsztejn Jakub, Lublinie, moje święte miasto, tłum. Monika Adamczyk-Garbowska [w:] Pięć wieków poezji o Lublinie. Antologia, wybór, oprac. i wstęp Waldemar Michalski, Lublin: Wydawnictwo „Norbertinum” 2015.
Google Scholar
Hartwig Julia, Elegia lubelska [w:] eadem, Nie ma odpowiedzi, Warszawa: Sic!, 2001.
Google Scholar
Herbert Zbigniew, U wrót doliny [w:] idem, Wiersze zebrane, oprac. Ryszard Krynicki, Kraków: A5, 2006.
Google Scholar
Jerozolima Królestwa Polskiego. Opowieść o żydowskim Lublinie / The Jerusalem of the Kingdom of Poland: The Story of the Jewish Lublin, red. Leszek Dulik, Waldemar Golec, autor tekstu Konrad Zieliński, tłum. na jęz. angielski Wiesław Horabik, tłum. tekstów z jidysz Adam Kopciowski, Lublin: Ad Rem Agencja Reklamy i Wydawnictwo, 2007.
Google Scholar
Jeziorkowska-Polakowska Anna, Kulturotwórcza rola lubelskiej „Myśli Żydowskiej” [w:] Prasa Żydów polskich. Od przeszłości do teraźniejszości, red. Agnieszka Karczewska, Sławomir Jacek Żurek, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2016.
Google Scholar
Kiełsznia Stefan, Ulica Nowa 3. Zdjęcia lubelskiej dzielnicy żydowskiej z lat 30, tłum. Karl Hoffmann, Agnieszka Kowaluk, Tim Sharp, wyd. Ulrike Grossarth, Leipzig: Kunsthaus Dresden, Städtische Galerie für Gegenwartskunst, 2011.
Google Scholar
Klimowcz Teresa, Nowy cmentarz żydowski w Lublinie jako palimpsest pamięci, „Studia Judaica. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich” 2020, nr 2.
Google Scholar
Kopciowski Adam, Wos hert zich in der prowinc? Prasa żydowska na Lubelszczyźnie i jej największy dziennik „Lubliner Tugblat”, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2015.
Google Scholar
Kopciowski Adam, Kubiszyn Marta, Żydowski Lublin. Źródła – obrazy – narracje, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2021.
Google Scholar
Księga pamięci żydowskiego Lublina, wstęp, wybór i oprac. Adam Kopciowski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2011.
Google Scholar
Kuwałek Robert, Wysok Wiesław, Lublin – Jerozolima Królestwa Polskiego, Lublin: Stowarzyszenie „Dialog i Współpraca”, 2001.
Google Scholar
Lehnstaedt Stephan, Akcja „Reinhardt” w świetle najnowszej niemieckiej literatury przedmiotu, tłum. Piotr Kendziorek, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar
Miasto niezapomniane. Lublin Julii Hartwig (teksty Julia Hartwig; fotografie Edward Hartwig), red. Aleksander Wójtowicz, Joanna Zętar, Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2021.
Google Scholar
Miłosz Czesław, Biedny chrześcijanin patrzy na getto [w:] idem, Wiersze wszystkie, Znak, 2011.
Google Scholar
Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS i ŻIH, 2012.
Google Scholar
Ng Joanne, Muzyka w KL Auschwitz. Jej rola i znaczenie [w:] Im więcej wiem, tym mniej rozumiem, tłum. Bożena Karwowska, red. Bożena Karwowska, Jacek Lachendro, Piotr Setkiewicz, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2023.
Google Scholar
Panas Władysław, Oko cadyka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2004.
Google Scholar
Pietrasiewicz Tomasz, Przewodnik po historii słowa drukowanego w Lublinie, Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2014.
Google Scholar
Pilarczyk Krzysztof, Leksykon drukarzy ksiąg hebrajskich w Polsce z bibliografią polono-judaików w językach żydowskich (XVI–XVIII wiek), Kraków: Antykwa, 2004.
Google Scholar
Próchniak Paweł, W prześwicie. Szkice z Bramy, Wołowiec: Czarne i Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2023.
Google Scholar
Puste krzesło. Odnaleźć radość i nadzieję. Ponadczasowa mądrość chasydzkiego mistrza rabiego Nachmana z Bracławia, oprac. Moshe Mykoff i Breslov Research Institute, tłum. Jerzy Moderski, Poznań: Rebis, 1996.
Google Scholar
Rej Kamil, „Myśl Żydowska” (1916–1918) – pismo lubelskiej inteligencji żydowskiej, „Res Historica Lublin” 1997, t. 25.
Google Scholar
Różewicz Tadeusz, Matka odchodzi, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000.
Google Scholar
Shallcross Bożena, Rzeczy i Zagłada, Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar
Słonimski Antoni, Elegia miasteczek żydowskich [w:] idem, Poezje wybrane, wybór i wstęp Roman Loth, Warszawa 1989.
Google Scholar
Stypuła Łukasz, Miasto odeszło. Lubelskie zapiski z nieprzygotowania, „Konteksty” 2024, nr 3.Szlengel Władysław, Co czytałem umarłym. Wiersze getta warszawskiego, wybór i oprac. Irena Maciejewska, Warszawa: PIW, 1977.
Google Scholar
Trzciński Andrzej, Od Lublina do Lublina. Stary kirkut w Lublinie – studium przypadku w badaniach cmentarzy żydowskich, „Rozprawy Komisji Językowej” (Wrocławskie Towarzystwo Naukowe) 2015, t. 41.
Google Scholar
Trzciński Andrzej, Świadkiem jest ta stela. Stary Cmentarz Żydowski w Lublinie, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2017.
Google Scholar
Ubertowska Aleksandra, Rachela Auerbach opłakuje ślady, resztki, widma, wyrwy z ziemi, „Teksty Drugie” 2014, nr 1.
Google Scholar
Więcławska Katarzyna, Zmartwychwstałe miasteczko… Literackie oblicza sztetl, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2005.
Google Scholar
Zieliński Konrad, Jeszcze o Jesziwie Mędrców Lublina (1930–1939), „Komunizm. System, ludzie, dokumentacja. Rocznik naukowy” 2021, nr 10.
Google Scholar
Zieliński Konrad, Zielińska Nina, Jeszywas Chachmej Lublin. Uczelnia Mędrców Lublina, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2003.
Google Scholar
Żurek Sławomir Jacek, (מגן לובלין) Magen Lublin. Arnsztajnowa i Czechowicz [w:] idem, Odpamiętywanie polsko-żydowskie. Szkice – studia – interpretacje, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2021.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Autor&"Zagłada Żydów. Studia i Materiały"

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
Czasopismo publikowane jest w standardzie Diamond Open Access na licencji CC-BY-4.0 Deed - Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa - Creative Commons
Podobne artykuły
- Klaus Peter Friedrich, Nazistowski mord na Żydach w prasie polskich komunistów (1942–1944). , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Stephan Lehnstaedt, Holokaust w niemieckiej literaturze naukowej ostatnich pięciu lat , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 7 (2011)
- Michał Głowiński, Życiorys Batji Klig , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 7 (2011)
- Justyna Kowalska-Leder, Helping Those Doomed to Annihilation as a Source of Destruction – On the Basis of Brandla Siekierkowa’s Personal Documents , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Zofia Wóycicka, Kazerne Dossin – Muzeum-Miejsce Pamięci i Centrum Dokumentacyjne poświęcone Zagładzie i Prawom Człowieka , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
<< < 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
English
Język Polski
https://orcid.org/0000-0002-6576-6598
