Pokaż  Nr 21 (2025)

Nr 21 (2025)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2025-12-27

Dział: Upamiętnienia Zagłady

Lublin: Zagłada i pamięć O wierszu Miasto odchodzi Tomasza Pietrasiewicza

Sławomir Jacek Żurek

zureks@kul.pl

prof. dr hab.; kierownik Pracowni Literatury Polsko-Żydowskiej oraz dyrektor  Międzynarodowego  Ośrodka  Badań  nad  Historią i Dziedzictwem Kulturowym Żydów Europy Środkowej i Wschodniej KUL. Autor kilkunastu książek, ostatnio ukazały się: Polish Jewish Re-remembering (2023), W tekstowym świecie Zagłady. Przekroje – interpretacje – krytyka (2023), Szklany sufit języka. Trzynaście rozmów (współautor: Anna Frajlich, 2025), oraz licznych artykułów naukowych w wydawnictwach zbiorowych i czasopismach. W latach 2020–2023 kierował międzynarodowym zespołem badawczym realizującym projekt „Literatura XXI wieku i Holokaust. Perspektywa komparatystyczna i wielojęzyczna” w ramach konsorcjum trzech uniwersytetów: Bar-Ilan Univer- sity (Izrael), University of Antwerp (Belgia) i Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (Polska).

ORCID logo https://orcid.org/0000-0002-6576-6598

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 21 (2025), Strony: 324-337

Data zgłoszenia: 2025-06-06
Data akceptacji: 2025-08-27

Data publikacji: 2025-12-27

DOI logo https://doi.org/10.32927/zzsim.1120

Abstrakt

W roku 2015 Tomasz Pietrasiewicz – dyrektor Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” – napisał wiersz Miasto odchodzi, który poświęcił lubelskim ofiarom Zagłady, a osiem lat później, w roku 2023, tekst ten znalazł się jako mural na wewnętrznej ścianie bramy pod ul. Zamkową, łączącą (dziś w sposób symboliczny, niegdyś – realny) Podwale z pl. Zamkowym – dawny obszar miasta chrześcijańskiego z miastem żydowskim. W artykule autor dokonuje interpretacji tego wiersza, będącego oryginalną formą artystycznego upamiętnienia niegdysiejszych mieszkańców żydowskiej dzielnicy w Lublinie oraz różnych instytucji życia publicznego powstałych z ich inicjatywy. Pietrasiewicz prowadzi też w tym liryku poetycki dialog z ważnymi dla Lublina twórcami: Jakubem Glatsztejnem, Julią Hartwig, Paulem Celanem i Józefem Czechowiczem, a także z autorami, którzy upamiętniali w swym dorobku poetyckim ofiary Szoa: Antonim Słonimskim, Zbigniewem Herbertem, Czesławem Miłoszem i Tadeuszem Różewiczem.

Adamczyk-Grabowska Monika, Jakub Glatsztejn – żydowski pisarz z Lublina, „Akcent” 1998, nr 4.
Google Scholar

Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. Dariusz Libionka, Warszawa: IPN. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2004.
Google Scholar

Arnszatjnowa Franciszka, Czechowicz Józef, Stare kamienie, Lublin: Biblioteczka Lubelska Towarzystwa Miłośników Książki, 1934.
Google Scholar

Auerbach Rachela, Lament rzeczy martwych, „Przełom. Organ Żydowskiej Partii Robotniczej Poalej-Sion” 1946, nr 2.
Google Scholar

Brodski Josif, Wielka elegia dla Johna Donne’a [w:] idem, 82 wiersze i poematy, wybór i oprac. Stanisław Barańczak, przedmowa Czesław Miłosz, Kraków: Znak, 1989.
Google Scholar

Celan Paul, Todesfuge / Fuga śmierci [w:] idem, Wiersze, wybrał, przełożył i posłowiem opatrzył Feliks Przybylak, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1988.
Google Scholar

Chmielewski Jakub, Zagłada Żydów lubelskich – początek Akcji Reinhardt, „Rocznik Lubelski” 2009, t. 39.
Google Scholar

Cobel-Tokarska Marta, Bezludna wyspa, nora, grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa: IPN, 2012.
Google Scholar

Czechowicz Józef, Ulica Szeroka [w:] idem, Wiersze i poematy, oprac. Józef Franciszek Fert, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2012.
Google Scholar

Erntefest, 3–4 listopada 1943. Zapomniany epizod Zagłady, red. Wojciech Lenarczyk, Dariusz Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2009.
Google Scholar

Fuks Marian, Prasa żydowska w Lublinie i na Lubelszczyźnie (1918–1939), „Biuletyn ŻIH” 1970, nr 4 (112).
Google Scholar

Glatsztejn Jakub, Lublinie, moje święte miasto, tłum. Monika Adamczyk-Garbowska, „Scriptores” 2003, nr 1 (27).
Google Scholar

Glatsztejn Jakub, Lublinie, moje święte miasto, tłum. Monika Adamczyk-Garbowska [w:] Pięć wieków poezji o Lublinie. Antologia, wybór, oprac. i wstęp Waldemar Michalski, Lublin: Wydawnictwo „Norbertinum” 2015.
Google Scholar

Hartwig Julia, Elegia lubelska [w:] eadem, Nie ma odpowiedzi, Warszawa: Sic!, 2001.
Google Scholar

Herbert Zbigniew, U wrót doliny [w:] idem, Wiersze zebrane, oprac. Ryszard Krynicki, Kraków: A5, 2006.
Google Scholar

Jerozolima Królestwa Polskiego. Opowieść o żydowskim Lublinie / The Jerusalem of the Kingdom of Poland: The Story of the Jewish Lublin, red. Leszek Dulik, Waldemar Golec, autor tekstu Konrad Zieliński, tłum. na jęz. angielski Wiesław Horabik, tłum. tekstów z jidysz Adam Kopciowski, Lublin: Ad Rem Agencja Reklamy i Wydawnictwo, 2007.
Google Scholar

Jeziorkowska-Polakowska Anna, Kulturotwórcza rola lubelskiej „Myśli Żydowskiej” [w:] Prasa Żydów polskich. Od przeszłości do teraźniejszości, red. Agnieszka Karczewska, Sławomir Jacek Żurek, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2016.
Google Scholar

Kiełsznia Stefan, Ulica Nowa 3. Zdjęcia lubelskiej dzielnicy żydowskiej z lat 30, tłum. Karl Hoffmann, Agnieszka Kowaluk, Tim Sharp, wyd. Ulrike Grossarth, Leipzig: Kunsthaus Dresden, Städtische Galerie für Gegenwartskunst, 2011.
Google Scholar

Klimowcz Teresa, Nowy cmentarz żydowski w Lublinie jako palimpsest pamięci, „Studia Judaica. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich” 2020, nr 2.
Google Scholar

Kopciowski Adam, Wos hert zich in der prowinc? Prasa żydowska na Lubelszczyźnie i jej największy dziennik „Lubliner Tugblat”, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2015.
Google Scholar

Kopciowski Adam, Kubiszyn Marta, Żydowski Lublin. Źródła – obrazy – narracje, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2021.
Google Scholar

Księga pamięci żydowskiego Lublina, wstęp, wybór i oprac. Adam Kopciowski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2011.
Google Scholar

Kuwałek Robert, Wysok Wiesław, Lublin – Jerozolima Królestwa Polskiego, Lublin: Stowarzyszenie „Dialog i Współpraca”, 2001.
Google Scholar

Lehnstaedt Stephan, Akcja „Reinhardt” w świetle najnowszej niemieckiej literatury przedmiotu, tłum. Piotr Kendziorek, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar

Miasto niezapomniane. Lublin Julii Hartwig (teksty Julia Hartwig; fotografie Edward Hartwig), red. Aleksander Wójtowicz, Joanna Zętar, Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2021.
Google Scholar

Miłosz Czesław, Biedny chrześcijanin patrzy na getto [w:] idem, Wiersze wszystkie, Znak, 2011.
Google Scholar

Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS i ŻIH, 2012.
Google Scholar

Ng Joanne, Muzyka w KL Auschwitz. Jej rola i znaczenie [w:] Im więcej wiem, tym mniej rozumiem, tłum. Bożena Karwowska, red. Bożena Karwowska, Jacek Lachendro, Piotr Setkiewicz, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2023.
Google Scholar

Panas Władysław, Oko cadyka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2004.
Google Scholar

Pietrasiewicz Tomasz, Przewodnik po historii słowa drukowanego w Lublinie, Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2014.
Google Scholar

Pilarczyk Krzysztof, Leksykon drukarzy ksiąg hebrajskich w Polsce z bibliografią polono-judaików w językach żydowskich (XVI–XVIII wiek), Kraków: Antykwa, 2004.
Google Scholar

Próchniak Paweł, W prześwicie. Szkice z Bramy, Wołowiec: Czarne i Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2023.
Google Scholar

Puste krzesło. Odnaleźć radość i nadzieję. Ponadczasowa mądrość chasydzkiego mistrza rabiego Nachmana z Bracławia, oprac. Moshe Mykoff i Breslov Research Institute, tłum. Jerzy Moderski, Poznań: Rebis, 1996.
Google Scholar

Rej Kamil, „Myśl Żydowska” (1916–1918) – pismo lubelskiej inteligencji żydowskiej, „Res Historica Lublin” 1997, t. 25.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Matka odchodzi, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000.
Google Scholar

Shallcross Bożena, Rzeczy i Zagłada, Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar

Słonimski Antoni, Elegia miasteczek żydowskich [w:] idem, Poezje wybrane, wybór i wstęp Roman Loth, Warszawa 1989.
Google Scholar

Stypuła Łukasz, Miasto odeszło. Lubelskie zapiski z nieprzygotowania, „Konteksty” 2024, nr 3.Szlengel Władysław, Co czytałem umarłym. Wiersze getta warszawskiego, wybór i oprac. Irena Maciejewska, Warszawa: PIW, 1977.
Google Scholar

Trzciński Andrzej, Od Lublina do Lublina. Stary kirkut w Lublinie – studium przypadku w badaniach cmentarzy żydowskich, „Rozprawy Komisji Językowej” (Wrocławskie Towarzystwo Naukowe) 2015, t. 41.
Google Scholar

Trzciński Andrzej, Świadkiem jest ta stela. Stary Cmentarz Żydowski w Lublinie, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2017.
Google Scholar

Ubertowska Aleksandra, Rachela Auerbach opłakuje ślady, resztki, widma, wyrwy z ziemi, „Teksty Drugie” 2014, nr 1.
Google Scholar

Więcławska Katarzyna, Zmartwychwstałe miasteczko… Literackie oblicza sztetl, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2005.
Google Scholar

Zieliński Konrad, Jeszcze o Jesziwie Mędrców Lublina (1930–1939), „Komunizm. System, ludzie, dokumentacja. Rocznik naukowy” 2021, nr 10.
Google Scholar

Zieliński Konrad, Zielińska Nina, Jeszywas Chachmej Lublin. Uczelnia Mędrców Lublina, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2003.
Google Scholar

Żurek Sławomir Jacek, (מגן לובלין) Magen Lublin. Arnsztajnowa i Czechowicz [w:] idem, Odpamiętywanie polsko-żydowskie. Szkice – studia – interpretacje, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2021.
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Autor&"Zagłada Żydów. Studia i Materiały"

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by/4.0

Czasopismo publikowane jest w standardzie Diamond Open Access na licencji CC-BY-4.0 Deed - Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa - Creative Commons

Podobne artykuły

<< < 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Żurek, S. J. (2025). Lublin: Zagłada i pamięć O wierszu Miasto odchodzi Tomasza Pietrasiewicza . Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (21), 324–337. https://doi.org/10.32927/zzsim.1120

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 21 (2025)

Nr 21 (2025)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2025-12-27

Dział: Upamiętnienia Zagłady